مهدی میرحاج در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: مسجد جامع زیبای محمدآباد مربوط به دوره قاجاریه در مرکز شهر محمدآباد جرقویه و در مجاورت حسینیه شهر قرار گرفته و به نام مسجد «میرپنج» نیز معروف است. ساختمان این مسجد در حدود سال‌های ۱۳۱۰ هجری قمری به کوشش حاج میرزا عبدالحسین خان میرپنج محمدآبادی و توسط استاد میرزا زین‌العابدین معمار به پایان رسید.

وی افزود: این مسجد دارای پلانی به شکل مربع مستطیل در جهت شمال شرقی – جنوب غربی و از نوع دو ایوانی و در یک اشکوب بنا شده است و فضاهای متنوع دورتادور صحن آن قرار گرفته‌اند. اصلی‌ترین قسمت مسجد، جبهه جنوبی آن است که مشتمل بر ایوان با نمای قوس ۵ و ۷ و دو ورودی(کفش کن) در طرفین آن است که به فضای زیر گنبد و گلدسته‌ها متصل است.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جرقویه گفت: در داخل فضای آجری گنبدخانه دیوارها توسط یک دوال به دو قسمت شده‌اند و برای تبدیل پلان مربع به شکل گنبدخانه به دایره بین چهار لنگه طاق ورودی‌ها و محراب از هشت‌پا باریک استفاده شده و به این ترتیب پلان مربع به دوازده ضلع و سپس به دایره تبدیل شده است.

میرحاج تصریح کرد: دورتادور گنبد شانزده نورگیر با قوس هلالی نور این قسمت را تأمین می‌کنند، ارتفاع گنبد در حدود ۱۵ متر و به صورت دوپوش احداث شده و فضای بین دو گنبد به محل زندگی کبوتران تبدیل شده است. شبستان اصلی مسجد در جبهه جنوب شرقی واقع شده و این شبستان که به شبستان تابستانه نیز معروف است ستون‌دار با سقف طاق و چشمه پوشش یافته و چشمه‌ها به‌صورت خفته و راسته آجرکاری شده است.

وی ادامه داد: این شبستان بر روی ۱۶ ستون سنگی که فاصله هریک از یکدیگر در حدود ۳.۵ متر است احداث شده و گفته می‌شود در زمان ساخت مسجد جهت جابجایی ستون‌های سنگی به دستور حاج میرزا عبدالحسین خان چند گاو سیستانی و یک ارابه باربری فراهم شد که ستون‌ها را با رنج فراوان از گردنه لاشتر به محل مذکور حمل  می‌کردند.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جرقویه، گفت: شبستان شمال غربی با چند پله پایین‌تر از صحن قرار می‌گیرد. این شبستان که به شبستان زمستانه نیز معروف است بر روی ۲۴ ستون سنگی با سقف نسبتاً کوتاه‌تر به صورت طاق و چشمه پوشش یافته و به صورت «رگ چین» آجرکاری شده است. در جبهه شمال شرقی ایوانی وجود دارد با نمای قوس ۵ و ۷ که سقف آن توسط کاربندی زیبایی تزیین شده است.

میرحاج با بیان اینکه یکی از تزئینات بسیار کهن و زیبای معماری سنتی استفاده از کاربندی‌ است، افزود: کاربندی به انواع طاق‌سازی‌ تزئینی اطلاق می‌شود و متشکل از باریکه طاق‌های موربی است که با یکدیگر تلاقی می‌یابد و از تقاطع آنها(مفصل‌ها) برای ایجاد طاق، به منظور پوشش، استفاده می‌شود.

وی گفت: از تاریخچه کاربندی اطلاع دقیقی در دسترس نیست، اما ریشه این هنر را می‌توان با ابداع گنبدهای ایرانی و ـ در نتیجه ـ نیاز به گوشه‌سازی، برای تحمل بار به گنبد روی دیوارهای بنا، مقارن دانست. رواج و اوج هنر کاربندی پس از دوره صفویه و به ویژه در دوره قاجاریه بوده است. کاربردهای کاربندی شامل ایجاد تناسبات انسانی در فضا، به نظم درآوردن فضاهای داخلی، تنظیم نور و صدا در داخل بنا، فراهم آوردن فضایی مناسب به منظور اجرای طرح‌های هندسی در فضا است که می‌توان آن را نوعی مقرنس آجری ساده در نظر گرفت.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جرقویه افزود: کل نمای مسجد به صورت آجرکاری و قوس‌ها در دو جبهه جنوب شرقی و شمال غربی در قسمت پایین به صورت کلیل و در و پنجره‌های بالایی به صورت قوس‌های جناغی نماسازی شده‌اند . دسترسی مسجد به فضای خارج از طریق ورودی در گوشه شمال شرقی صحن صورت می‌گیرد که بعد از سردر ساده‌ای با قوس جناغی که در دیوار مسجد تعبیه شده وارد فضای هفت ضلعی می‌شویم که این بر خلاف اغلب ورودی‌های هشت ضلعی است.

میرحاج تصریح کرد: هفت ضلعی ورودی مسجد به صورت استادانه‌ای ساخته شده و به صحن متصل می‌شود. در وسط صحن مسجد چهارستون سنگی به ارتفاع یک متر و حوضی در میان آن وجود دارد. تا حدود ۴۰ سال قبل که هنوز قنوات در این شهر دایر بوده جوی آبی پس از عبور از حمامی که در شمال مسجد بوده از ضلع شمال شرقی وارد صحن مسجد می‌شده و بعد از عبور از زیر شبستان تابستانه وارد غسالخانه که در قسمت شرقی مسجد قرار داشته و هنوز ساختمان آن پابرجاست می‌شده و از آنجا به طرف خارج شهر و مزارع هدایت می‌شده است.

وی گفت: سرویس‌های بهداشتی مسجد که به صورت معماری امروزی ساخته شده بود در سال ۱۳۸۰ تخریب و توسط استاد اسد ایروانی به صورت آجری و طاق و چشمه به سبک معماری اصلی مسجد بنا شد که اثری ماندگار را به جای گذاشته است.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جرقویه خاطرنشان کرد: از تزئینات به کار رفته در مسجد می‌توان به تزئینات کاشی‌کاری به صورت گره چینی در قسمت سردر ورودی مسجد، تزئینات به صورت معقلی و صابونکی با استفاده از آجر و کاشی لاجوردی و فیروزه‌ای در پشت بغل‌های ایوان جنوب غربی که در حدود ۳۰ سال قبل اجرا شده اشاره کرد. مسجد جامع محمدآباد در سال ۱۳۸۴ با شماره ۱۱۵۵۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

انتهای پیام