زهرا عسگری در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: تاریخ با عناصری چون سوگ سروده‌ها از شاعران مختلف، اثبات کرده است که پیروز واقعه کربلا چه کسانی بوده‌اند. همان‌طور که می‌دانید.

وی ادامه داد: درست است از لحاظ فرهنگ و جنگ‌آوری سپاه حسین (ع) در برابر سپاه عظیم دشمن به لحاظ استراتژیک جنگی، شکست خورد اما اشاعه ظلم در جهان باعث شد که پیروز واقعی کسانی باشند که امروز پس از ۱۴۰۰ سال شاهد عزاداری و سوگواری آنان هستیم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه فلسفه عاشورا فلسفه‌ای پیروزمندانه و زنده بوده است، تصریح کرد: سوگواری اباعبدالله از همان لحظه شهادت ایشان درست زمانی که ذوالجناح، خسته و بی‌سوار به خیمه‌ها برمی‌گردد شروع شده و امروز پس از گذشته این‌ همه سال همچنان شاهد زنده‌بودن این داغ هستیم.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه تصریح کرد: اهل‌بیت (ع) پایه‌گذار سنت سوگواری امام حسین (ع) بوده‌اند و سرمشق و سرمنشأ این میراث عاشورایی هستند.

وی با بیان اینکه امام سجاد (ع) و حضرت زینب (س) اولین کسانی بودند که به سوگواری، روضه‌خوانی و سینه‌زنی و پرداختند، افزود: در حالت کلی نخستین سوگواری‌های جمعی در طول تاریخ، سوگواری اجتماعات شام و کوفه است. وقتی‌ که قافله اسرا به شام می‌رسند و با سخنرانی‌های امام سجاد (ع) و حضرت زینب (س) مردم هوشیار و متنبه می‌شوند.

عسگری یادآور شد: وقتی یادآوری واقعه کربلا از سمت این دو بزرگوار در قالب خطبه‌های مهم و حیاتی صورت می‌پذیرد شاهد آن هستیم که آن اعتذارها شکل می‌گیرد و مردم آگاه می‌شوند و آن خطبه‌ها تبدیل به نخستین سوگواره‌های حسینی می‌شود.

وی با گریز به تاریخ ایران در سوگواری سیدالشهداء عنوان کرد: حکومت‌های ایرانی تا قبل از صفویه بیشتر حکومت‌های اهل سنت بودند و قشر کثیری از مردم نیز پیرو حکومت بودند، بنابراین در آن برهه خبری از سوگواری سیدالشهداء به‌صورت دسته جمعی نبوده و این سوگواری‌های عاشورایی در ایران با روی کار آمدن حکومت آل‌بویه در اواسط قرن چهار پررنگ می‌شود، درواقع سوگواری امام حسین (ع) در ایران ریشه‌ای ۱۰۰۰ ساله دارد.

این پژوهشگر قزوینی ادامه داد: واقعا عاشورا آن‌قدر مهم است که امام زمان آن دوران جهاد را بر حج ترجیح می‌دهد و به این طریق گوشزد می‌کنند که همه این‌ها آیین‌های عبادی برای مسلمانان هستند اما اولویت در حال حاضر حج نیست و بعد از دعای عرفه حج را ناتمام می‌گذارند و به‌سوی دشت کربلا راهی می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه، کتاب معروف «روضه الشهدا» از «ملأ حسین کاشفی» از موثق‌ترین منابع در این زمینه است و اصطلاح روضه و روضه‌خوانی برگرفته از عنوان و نام این کتاب است.

عسگری خاطرنشان کرد: روضه‌خوانی از آل‌بویه تا قاجار در ایران ادامه‌دار می‌شود اما در دوره قاجار مخصوصاً در عهد ناصری با تأسیس تکیه دولت و تکیه سلطانی محرم رنگ و بوی دیگری می‌گیرد و بسیاری از مراسم‌های امروز، برگرفته از این دوره است.

وی در ادامه صحبت‌های خود به دوره پهلوی و تخریب برخی تکایا اشاره کرد و افزود: در دوره پهلوی اول برای مقابله با آیین‌های اسلام بسیاری از تکیه‌ها و حسینیه‌های سراسر استان‌ها تخریب و عزاداری‌ها ممنوع شد.

این پژوهشگر بابیان اینکه، با روی کارآمدن انقلاب اسلامی، آیین‌های اسلامی محرم رنگ و بوی تازه به خود گرفت، عنوان کرد: همانطور که امام راحل فرمودند، به معنی واقعی کلمه این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.

وی با اشاره به تاریخ مرثیه‌سرایی افزود: بسیاری از شاعران شیعه در نشر مرثیه‌سرایی موفق بوده‌اند، به‌عنوان‌مثال استاد «کسایی مروزی» از بنیان‌گذاران این سبک از شعر بود و بی‌شک بهترین نمونه مرثیه‌سرایی با موضوع و محوریت عاشورا متعلق به دوره صفویه و ترکیب‌بند مشهور استاد «محتشم کاشانی» است.

محتشم، پدر مرثیه‌سرایی عاشورایی در ایران است

این استاد دانشگاه با اشاره به اولین اثر ترکیب‌بندی که انحصاراً به رثای سیدالشهدا و موضوع عاشورا می‌پردازد، گفت: «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» اولین و بهترین شعر در رثای سیدالشهدا از محتشم کاشانی است. محتشم بابیان مصیبت‌های امام حسین و یاران باوفایش مصیبت‌هایی که در صحرای کربلا بر اهل‌بیت گذشته را به تصویر کشید و به جرأت می‌توان گفت خلق اثرات بعدی، الگوبرداری از این اثر بوده است.

وی در ادامه با اشاره به این شعر جاوید در پهنه ادب فارسی، افزود: در نوع شکل‌گیری این اثر ماندگار روایت‌هایی است که نشان می‌دهد این شعر یک شعر قدسی و الهی و آمیخته با معنویت است و همین موضوع سبب این حد از شهرت و مقبولیت آن در بین مردم شده است.

عسگری ادامه داد: استاد محتشم برای نخستین بار توانست سبکی نو در سرودن اشعار مذهبی ایجاد کند. آن‌طور که برخی منابع تاریخی می‌گویند، محتشم کاشانی در سوگ یکی از اعضای خانواده‌اش بوده که در خواب می‌بیند شخص رسول اکرم (س) یا امیرالمؤمنین (ع) به او می‌گویند، در رثای فرزند ما چیزی نسروده‌ای و او عرض می‌کند که آن‌قدر این سوگ عظیم است که بنده قاصرم و ابیات آغازین از سوی حضرت مولا یا شخص پیامبر بر محتشم الهام می‌شود.

وی تصریح کرد: محتشم پس از برخاستن از این رؤیا این شعر وحی‌شده را ادامه می‌دهد و کامل می‌کند. هرچند که روایت‌های متعددی وجود دارد اما آنچه مهم است این نکته است که این یک شعر آیینی آمیخته با بحث‌های معنویت است. به‌عنوان‌مثال شعر معروف همای رحمت شهریار، از دیگر آثاری است که قطعاً ماندگاری‌اش تا نسل‌های بعد نیز ادامه دارد.

مدرس دانشگاه بین‌الملل امام خمینی (ره) گفت: شعر محتشم در ایران به یک نماد از عاشورایی تبدیل شده، به‌طوری‌که با شنیدن نخستین کلمات آن، تمامی عناصر عاشورا اعم از علم، اسپند و نذری تا کارناوال‌های عزاداری و پرچم‌های سرخ و سیاه همه برای جامعه مجسم می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: شعر باز این چه شورش است، آیینه فرهنگ شیعه در ایران است و به جرأت می‌توان گفت محتشم پدر مرثیه‌سرایی عاشورایی در ایران است که اشعارش به‌خصوص همین شعر معروفش به یک کلیدواژه یا نماد و سمبل عاشورا تبدیل شده است.

عسگری با تأکید بر اینکه، شعر محتشم، تابلو و آیینه تمام نمای فرهنگ عاشورایی در ایران است، اظهار کرد: در این شعر علاوه بر این‌که شأنیت اشخاص رعایت شده از هر گونه اغراق که متأسفانه اکثر شعر و مداحی‌های عصر معاصر به آن آلوده‌شده‌اند، پرهیز شده و تلفیق فرهنگ ایرانی و دینی در این اثر فاخر واضح و عیان است.

انتهای پیام