به گزارش ایسنا، سرای تاریخی حاج رضا از زیباترین کاروانسراهای درون‌شهری دوره قاجاری در ایران محسوب می‌شود. این بنا که در ضلع جنوبی بازار قزوین واقع شده، حیاطی بزرگ در وسط، پیرامون سرا تعدادی حجره و اتاق‌هایی در ۲ طبقه دارد و به دست حاج رضا برادر «حاج ملا عبدالوهاب دارالشفائی» مجتهد بزرگ دوره قاجار احداث شده است.
این کاروان‌سرا که در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۶۱۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده، طی سالیان کاربری‌های تجاری داشته و در دوره‌ای مسکونی بوده و حالا سال‌هاست به محل جمع‌آوری ضایعات و پسماند تبدیل شده و به دلیل بی‌توجهی‌ها به‌سرعت در حال تخریب است.
یکی از سوالاتی که در چنین مواردی مطرح می‌شود آن است که متولی این بنا کیست؟ چه کسی باید پاسخگوی نابودی یک بنای تاریخی باشد؟ اگر متولیان رسیدگی به این شرایط همچون اوقاف و امور خیریه، میراث فرهنگی، شهرداری و نیروی انتظامی برای سامان دادن به این وضعیت اقداماتی داشته‌اند پس چرا شاهد این تصاویر دور از شان این اماکن تاریخی هستیم!
کسبه برای ساماندهی سرای حاج‌رضا همکاری نمی‌کنند
حجت‌الاسلام مجیدی، مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین در گفتوگو با ایسنا اظهار می‌کند: قطعاً متولی تعیین کاربری‌ها اوقاف نیست بلکه ما از معترضین اساسی به کاربری موجود در سرای حاج رضا و وزیری هستیم که به زباله‌دانی تبدیل شده است.
وی می‌گوید: با توجه به اخطارها و تذکرات مکرر، حوزه شهرداری و صنوفی که مجوز بهره‌برداری از این فضا را صادر کرده‌اند باید پاسخگو باشند و اوقاف در این حوزه مسئولیتی ندارد.
مجیدی خاطرنشان می‌کند: در خصوص بنا و ماندگاری آن باید دادستانی ورود کرده و همراه اوقاف باشد تا مالکان را ملزم کنیم که با مشارکتی چند سویه کار را به سرانجام رسانده و خدماتی درخور این فضای تاریخی تجاری ایجاد کنیم.
وی ادامه می‌دهد: طبق آیین‌نامه‌ی ابلاغی از وزارت میراث فرهنگی و گردشگری که مصوبه هیئت وزیران است، اماکن تاریخی که ثبت میراث است و مالکیت آن متعلق به میراث نیست، هزینه مرمت و بازسازی از عهده میراث برداشته شده است یعنی در خصوص بقاع متبرکه، امامزادگان، بازارچه‌های موقوفه یا بازارچه‌هایی که متعلق به‌یک ارگان یا نهاد است، تصمیم‌گیری در بحث مرمت، توسعه و نگهداری با میراث فرهنگی است اما میراث در این زمینه اعتباری برای هزینه کردن ندارد.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین می‌گوید: سرقفلی موقوفه‌هایی همچون سرای حاج‌رضا و سرای وزیری از قدیم‌الایام در اختیار کاسب است. یعنی اوقاف از این ۲ سرا در طول سال رقمی بسیار ناچیز در حد چند میلیون تومان که بتواند برای یک حجره درب تهیه کند دریافت می‌کند که بسیار اندک است و برای مرمت باقی نمی‌ماند.
وی خاطرنشان می‌کند: کاسبان که منتفعان اصلی این بازارند دست به جیب نمی‌شوند، در هزینه‌ها مشارکتی نمی‌کنند و فقط مطالبه یک سویه دارند. توپ را در زمین دستگاه‌ها می‌اندازند در حالیکه بهره‌برداری از این فضای تجاری در اختیار آن‌هاست.
مجیدی عنوان می‌کند: با وجود اینکه میراث فرهنگی اعتباری برای مرمت این بنا ندارد اما بارها با مدیرکل میراث در جمع کسبه و مالکان این کاروانسراها اعلام شده که در صورت مشارکت کسبه و مالکان، میراث‌فرهنگی و اداره اوقاف برای تامین اعتبار و رفع مشکلات این کاروانسراها قول مساعد می‌دهد اما تاکنون هیچ حرکتی از سوی بهره‌برداران این سرای تاریخی صورت نگرفته است.
تمایلی برای سرمایه‌گذاری در سراهای تاریخی وجود ندارد
احسان نورانی، معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین در گفتوگو با ایسنا بیان می‌کند: طبق قانون حمایت از میراث فرهنگی، سرمایه‌گذار و مالک، حفظ و نگهداری از آثار فرهنگی را بر عهده دارد. در سرای حاج‌رضا و سرای وزیر مالک اوقاف است و سرقفلی‌ها به بخش خصوصی واگذار شده است و میراث‌فرهنگی تنها وظیفه نظارتی را برعهده دارد.
وی با بیان اینکه طرح مرمت مشارکتی میراث فرهنگی آماده است، خاطرنشان می‌کند: مالکان و صاحبان کسب و پیشه عاملان اصلی وضعیت فعلی این سراهای تاریخی هستند. تفاهم‌نامه‌ای بین اداره کل اوقاف و امور خیریه استان قزوین و میراث فرهنگی بسته شده که به دلایل مختلف از جمله تغییر دادستان استان تبیین آن به تاخیر افتاده است.
نورانی با بیان اینکه تنها حکم دادگستری می‌تواند به این وضعیت اسفبار سر و سامان دهد، اضافه می‌کند: اگرچه شهرداری تاکنون سه بار برای تخلیه این سراها اقدام کرده است اما متاسفانه چون مالکین مشخص نیستند و مغازه‌ها به غیر اجاره داده شده، این مکان‌های تاریخی که هویت شهر قزوین هستند به محل جمع‌آوری ضایعات تبدیل شده است.
وی اظهار می‌کند: کاروانسراهای داخل بازار اکثراً موقوفه هستند و این موقوفات در دوره‌های مختلف توسط مالکان به افراد مختلف واگذار شده است. به‌طور مثال بخشی از مالکان سرای حاج‌رضا درگیر ورثه هستند و چون سراها درآمد و اجاره‌ای ندارد، مالکان قید آن را زده‌اند که الان به محل جمع آوری ضایعات تبدیل شده است.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین می‌گوید: با توجه به فضاسازی شهری و قرار گرفتن مغازه‌ها و فروشگاه‌ها در حاشیه خیابان و معابر، علاقه مردم به سرمایه‌گذاری در بازار و فضاهای داخلی آن به صفر رسیده است. مردم برای خرید از کاروانسراها با مشکل پارکینگ مواجه‌اند و ترجیح می‌دهند از فروشگاه‌هایی که در دسترس هستند خرید کنند و دیگر کسی به کاروانسراها سر نمی‌زند.
جمع‌آوری مکرر ضایعات‌فروشان از سرای حاج‌رضا برای شهرداری هزینه دارد
حسین عمویی، رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری قزوین در گفتوگو با ایسنا اظهار می‌کند: با توجه به مالکیت اداره اوقاف در سرای حاج‌رضا یکی از راه‌های تکرار نشدن این وضعیت اجاره ندادن حجره‌ها به فروشندگان ضایعات است.
وی عنوان می‌کند: شهرداری طبق بند ٢٠ ماده ۵۵ تنها می‌تواند به صورت مقطعی اقدام به پلمب واحدهای متخلف کند که اثر بخش نبوده و نیاز است که مراجع ذیربط با توجه به درخواست شهرداری نسبت به تعطیلی قطعی حجره‌های سرای حاج رضا اقدام کنند.
رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری قزوین خاطرنشان می‌کند: افرادی که در سرای حاج رضا فعالیت دارند تصرف عدوانی در اموال اداره اوقاف کرده و مجوزی ندارند.
وی می‌گوید: شهرداری تاکنون چندین نوبت اقدام به پاکسازی این مکان کرده که هر بار مستلزم هزینه بوده است. در حالیکه باید اقدامی اساسی توسط تمامی دستگاه‌ها و متولیان، برای رسیدگی به این مشکلات و ارائه‌ی کاربری صحیح درخور شهر قزوین و این بناهای تاریخی عرضه شود.
به گزارش ایسنا، قرار گرفتن یک اثر تاریخی در سراشیبی نابودی برای اولین بار نیست که در قزوین رخ می‌دهد، امروز سرای تاریخی حاج رضا با بی‌توجهی مدیران در حال تخریب است و دیروز خانه تاریخی مؤمنان، تبدیل به ویرانه شد و معلوم نیست فردا کدام اثر تاریخی قزوین مورد بی‌مهری قرار خواهد گرفت.
در این گزارش تلاش شد دلیل کم‌کاری مسئولان در قبال رسیدگی به سرای حاج رضا از آن‌ها مطالبه شود اما با بهانه‌گیری‌هایی همچون نداشتن اعتبار، همکاری نکردن کسبه، عوض شدن دادستان (در حالی که دادستان قزوین کمتر از یک ماه است که تغییر کرده) و یا استقبال نشدن از کاروانسراها (درحالی که تجربه موفق کاروانسرای تاریخی سعدالسلطنه در استان قزوین وجود دارد)، مواجه شدیم، هر ارگانی دیگری را مسئول می‌داند و با این روند یحتمل باید منتظر اتفاقات ناخوشایند دیگری برای بناهای تاریخی شهر تاریخی باشیم.
انتهای پیام
نظرات