به گزارش ایسنا، مردم سامان در چهارمحال و بختیاری براساس سنت دیرینه پس از عزاداری روز تاسوعا به مساجد رفته و عزاداری خود را ادامه می‌دهند و خود را برای انجام مراسم «چاق چاقو» آماده می‌کنند.

از اولین روز دهه عاشورا دسته‌های عزاداری در مساجد، تکایا و حسینیه‌های مختلف شروع و اوج این عزاداری از عصر روز تاسوعا آغاز می‌شود. 

بعد از نیمه شب حدود ساعت ۱ یا ۲ بامداد از مساجد و تکیه‌ها به کوچه‌ها و خیابان‌های شهر رفته و عزاداری خود را با انجام مراسم «چاق چاقو» ادامه می‌دهند، این مراسم تا اذان صبح ادامه دارد.

در مراسم عزاداری چاق چاقو، نوحه خاصی خوانده می‌شود و همزمان با خواندن این نوحه عزاداران و شرکت کنندگان دو سنگ یا دو چوب خود را که در دست گرفته‌اند به همدیگر می‌کوبند. 

در گذشته بیشتر از سنگ استفاده می‌شد، به این خاطر در گذشته تکه سنگ‌های صیقلی و صاف را جمع‌آوری کرده و در مراسم چاق چاقو از آن‌ها استفاده می‌کردند و امروزه بیشتر از تکه چوب‌های صاف تراشیده شده‌ای که در پشت آن‌ها جای انگشت تعبیه شده است استفاده می‌کنند.

نوحه خوان‌های «چاق چاقو» افراد خاصی هستند که در خواندن این نوحه مخصوص تبحر خاصی دارند و این خواندن با سوز و گداز ویژه‌ای همراه است. از جمله نوحه خوان‌های با تبحر می‌توان به «مرحوم ناصر جعفرزاده» اشاره کرد.

خواندن نوحه با نوای سنج و طبل همراهی می‌شود، صدای به هم خوردن سنگ‌ها یکنواخت است، در کنار صدای نواختن سنج و طبل، برای دادن سوز و گداز بیشتری به این مراسم نی نیز نواخته می‌‎شود. در گذشته طبل نیز همراه این مراسم اجرا نمی‌شده است ولی این مراسم با نواختن ساز محلی «سرنا» که در سامان به آن «ساز چپی» می‌گویند همراه بوده است.

پرشورترین عامل «چاق چاقو» خواننده نوحه یا نوحه‌گر آن است که متأسفانه با از دنیا رفتن نوحه خوان‌های قدیمی و مسن، از رونق و حال و هوای نوحه کاسته می‌شود و وارد کردن ابزاری مانند طبل به جای نواختن ساز سرنا این مراسم را کمی از اصل واقعی خود دور کرده است.

یکی از فلسفه‌های اجرای این آیین، یادآوری جریان شب عاشوراست که امام حسین (ع) بیعت را از یاران خود برمی‌دارد و از آن‌ها می‌خواهد که هر کسی که نمی‌خواهد بماند برود و از فرزندان خویش می‌خواهد که دو تکه سنگ را به هم بکوبند تا صدای پای اسب کسانی که کربلا را ترک می‌کنند، آن‌ها را خجالت زده نکند.

براساس روایتی دیگر، امام حسین (ع) و یارانشان با کوبیدن سنگ‌ها به هم، مانع از رسیدن صدای پای اسبان دشمن می‌شدند تا اهل حرم از فراوانی دشمن اطلاع نیابند و امید خود را از دست ندهند.

دیگر فلسفه‌ آن، این گونه بیان می‌شود که در سیزدهم ماه محرم‌الحرام سال ۶۱ هجری قمری، عده‌ای از قبیله بنی اسد برای خاکسپاری شهدای کربلا به این سرزمین آمدند، آن‌ها به گروه‌های کوچکی تقسیم شدند، چون هوا تاریک بود عده‌ای از زنان بنی اسد، اجساد مطهر شهدا را یافتند و با کوبیدن دو سنگ بر هم، سایر گروه‌ها را با خبر کردند تا همه اجساد پاک و نورانی شهدا جمع آوری شدند، امام سجاد (ع) نیز از زندان ابن زیاد در کوفه خارج شده و در شناسایی و دفن شهدا منجمله دفن بدن مطهر حضرت سیدالشهدا (ع) به این قبیله کمک کردند.

از دیگر فلسفه‌های این مراسم این است که واقعه عاشورا و دفن شهدای آن به قدری با سوز و گداز همراه بوده که سنگ‌های بیابان نیز به هم خورده و صدا کردند.

قدمت مراسم چاق چاقو در شهر سامان از زمانی که دهستان شهر سامان ایجاد شده وجود داشته و بیش از ۲۵۰ سال قدمت دارد، مراسم چاق چاقو در شهر سامان با شماره ثبت ۶۲۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

بعضی از مراسم‌ها منحصر به محل و جایگاه خاصی است گرچه مانند این نمونه‌ها در کشور وجود دارد اما تفاوت‌های زیادی بین آن‌ها وجود دارد که لازم است هرکدام جداگانه به منظور ارتقاء و ترویج فرهنگ عاشورا حفظ و ثبت شوند.

انتهای پیام