به گزارش ایسنا، روزنامه اعتماد نوشت: «این روزها گفتمان غالب در محافل عمومی و شبکه‌های اجتماعی، تاییدکننده این گزاره است. غالبا گفته می‌شود که تولید هندوانه نیازمند مصرف زیاد آب و صادرات آن، همان صادرات آب است؛ آن هم آب فراوان که با این وضعیت بی‌رمق منابع آب کشور و بروز خشکسالی‌ها، کار درستی محسوب نمی‌شود. در این نوشتار میزان اعتبار و درستی این گفتمان مورد بحث و ارزیابی قرار می‌گیرد.
بد نیست ابتدا به چند داده کشوری در خصوص هندوانه اشاره شود. سطح کشت هندوانه در ایران حدود ۸۵ هزار هکتار است که از این اراضی، سالانه ۳/۳ میلیون تن با متوسط عملکرد حدود ۳۸ تن در هکتار هندوانه برداشت می‌شود. نکته قابل توجه، کشت دیم این محصول در برخی نواحی کشور مانند آذربایجان شرقی و غربی، قزوین، خراسان شمالی و جنوبی و گیلان است که سطح آن جمعا حدود شش هزار هکتار بوده و از آن حدود ۸۸ هزار تن محصول با عملکرد نزدیک به ۱۵ تن در هکتار برداشت می‌شود. با احتساب قیمت عمده‌فروشی یک کیلو هندوانه (۲) در مردادماه ۱۴۰۱ برابر ۳۵۰۰۰ ریال، ارزش اقتصادی کل تولید هندوانه (آبی) کشور معادل ۱۱۵ هزار میلیارد ریال برآورد می‌شود. به دلیل وجود بازارهای صادراتی در همسایگی ایران، مانند کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و دریای عمان، روسیه، عراق، ترکیه و کشورهای آسیای میانه، محصول هندوانه ایران ارزش صادراتی مناسبی دارد؛ به گونه‌ای که طی سال ۱۴۰۰ حدود ۹۰۰ هزار تن هندوانه به ارزش ۲۰۸ میلیون دلار به ۴۳ کشور جهان صادر شده است. (۳)
نیاز خالص آبیاری هندوانه و مقایسه آن با تعدادی از محصولات کشاورزی
نیاز خالص آبیاری گیاهان عبارت از مقدار آب مورد نیاز گیاه برای رشد و تولید مناسب با در نظر گرفتن مقدار تبخیر و تعرق گیاه و کسر باران موثر است. بدیهی است که مقدار کل آب مصرفی برای تولید محصولات زراعی به دلیل وجود پاره‌ای تلفات آب در مسیر انتقال، توزیع و مصرف آب در مزرعه یا آبیاری خاک‌آب و نیز نیاز آبشویی خاک، بیشتر از آن بوده و به آن نیاز ناخالص آبیاری گفته می‌شود. به استناد (۴) NETWAT نیاز خالص آبیاری هندوانه حداقل ۳۲۰۰ و حداکثر ۶۱۷۰ متر مکعب در هکتار است. نیاز آبیاری هندوانه نسبت به سایر محصولات زراعی، مقدار زیادی نبوده و تقریبا مشابه سایر محصولات است. حتی نیاز آبیاری محصولاتی مانند گوجه فرنگی و سیب در همه دشت‌های منتخب بیش از هندوانه است. در مقایسه با گندم پاییزه، نیاز آبیاری هندوانه تا ۸۰ درصد بیشتر است که بخشی از آن مربوط به تامین نیاز آبی گندم پاییزه از طریق بارندگی در فصول زمستان و اوایل بهار است که موجب کاهش نیاز آبیاری آن می‌شود. متوسط نیاز خالص آبیاری هندوانه در این دشت‌ها برابر ۴۳۸۶ متر مکعب در هکتار است که از متوسط نیاز سیب، گوجه فرنگی و سبزیجات کمتر و تقریبا مشابه سیب‌زمینی است. به این ترتیب از نظر نیاز خالص آبیاری، گفتمان غالب مبنی بر مصرف بالای آب در کشت هندوانه صحت ندارد. مصرف آب هندوانه، نظیر تعدادی از سایر محصولات متداول کشت و حتی گاه کمتر از آن است.
دوره رشد هندوانه در مقایسه با سایر محصولات زراعی
دوره رشد و محصول‌دهی گیاهان از عوامل موثر در میزان مصرف آب است. در محصولات زراعی، با افزایش دوره رشد، میزان نیاز آبی نیز غالبا افزایش می‌یابد. دوره رشد هندوانه از حداقل ۱۱۱ تا حداکثر ۱۵۵ روز در دشت‌های مختلف تغییر می‌کند. متوسط دوره رشد هندوانه در دشت‌های منتخب ۱۲۸ روز است که در مقایسه با سایر محصولات، جز سبزیجات و ذرت علوفه‌ای، از دوره رشد بقیه محصولات کمتر است. دوره رشد سیب، گوجه فرنگی و سیب‌زمینی به ترتیب ۲۰۲، ۱۵۲ و ۱۵۰ روز است. ملاحظه می‌شود که دوره رشد این محصول به طور متوسط حدود چهار ماه است و این امر، میزان مصرف نه چندان زیاد آب را توجیه می‌کند.
نیاز آبیاری خالص برای تولید یک کیلوگرم هندوانه در مقایسه با سایر محصولات
اگر محصولی آبدار باشد، لزوما به معنی نیاز آبی بالای آن نیست. محصولی که تولید نهایی آن خشک است (مانند غلات و حبوبات)، به معنی این است که کم و بیش همه آب مصرفی آن صرف تبخیر و تعرق شده و به هوا رفته و تناژ محصول تولیدی، تنها ماده خشک را شامل می‌شود. در حالی که در محصول آبدار مانند هندوانه، خربزه و گوجه فرنگی، بخشی از آب مصرفی در محصول تولیدی جمع می‌شود که هر چند مقدار آن نسبت به مقدار آب مصرفی ناچیز است ولی در تناژ تولید محصول، اثر زیادی داشته و از نظر فروش محصول، مقداری از آب مصرفی، به قیمت محصول به فروش می‌رسد.»
انتهای پیام
نظرات