امیرحسین دهباشی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه داربست‌ها در مسجد جامع عباسی کاملاً اشتباه اجرا شده‌اند، اظهار کرد: من موضوع خطای بزرگ در شیوه بستن داربست‌ها برای مرمت گنبد مسجد جامع عباسی را دو سال قبل مطرح کردم و در این خصوص به‌طور مفصل با دوستان مرتبط با این پروژه صحبت کرده بودم و این‌طور که می‌پنداشتم همه در جریان اشتباه بسته شدن داربست‌ها بودند. اگر به این موضوع همان موقع توجه لازم می‌شد با هزینه کمتر از نیم میلیون تومانی و صرف دو روز کاری می‌شد جلوی این صدمات بیشتر در این گنبد را گرفت.
او درباره اشتباه در داربست‌زنی توضیح داد: در داربست زنی برای بنای تاریخی داربست‌ها همیشه باید وزن خود را به‌تنهایی تحمل کنند و هیچ تکیه‌گاهی به بنای تاریخی نداشته باشند، درحالی‌که سیستم داربستی که در گنبد مسجد جامع عباسی به‌کاررفته است پروفیل‌های گرد توخالی (لوله) بوده که به‌واسطه بست‌های استحکاکی به یکدیگر متصل می‌شوند و این سیستم لوله و بست استحکاکی برای استواری و جلوگیری از لرزش حین کار روی آن همیشه نیازمند تکیه‌گاه است، هرچند همین سیستم هم بدون کفراژبندی اجراشده بود که در این کارگاه داربست‌ها بالاجبار به تکیه‌گاه، گنبد خود را استوار نگه می‌داشتند، ضمن اینکه این سیستم بست‌ها در درازمدت به‌واسطه لرزش یا فرسایش مقاومت خود را از دست می‌دهند و نتیجه آن در صورت عدم توجه و اصلاح، به معنی تحمیل وزن بیشتر به محل تکیه‌گاه خود بوده که الزام بر بازبینی و کنترل ادواری اجزای تشکیل‌دهنده داربست را دوچندان می‌کند.
این معمار حفاظتگر با بیان اینکه در داربست‌زنی گنبد مسجد جامع عباسی داربست‌ها وزن خود را به سازه گنبد تحمیل کرده‌اند، افزود: تکیه‌گاه محلی است که وزن سازه و نفرات متردد بر آن و نیروی جانبی وارده به داربست به‌واسطه باد و تغییرات جوی را از کلیت حجم داربست گرفته و به یک سطح مقطع کوچک در سازه سنتی وارد می‌کند، این موضوع در بهترین حالت عامل تورفتگی و اعوجاج و در بدترین حالت باعث پانچ کردن سازه می‌شود. از همین روست که می‌بینیم که مسئولین بیان می‌کنند داربست‌ها در محل تکیه‌گاه به گنبد، به کاشی‌های گنبد نیز آسیب وارده کرده‌اند.
دهباشی درباره اینکه چه نوع داربستی برای این مرمت موردنیاز بوده است، گفت: ما در ایران چند سیستم داربست داریم که همه‌گیر و متداول‌ترین آن همین لوله و بست‌های استحکاکی هستند که برای اجرای آن استاندارد ملی تعریف‌شده اما بسیاری از مجریان و ناظران از وجود آن بی‌اطلاع هستند. نوع دیگری از داربست‌ها در بیرون از ایران بسیار متداول است و در ایران با نام تجاری زودبست شناخته می‌شود و در اکثر پروژه‌های مرمتی کشورهای توسعه‌یافته و حتی آسیای شرقی از این نوع داربست استفاده می‌شود و نمونه بارز آن را در مرمت کلیسای جامع نوتردام یا طاق کسری می‌بینیم.
این معمار حفاظتگر بزرگ‌ترین تهدید برای مسجد جامع عباسی را خروج مجموعه میدان نقش‌جهان از فهرست میراث جهانی یونسکو برشمرد و تصریح کرد: اگرچه قضاوت من از روی مجموعه اطلاعات منتشرشده در مورد وقایع حول این میدان تاریخی است و نظر قطعی به و بررسی جامع این موضوع نیازمند است و انحصاراً در مورد دلایل بروز اعوجاج در گنبد اگر داربست عامل اصلی اعوجاج در پوسته خارجی باشد قطعاً بر سازه اصلی گنبد لطماتی را وارد کرده و اگر گنبد از داخل بررسی شود وجود ترک‌های مختلف در زیر و محدوده محل اعوجاج می‌تواند گویای بروز لطمات سازه‌ای باشد.
این کارشناس ارشد مرمت میراث معماری اضافه کرد: از سوی دیگر مبانی نظری مرمت و بلاخص اصل امانت‌داری در مرمت در اقدامات ترمیمی گنبد مسجد جامع عباسی رعایت نشده و قطعات لایه دکور خارجی (کاشی‌ها) به‌طور کامل تعویض شده است، ضمن اینکه این مرمت به لحاظ اجرا نیز ایرادات بسیاری دارد که یکی از آن‌ها استفاده نکردن از شابلون مناسب برای کنترل هندسه قوس‌ها بوده، درحالی‌که باید دور گنبد ریل‌گذاری شده و یک شابلون عمودی و دوار کار گذاشته می‌شد تا تمام ترک‌ها با یکنواخت متوازن و کامل اجرا می‌شد.
او در پاسخ به اینکه چه‌کاری می‌توان برای بهبود وضعیت گنبد انجام داد، گفت: صادقانه میگویم که گنبد باید به‌طور کامل بررسی شود و در صورت بروز لطمات سازه‌ای و تغییر در هندسه گنبد در اولین اقدام پوسته خارجی کامل پایین آمده و بعد از رفع نقص‌ها و مقاوم‌سازی پوسته از نو اجرا شود، چراکه به نظر می‌آید هندسه گنبد از بین رفته باشد. این گنبد از ابتدای ساقه تا رأس باید بر مبنای دایره پیش رفته باشد، درحالی‌که این‌طور به نظر می‌آید در جریان این مرمت گنبد در بعضی از نقاط از مقطع دایره به مقطع بیضی نزدیک شده است.
دهباشی در بخشی دیگر از صحبت‌های خود مداخلات گسترده شهری و حذف و اضافات عناصر شهری تاریخی که به‌صورت مستقیم یا باواسطه با میدان نقش‌جهان در ارتباط و تعامل است را نیز به‌عنوان یک تهدید بالقوه برای میدان نقش‌جهان در نظر گرفت و تأکید کرد: پروژه‌هایی مانند پروژه محور آقا نجفی و تأثیر سوء این پروژه بر پیوستگی بافت پیرامون میدان و به طبع آن متأثر شدن میدان از این تغییرات و از سویی دیگر مرمت‌های پرحاشیه و تهدیدآمیزی چون گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و همچنین پروژه مداخلات گسترده در گنبد مسجد جامع عباسی که به‌واسطه تعویض کامل لایه تزئین (کاشی‌های پوسته خارجی گنبد) یک پروژه نوسازی (به‌عنوان یک تغییر غیرقابل‌برگشت) و نه مرمت دانسته می‌شود که با خطاهای جدی و کیفیت متنازل در اجرا روبرو است که هویت تاریخی گنبد و نمود بصری و دیداری آن را نه‌تنها تحت‌الشعاع قرار داده است که خود به‌تنهایی می‌تواند عاملی بر قرارگیری نام میدان نقش‌جهان در فهرست میراث در خطر یونسکو باشد.
این معمار حفاظتگر افزود: حجم و کیفیت مداخلات در گنبد مسجد جامع عباسی را می‌توان با کلیسای جامع کوتایسی که بیشتر با نام کلیسای جامع باگراتی در گرجستان شناخته می‌شود هم‌جنس و هم سنگ دانست که مداخلات گسترده و غیرقابل‌برگشت در مرمت این مجموعه باعث شد تا در سال ۲۰۱۷ از فهرست سایت‌های میراث جهانی حذف شود.
انتهای پیام
نظرات