استشمام بوی سفیدآب، صابون و شامپو تخم‌مرغی، کاسه مسی و سدر و حنا و قطیفه و لنگ و کودکانی که همراه والدین عازم گرمابه می‌شدند تا دوساعتی کیسه‌های بافته ‌شده از پشم، پوست آن‌ها را نوازش کند؛ خاطرات دل‌انگیزی که هنوز برخی در یادشان است.

اگرچه در تصور ما از حمام، مکانی برای پاکیزگی نقش می‌بندد، اما در گذشته حمام عمومی نه‌تنها مکانی برای پاکیزگی، بلکه مکانی با کارکردهای دیگری بوده؛ به‌ طوری‌ که گذشتگان ما در حمام خواستگاری می‌کردند و محل قرار بود و از قهر و دعواها آگاه می‌شدند و بسیار دردها که درمان می‌شد.

‌اینک، از فعالیت حمام‌های عمومی در شهر کاشمر خبری نیست و فقط دو ساختمان مخروبه به نام‌های "حمام کارون" و "حمام زیبا" در دو خیابان اصلی خودنمایی می‌کنند اما افرادی با کار کردن در حمام‌های عمومی زندگی خود را با آبروداری و سربلندی می‌گذراندند، خاطرات بسیاری از آن روزها دارند.

"علی‌اکبر نداف بشرویه" یکی از کاشمری‌هایی است که هم‌اکنون دوران بازنشستگی خود را سپری می‌کند.

او  در گفت و گو با ایسنا گفت: حمام عمومی در گذشته دارای اهمیت خاصی در جامعه بود و مورد استقبال مردم، ولی با گازکشی شهر و حمام‌دار شدن منازل دیگر از رونق افتاد و چراغ این فعالیت خاموش شد.

وی که در جوانی، لحاف‌دوزی هم کرده، افزود: به خاطر کم‏ سو بودن چشم‌هایم نتوانستم به لحاف‌دوزی ادامه دهم لذا با معرفی پدر خانمم به یکی از حمام‌های مشهد، فعالیتم را در قسمت کوره حمام، که کار سختی بود در سال ۱۳۴۴ شروع کردم و در خیابان نادری مشهد در حمام نورالرضا، حمام لعل و حمام علیزاده که در آن زمان نزدیک به لشکر ۷۷ بود مشغول بودم و در سال ۴۸ که پدرم عازم سفر حج بود به کاشمر آمدم و در حمام زیبا شروع به کار نمودم و از سال ۵۰ تا زمان بازنشستگی در حمام کارون صندوق‌دار بودم.

وی افزود: کارم را در حمام با حقوق روزانه ۵ تومان شروع کردم که در حمام زیبای کاشمر روزی  ۹ تومان و در حمام کارون روزی ۱۲ تومان می‌گرفتم و آخرین حقوق‏م در سال ۸۵  به روزی ۳ هزار و ۵۰۰ تومان رسید و در سال ۸۶ بازنشسته شدم.

وی ادامه داد: هرکدام در حمام مسئولیتی داشتیم، در کنار من که به‌عنوان صندوق‌دار بودم، افراد دیگری سالن داری، جامه‌داری و برخی در حمام کیسه‌کشی و کارگر داخل حمام بودند، کسانی هم کوره حمام را روشن می‌کردند که بسیاری از آنان الان در بین ما نیستند که از جمله آن‌ها می‌توان به آقایان اسدی، جانداری، حسن کبیریان و باقری نام برد.

نداف گفت: حمام امین‌التجار، حمام امیر در خیابان سلطانیه، حمام مرمر در خیابان ۱۷ شهریور و حمام بلور و زیبا از دیگر حمام‌های شهر کاشمر بوده و آخرین حمام به‌روز شهر کاشمر، حمام کارون بود که در سال ۱۳۵۰ تعداد ۲۴ کارگر زن و مرد در این مجموعه مشغول به کار بودند به‌گونه‌ای که گاهی در روز حدود ۶۰۰ مراجعه‌کننده داشت و در مواقع شلوغی حمام عمومی، ۶۰ نفر حضور داشتند.

وی با بیان این‏که قیمت حمام تک نفره یک تومان و عمومی پنج ریال بود و معمولاً شلوغی حمام روزهای پنج‌شنبه و جمعه بود و در طول هفته خلوت‌تر بود، ادامه داد: برای تأمین آب، دو مخزن زیرزمینی و پشت‌بام داشتیم که هر شب بعد از تعطیلی حمام این مخازن را آب می‌کردیم تا روز با کاهش فشار آب مواجه نشویم و حمام را دو ساعت به اذان صبح باز و یک ساعت بعد از اذان شب می‌بستیم.

نداف تصریح کرد: قدیم‌ها، همه افراد جامعه از هر قشری به حمام رفت‌وآمد داشتند و غنی و فقیر فرقی نمی‌کرد و کسانی که پول بیشتری داشتند از حمام‌های انفرادی استفاده می‌کردند و یک عده‌ای که پول نداشتند با اجازه مالک حمام، از آن‌ها پول نمی‌گرفتیم که روزی سه تا چهار نفر این‌گونه داشتیم و مالک حمام برایمان تعیین کرده بود هر موقع این افراد به حمام آمدند، از آن‌ها پول دریافت نکنیم.

وی اظهار کرد: در زمان شلوغی حمام، برای حمام تک‌نفره نوبت می‌دادیم و گاهی افراد با تلفن زدن به حمام نوبت می‌گرفتند و ساعت حضور برای آن‌ها تعیین می‌شد و زمانی که شلوغ نبود، چند دقیقه صبر می‌کردند.

به گفته او؛ حمام تک‌نفره در اصل ساعتی بود ولی در اوایل خیلی سخت‌گیری نمی‌کردیم اما در این اواخر به دلیل گرانی آب، برق، نفت و گاز نرخ به ما اعلام کردند و مثلاً نرخ حمام تک‌نفره هر ساعت دو هزار تومان بود و هر ساعت اضافه باید ۵۰۰ تومان بیشتر پرداخت کنند.

نداف با اعلام این‏که اگر روستاها نباشند، شهر هم نیست؛ افزود: در آن زمان چون در روستاها حمام نبود، روستائیان برای حمام به شهر می‌آمدند و بیشتر مشتریان ما روستایی بودند ولی از وقتی گازکشی در شهر و روستا انجام شد در تمام منازل روستاها و شهر حمام ساخته می‌شد و مراجعه به حمام عمومی کمتر شد.

وی اعلام کرد: یکی از نوشیدنی‌های مطرح در حمام نوشابه تگرگی بود که مشتری‌ها سفارش می‌دادند تا زمانی که شیشه ۲ تومان بود رونق خوبی داشت ولی وقتی به ۵ تومان رسید کم‌کم حذف شد، در کنار آن کارگران برای درآمد بیشتر چای و قهوه برای مشتریان مهیا می‌کردند و برای خود کسب درآمد داشتند.

وی عنوان کرد: در آن زمان ساخت حمام به‌ عنوان یک باقیات‌ صالحات برای سازندگان و واقفان برای بهره‌برداری و استفاده مردم مدنظر بود و نیکوکاران به فکر درآمد آن‌چنانی از فعالیت حمام نبودند چون قدیم‌ترها تجملات خیلی مطرح نبود ولی امروزه مردم سرمایه‌های‏شان را برای خودشان سرمایه‌گذاری می‌کنند و کمتر کسی به فکر کار عام‌المنفعه است.

نداف با تأکید بر این‏که همان‌گونه که به مساجد و تکایا در جامعه نیاز داریم، با توجه به زیارتی بودن شهرمان به حمام عمومی هم نیاز داریم؛ ابراز امیدواری کرد؛  مسئولان کمک کنند یک حمام عمومی مناسب برای زائران و حتی شهروندان در شهر راه‌اندازی شود.

گرمابه‌های عمومی اگرچه در دوران خود دارای اهمیت بالایی بودند ولی در طول این سالیان بخش قابل‌ توجهی از این میراث به بهانه‌های مختلف تخریب شده یا تغییر کاربری یافته است، متاسفانه بی‌توجهی‌ها به این حمام‌ها موجب شد تا سقف حمام کارون به عنوان تنها حمام به جای مانده از گذشته ریزش کند در صورتی که می‌توانست به‌ عنوان موزه و یا به‌عنوان یک حمام عمومی بازسازی و مورداستفاده شهروندان و زائران قرار گیرد.

انتهای پیام