یکشنبه / ۹ مرداد ۱۴۰۱ / ۰۲:۳۰
دسته‌بندی: فناوری
کد خبر: 1401050806312
خبرنگار : 71607
چاپ

فناوری‌های پیشرفته برای مقابله با سیلاب؛

اساتید بلامنازع پیشگیری از سیل چه کشورهایی هستند؟

سیل یکی از پدیده‌هایی است که اغلب کشورهایی که موقعیت جغرافیایی خاصی دارند را مورد حمله قرار می‌دهد و اگر امکانات مناسبی نیز برای مقابله با این پدیده ویرانگر وجود نداشته باشد، به افراد و املاک آنها آسیب جدی وارد می‌شود.

به گزارش ایسنا، علاوه بر سیل اخیر که شهرهای بسیاری از کشور ما را تحت تاثیر قرار داد در فروردین ماه سال ۱۳۹۸ نیز، یک "سین گِلی" به سفره هفت‌سین مردم برخی شهرهای ایران اضافه شد. در آن سال نیز سیل با بی‌رحمی پیشروی کرد و خرابی‌های بسیاری بر جای گذاشت.

در سیل اخیر مسئولان و مردم خوش قلب کشور تاجایی که توانسته‌اند به دیگر مردم سیل‌زده یاری رسانده‌اند اما خالی از لطف نیست اگر بدانیم کشورهای جهان اول که دارای صنعتی پیشرفته هستند، چگونه با این مشکل روبرو می‌شوند و چه کارهایی را برای جلوگیری از آن که یکی از خطرناک‌ترین انواع بلایای طبیعی محسوب می‌شود، انجام می‌دهند.

سیل به معنی طغیان آب و زیر آب رفتن گستره‌ای از زمین و طوفانی شدن هوا می‌باشد. در خلال یا پس از یک بارندگی شدید، مقدار دِبی رودخانه به سرعت افزایش یافته و در نتیجه آب از بستر عادی خود سرریز و دشت سیلابی و مناطق اطراف را دربرمی‌گیرد. با بررسی دشت‌های سیلابی قدیمی و آبرفت‌های آن شاید بتوان با درجه‌ای از تقریب احتمال وقوع و بزرگی سیل‌های آتی منطقه را مشخص کرد. در ابتدا قصد داریم انواع سیل را برایتان معرفی کنیم.

۱." سیل ناگهانی" یا "سیل برق‌آسا"

"سیل ناگهانی" یا "سیل برق‌آسا"(Flash flood) سیلاب کوتاه مدتی است که بطور ناگهانی درون یک دره خشک جریان یابد. این گونه سیل‌ها مخصوص مناطق خشک و کم‌ بارانی است که رگبار شدید و کم‌دوامی در آن ببارد. این سیلاب‌ها در حین جریان مواد فراوانی را با خود حمل کرده و به شکل آب گل‌آلود غلیظی بستر خود را می‌پوشاند و اغلب احشام و حتی انسان‌ها را با خود می‌برد و زیان‌های فراوانی از خود بر جای می‌گذارد. هنگامی که در این مواقع آب رودخانه‌ها به بالاترین سطح خود می‌رسد، مسئولان هر کشوری اقدامات لازم را به منظور جلوگیری از وقوع سیل انجام می‌دهند. سیل ناگهانی از مرگبارترین انواع سیل به شمار می‌رود. بارش باران‌های سنگین در کوهستان‌های بلند، اغلب می‌تواند منجر به جاری شدن آب شود و این موضوع نیز می‌تواند سبب جاری شدن بستر خشک رودخانه‌ها شود که این نیز در عرض چند دقیقه منجر به وقوع سیل می‌شود.

افرادی که خانه‌های آنها در مناطق نزدیک به رود قرار دارد معمولا در زمان وقوع چنین سیلی زمان کمی برای فرار از خانه‌هایشان و رفتن به مناطق مرتفع دارند. "سیل ناگهانی" علاوه بر مرگبارترین، مخرب‌ترین سیل نیز محسوب می‌شود زیرا در صورت وقوع آن، خانه‌ها و اموال افرادی که در مسیر هستند، کاملا تخریب می‌شود. در اینگونه مواقع اگر زیرساخت‌های جاده‌ها و راه آهن نیز ضعیف و نامناسب باشد شرایط حادتر نیز می‌شود چرا که در این صورت امدادرسانی زمینی تقریباً غیرممکن می‌شود.

۲. " سیل ابتدا آهسته"

سیل ابتدا آهسته"(Slow Onset Floods) سیلابی است که اغلب هر سال در برخی از مناطق جهان رخ می‌دهد اما اولین تفاوت آن با سیل ناگهانی در این است که در اینگونه سیل‌ها افراد زمان بیشتری برای پناه بردن به مناطق مرتفع دارند و دومین تفاوت آن نیز این است که در سیل ناگهانی افراد ممکن است در جریان پناه بردن به مناطق مرتفع گرفتار سیل شده و جان خود را از دست دهند اما در این نوع سیل افراد ممکن است از بیماری یا گرسنگی که پس از سیل گرفتار آن می‌شوند جان خود را از دست دهند. سیل ابتدا آهسته هر ساله در بنگلادش رخ می‌دهد. در سال ۲۰۰۷، در چین یک سیل ابتدا آهسته رخ داد و همین موضوع سبب شد تا ده‌ها هزار مار از لانه خود خارج شده و به سطح شهر وارد شدند و در نهایت بسیاری از مردم چین نیز به دلیل نیش مارهای سمی جان خود را از دست دادند.

۳." خیزآب"

طوفان، توفند یا تندبادهای دریایی و دیگر شرایط آب و هوای شدید دریایی می‌تواند موجب "خیزآب‌های" مرگبار نیز شود. خطر خیزآب شایع‌ترین و خطرناک‌ترین پدیده طبیعی برای افرادی که نزدیک سواحل و آب‌های بزرگ سکونت دارند، به شمار می‌رود. "خیزآب"(Storm Surge) عبارتست از بالا آمدن سطح دریا ناشی از کاهش فشار هوا و وزش توفان. به طور کلی، نوسانات سطح آب دریاها ناشی از اثر پدیده‌های هواشناسی، مانند تغییرات فشار هوا در اثر گذر توده‌های هوای کم یا پرفشار و نیز عبور یک میدان باد است. معمولا، واژه خیزآب هنگامی به کار می‌رود که افزایش غیرطبیعی تراز آب دریا ناشی از گذر یک توفان سهمگین، رخ داده باشد و باعث آب‌گرفتگی ساحل گردد.

سه مورد ذکر شده در طبقه‌بندی انواع سیل، از مهمترین‌ها به شمار می‌روند اما اگر بخواهیم جزئی‌نگر باشیم لیستی که "سازمان مدیریت بحران فدرال" ایالات متحده آمریکا از طبقه بندی انواع سیل منتشر کرده بسیار دقیق است.

۴. سیلاب رودخانه

۵. سیلاب شهری

۶. خرابی‌های زمینی، مانند شکسته شدن سد

۷. نوسان سطح دریاچه

۸. سیلاب ساحلی و فرسایش

علاوه بر نکات ذکر شده، سیلاب‌ها می‌توانند موجب یخ زدگی و سونامی نیز شوند. به یاد داشته باشید که قانون ثابتی برای تعیین دقیق اینکه در هر منطقه ممکن است چه نوع نوع سیل رخ دهد، وجود ندارد. دریافت بیمه سیل و پیروی از دستورالعمل‌های ایمنی برای حفاظت از خود، خانواده و اموال در طول یک بلای طبیعی همچون سیل، حیاتی است.

۷ سیل فراموش نشدنی یک قرن گذشته

در این بخش قصد داریم هفت کشوری را که طی یک قرن گذشته پدیده تلخ سیل را تجربه کرده و دوران سختی را پس از آن سپری کرده‌اند، معرفی کنیم.

۱. "سیل پاکستان"(Pakistan's Floods) در سال ۲۰۱۰:

سیل پاکستان در سال ۲۰۱۰، سیل عظیمی بود که در پی باران‌های موسمی شدید و بالا آمدن سطح آب رود "سند"، استان‌های سرحد، سند، پنجاب و بلوچستان را در بر گرفت. بیش از دو هزار نفر در این رخداد جان خود را از دست دادند و بیش از یک میلیون خانه ویران شدند.

۲. "توفند کاترینا"(Hurricane Katrina) در سال ۲۰۰۵:

توفند کاترینا یکی از فاجعه‌بارترین بلایای طبیعی در ایالات متحده آمریکا بوده است. این توفند که در سال ۲۰۰۵ میلادی رخ داد بخشی از کرانه‌های آمریکایی خلیج مکزیک از نیواورلئان در ایالت لوئیزیانا تا موبیل در ایالت آلاباما را درنوردید و به ویرانی کشید. توفند کاترینا در ۲۹ اوت ۲۰۰۵ از دریا به خشکی رسید و باعث مرگ حداقل ۱۸۳۶ تن و آوارگی یک میلیون نفر شد. چنین فاجعه‌ای انسانی از زمان جنگ داخلی آمریکا در ایالات متحده دیده نشده است. سرعت این توفند ۲۸۰ کیلومتر گزارش شده است. توفَند یا تندباد دریایی به یک سامانه جوی به شدت متلاطم گویند که مشخصه آن یک مرکز کم فشار است که همراه با بارندگی شدید توأم با بادهای با سرعت و سیلاب است.

۳. "سیل بزرگ می سی‌سی پی"(The Great Flood) در سال ۱۹۹۳:

بزرگترین سیل ایالت‌های غرب میانه آمریکا در ۹ مه ۱۹۹۳ بوقوع پیوست و زمین‌های ایالت‌های داکوتای شمالی و جنوبی، نبراسکا، کانزاس، آیوا و میسوری را آب فرا گرفت. ایالت ویسکانسین و ایلی‌نوی بعد از اینکه بارندگی شدید باعث از بین رفتن سد رودخانه‌های "میسوری" و "می سی سی پی" شده بود، دچار سیل ویران‌گری شدند. این سیل خسارت مالی را با هزینه‌ای معادل ۱۵ میلیارد دلار به دولت آمریکا تحمیل کرد. مقامات رسمی تلفات جانی این سیل را ۵۰ نفر گزارش کردند.

۴. "سد مخزنی بانکیائو(Banqiao Reservoir Dam) در سال ۱۹۷۵:

سد مخزنی Banqiao سد رودخانه" Ru "در شهر ژومادیان چین است. شکسته شدن این سد در سال ۱۹۷۵ باعث مرگ ۲۳۰ هزار نفر شد. "سد مخزنی Banqiao" و "سد مخزنی Shimantan" در میان ۶۲ سد شهر ژومادیان کشور چین هستند که بر اثر پدیده‌های طبیعی مانند توفند نینا در سال ۱۹۷۵ خراب شدند.

۵. " چرخند بهولا"(Bangladesh's Bhola Cyclone) بنگلادش در سال ۱۹۷۰:

چرخند "بهولا"، چرخند حاره‌ای ویرانگری بود که ۸ نوامبر ۱۹۷۰ در مرکز خلیج بنگال شکل گرفت و با پیشروی به سمت شمال شدت گرفت. توفان با رسیدن به سرعت ۱۸۵ کیلومتر بر ساعت در ۱۱ نوامبر به اوج شدت خود رسید و بعدازظهر روز بعد به سواحل بنگلادش رسید. این چرخند ۱۲ نوامبر ۱۹۷۰ در بنگلادش و بنگال غربی هند وزیدن گرفت. بهولا تا به امروز رکورد مرگبارترین چرخند حاره‌ای ثبت شده در تاریخ و نیز یکی از مرگبارترین بلایای طبیعی رخ داده در جهان را حفظ کرده است. بر اثر این توفان اغلب به خاطر آب‌کوههٔ ناشی از توفان که جزایر پست دلتای گنگ را زیر سیل گرفت، ۵۰۰ هزار تن کشته شدند. بهولا ششمین توفان چرخندی سال ۱۹۷۰ شمال اقیانوس هند و قوی‌ترین آنان بود.

۶. "سیل رود زرد چین"(China's Yellow River) در سال ۱۹۳۱:

سیل رود زرد ۱۹۳۱ چین به سلسله سیل‌هایی گفته می‌شود که در جمهوری چین اتفاق افتاد. این سیل‌ها را به‌طور کلی می‌توان در میان مرگبارترین فجایع طبیعی که تاکنون اتفاق افتاده در نظر گرفت و تقریباً به‌طور قطع مرگبارترین آن در سده بیستم می‌باشد. تعداد کشته شدگان از ۴۲۲ هزار تا حدود ۳.۷ میلیون و ۴ میلیون نفر تخمین زده می‌شود.

راهکارهای پیشرفته برخی کشورها برای کنترل سیل

با گسترش شهرها، ممکن است شاهد رخ دادن سیلاب‌های بیشتر باشیم چرا که زیرساخت‌های شهری نمی‌تواند نیازهای زهکشی زمین‌هایی را که هموار شده است، برآورده سازند. خارج کردن آب‌های اضافی زیرزمینی، سطحی و روان‌آب از یک سازه یا از یک منطقه توسط نیروی ثقل یا پمپاژ به منظور جلوگیری از مزاحمت این آب اضافی یا جلوگیری از زیان ناشی از آن را به طور عام "زهکشی"(drainage) می‌گویند.

با این حال کشورهای توسعه یافته دست از تلاش برنداشته‌اند و هر روز برای داشتن فردایی بهتر و ساختن کشوری با آینده روشن تلاش می‌کنند. در ژاپن، انگلستان، هلند و برخی "کشورهای سفلی"، معماران و مهندسان شهری فناوری‌های‌های امیدوار کننده‌ای را برای کنترل سیل‌ها توسعه داده‌اند که علاوه بر طراحی زیبا تا حد زیادی از قدرت تخریب سیل جلوگیری می‌کنند.

در ژاپن، انگلستان، هلند و برخی "کشورهای سفلی"، معماران و مهندسان شهری فناوری‌های‌های امیدوار کننده‌ای را برای کنترل سیل‌ها توسعه داده‌اند که علاوه بر طراحی زیبا تا حد زیادی از قدرت تخریب سیل جلوگیری می‌کننکشورهای سُفلی(low-lying countries) عنوان منتسب به کشورهای یک منطقه ساحلی در غرب اروپا و تشکیل شده بخصوص از کشورهای هلند و بلژیک است که در ارتفاع پایین‌تر از دلتای "رود راین"، "رود شلده" و "رود میوز" که پایین‌تر از سطح دریا هستند، قرار گرفته‌اند. در این بخش به معرفی فناوری‌های کنترل سیل برخی کشورها می‌پردازیم.

۱." سد تیمز"(Thames Barrier) در انگلستان