باغ شوکت‌آباد در ۵ کیلومتری شرق بیرجند، در روستای شوکت‌آباد و در مسیر جاده بیرجند-زاهدان واقع شده‌ است. این باغ با نام «باغ شوکت‌آباد و مستحدثات آن» در تاریخ ۲۳ مرداد ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۳۶۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.  ویژگی‌های ممتاز معماری و اکوسیستم طبیعی این باعث باعث شده تا در فهرست منحصر به فرد خرین باغ‌های ایرانی قرار گیرد.

به گزارش ایسنا، باغ شوکت‌آباد بیرجند دارای بخش های متفاوتی است. این قسمت ها هم جنبه تاریخی و هم جنبه کاربردی، ویژه کاربری های امروزی دارد. بخش اندرونی ویژه خانواده حاکم بود و دارای فضای پذیرایی است. همچنین عمارت نارنجستان در این بخش و پشت عمارت اصلی واقع شده بود. بخش اندرونی در قسمت باغ قرار دارد. در عمارت نارنجستان می‌توانید هنرهایی مثل آیینه کاری‌ها، مقرنس‌کاری‌های سقف و قوس‌های زیبایی را ببینید. فضای گستره ای از این مجموعه به باغ و طبیعت زیبای آن اختصاص دارد. سرتاسر باغ پوشیده شده از درختان میوه و درختانی چون سرو و کاج و چنار. راهرویی سنگ فرش شده مسیری را برای عبور بازدیدکنندگان فراهم کرده است. در تزئین این باغ از گل های زیبا و رنگارنگ نیز استفاده کرده اند. درخت های میوه باغ شوکت‌آباد عبارتند از : هلو، انار، توت، زردآلو، گردو.

این باغ یک مجموعه وقفی است و نزدیک صد سال از وقف آن می‌گذرد، اما چند وقتی است موجی رسانه‌ای در فضای مجازی توسط فعالان و مطالبه گران ایجاد شده که حکایت از قطع درختان تنومند این مجموعه داشت؛ موجی که مردم را نگران کرد. خبرگزاری ایسنا به دنبال پرداختن به این امر و تشخیص شایعه و یا واقعیت بودن آن با مصاحبه با عضو شورای شهر بیرجند یک مرور اجمالی از وضعیت باغ طبیعی این مجموعه داشت؛ مروری که نشان می‌داد طی سال‌های اخیر ۵۰ درصد درختان این مجموعه را آفات از بین برده‌اند و امیدی به سرحالی درختان باقی مانده نیز نیست. پس از انتشار این گزارش مجموعه اوقاف خراسان جنوبی درخواست تنویر افکار عمومی را داشت و طی نشست خبری فوری که برگزار کرد سعی در حل این شایعه ابهام آمیز در ذهن مردم و مطالبه گران کرد و حتی تور رسانه‌ای را ترتیب داد تا اصحاب رسانه‌ها و جراید استان وارد باغی شوند که به گفته اهالی نزدیک یک سال است کسی اجازه ورود به آن را ندارد!

ایسنا با حضور در روستای شوکت آباد و صحبت با اهالی منطقه به موضوعاتی چون عدم روشنگری درست اوقاف برای انجام اقدامات در محل باغ، عدم انجام کارهای درست و اصولی توسط سرمایه گذار برای اجرای طرح های توسعه‌ای باغ، عدم توجه به اکوسیستم طبیعی باغ طی این سال‌ها، گسترش آفات در میان درختان در بی توجهی مسئولان، اجرای طرح‌های سرمایه گذاری و گردشگری در مجاورت این باغ و آسیب زا بودن آن برای کشاورزی و رسیدن آب به درختان و همچنین عدم توجه مسئولان اوقاف و سرمایه گذار به صحبت ساکنان محل و متخصصان کشاورزی دست پیدا کردند که طی نشست خبری مدیرکل اوقاف تمام این موارد نقض و این مسئول عنوان کرد اقدامات بسیاری انجام شده اما نتوانستیم جلوی آفات درختان و خشکسالی را بگیریم.

در ادامه پیگیری‌های مکرر رسانه‌ها، دربهای این باغ به روی رسانه‌ها گشوده شد؛ اما سوال اینجاست چرا تاکنون روشنگری صورت نگرفته تا ابهامات برطرف شود. اولین سوال  و ابهام اینجاست مجموعه اوقاف، خشکسالی و کم‌آبی را عامل اصلی خشک شدن درختان می‌داند، فضاهای سبز دیگری همچون باغ جهانی اکبریه و باغ و عمارت رحیم‌آباد چرا با همان مجموعه درختی هنوز سرسبز هستند.

در بررسی عکس های هوایی خشک شدن درختان به خوبی محسوس است و حتی دیوارها و بناهای باغ نیز از خسارت دور نمانده و خبر تلخ حمله موریانه‌ها به باغ و عمارت شوکت‌آباد موجی از مطالبه‌گری را در بین رسانه‌ها و فضای مجازی استان به راه انداخت.

با این وجود مسئولان اوقاف و امور خیریه بر این باورند که به عنوان متولی وقف تلاش کرده‌اند در چند سال اخیر با ایجاد یک مزرعه جدید در اراضی وقفی شوکت‌آباد، فضای سبز این منطقه را گسترش و بهره‌وری موقوفه را افزایش دهند تا اجرای نیت واقف به بهترین شکل ممکن انجام شود.

چرا درختان خشک شدند؟

حسین سبزبان، از اهالی روستای شوکت آباد است که درختان این منطقه را محصول زحمات اجدادش می‌داند،  در جمع خبرنگاران می‌گوید: مدیریت اوقاف در نگهداری باغ ضعیف بوده است چراکه درختان هیچ منطقه‌ای این مقدار خشکی نداشته است.

وی با بیان اینکه اجداد درختان این باغ و جنگل را کاشتند، افزود: از قدیم آبیاری این درختان بر مدار ۱۴ یا ۲۰ بوده در صورتی که اکنون مدیریتی بر نحوه آبیاری نیست و شاهد خشک شدن بخشی از درختان مثمر ثمر هستیم.

وی با بیان اینکه اجرای آبیاری نوین در این اراضی نیز اصولی نیست، تصریح کرد: اکنون درختان زردآلود چندین ساله خشک شده؛ در گذشته هفت باغبان از درختان باغ شوکت‌آباد نگهداری می‌کردند و حتی آنقدر زردآلوها زیادد بود که زردآلوهای مردم بیرجند را تامین می‌کرد..

وی بیان کرد: مزرعه جدیدی که مسئولان اوقاف در این مکان ایجاد کردند، باید در کنار آن باغ قدیمی هم حفظ شود تا طبیعت و اکوسیستم آن حفظ شود؛ زمان قدیم از چند روستا کارگران برای جمع‌آوری محصول به شوکت‌آباد می‌آمدند، اما اکنون حتی مردم محلی اجازه برداشت خار از مزارع را ندارند.

مدیریتی که ضعیف است

حسین گندمی، عضو شورای اسلامی روستای شوکت‌آباد نیز بیان کرد: پیش از این، مدیریت باغ دست باغبان‌های بومی بود و این آب با نظم بین درختان تقسیم می‌شد اما اکنون به خاطر نبود مدیریت آبیاری درختان خشک شده و آفت زده است.

وی با اشاره به اینکه جانمایی باغ‌های جدید در اراضی موقوفه کارشناسی شده نیست چراکه خاک مناسب درخت ندارد؛ تصریح کرد: اوقاف در جانمایی باغ جدید از کارشناسان خبره محلی هم استفاده کند

عضو شورای روستای شوکت‌آباد بیان کرد: ۷۲ ساعت آب مخصوص باغ تاریخی شوکت‌آباد است، اما مدیریت اشتباه باعث خشک شدن درختان این منطقه شده است.

وی با بیان اینکه مدیریت اشتباه در آبیاری منجر به آفت درختان شده است، اظهار کرد: حدود شش ماه است که درختان حاشیه خیابان‌های منتهی به باغ آب نخورده چون جوی آبی باقی نمانده است.

وی با بیان اینکه اگر بخواهیم به سود نگاه کنیم باید گفت در گذشته هم درختان سودی نداشتند اما کاشته شدند تا مردم منتفع شوند، تصریح کرد: عقیده مردم شوکت آباد این است که اوقاف بر مبنای درآمد کار می‌کند و این درختان سودی ندارند؛ پس به حال خود رها شده‌اند.

لطفا افراط و تفریط نکنید

حجت‌الاسلام دادخدا خدایی، رییس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بیرجند نیز پس از شنیدن صحبت‌ها و گلایه‌های اهالی به صورت کامل، افزود: طبق سیاست ابلاغی سازمان اوقاف و امور خیریه تلاش شده که حداکثر بهره‌وری از مجموعه باغ شوکت‌آباد انجام شود و جلوی برخی افراط و تفریط‌ها را گرفتیم؛ در غیر این صورت باغ تبدیل به خارزار می‌شد.

وی با بیان اینکه وظیفه اوقاف حفظ نیت وقف است و اگر آن را رعایت نکند وظیفه شرعی به گردن ناظران خواهد بود، افزود: مدیریت موقوفات حکم شرعی دارد و ما نمی‌توانیم دست کاری به نفع داشته باشیم؛ موقوفه شوکت‌آباد منفعتی است و مدیریت آن نیز ۱۴ سال گذشته به شکل متفاوتی بوده است.

خدایی ادامه داد: موقوفه شوکت‌آباد به مساحت ۴۰۰ هکتار سند ۶ دانگ وقفی دارد که زمانی دست اهالی روستا بود که حتی اجاره و پذیره را پرداخت نمی‌کردند، اما وظیفه اوقاف به عنوان متولی وقف آن است که ملک را اجاره دهد و از درآمد آن نیت واقف را اجرا کند.

وی  بیان کرد: عملکرد اوقاف در مدیریت موقوفه شوکت‌آباد از ۲۰ نمره ۱۹ است و نباید با یک شایعه و بزرگ نمایی با این حال نباید همه خدمات اوقاف به خاطر یک نمره منفی نادیده گرفته شود.

رییس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بیرجند تصریح کرد: برای هر تغییری در مدیریت موقوفه باید از نماینده ولایت فقیه اجازه بگیریم و باید گفت اگر باغ شوکت‌آباد به این روز افتاده حاصل بی‌ملاحظگی افرادی است که ۳۵ سال گذشته مدیریت باغ را برعهده داشتند.

خدایی بیان کرد: آب به نسبت سطح زیر کشت، تقسیم شده و مازاد آن به مزرعه جدید می‌رود؛ لذا غفلتی در مورد آبیاری نداشتیم و اجرای هر پروژه‌ای در موقوفه شوکت‌آباد زیر نظر کارشناسان رسمی دادگستری و کشاورزی بوده است.

مدیریت را زیر سوال نبرید؛ فضای سبز را جایگزین می‌کنیم

وی ادامه داد: این امر که توانستیم زمین بایر مزرعه وقفی را به جایی برسانیم که درآمد سالانه یک میلیارد تومان باشد آیا کار خلاف بوده است؟؛ باید از زنده شدن باغ هم در سال‌های اخیر زنده شده و سرمایه‌گذار حدود چهار میلیارد تومان برای آن آورده داشته است.

خدایی با بیان اینکه خشکسالی بی‌تاثیر نبوده، لذا مدیریت اوقاف نباید زیر سوال برود، ادامه داد: تذکرات و مطالبه‌گری باعث پیشرفت کار می‌شود و ما استقبال می‌کنیم و ما همه انتقلادات را میپذیریم.

وی افزود: طبق نظر متخصص برنامه‌ریزی کرده‌ایم که درخت خشک از جا کنده و در فصل مناسب به جای آن نهال کاری شود.

رییس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بیرجند با بیان اینکه اوقاف تنها به دنبال نیت واقف است، تصریح کرد:  گفت: ۱۹ و نیم ساعت آب هر ۱۴ روز به ضلع غربی و شرقی جنگل می‌رود در حالی که هیچ ثمری برای موقوفه ندارد.

خدایی در پاسخ به عکس هوایی مقایسه‌ای فضای باغ شوکت‌آباد که دست مردم منطقه بود، گفت: باید گفت آیا یک انسان نوجوان با یک پیرمرد ۵۰ ساله تفاوت ندارد؟؛ احقاق حقوق موقوفه خط قرمز اوقاف است و ما اجازه نداریم که از حق مردم هم وارد وقف کنیم.

وی با بیان اینکه ایجاد فضای سبز در برنامه است، ولی زمان‌ می‌برد، تصریح کرد: دستگاهای دیگری نیز باید کارشناسی انجام دهند.

مردم صبور باشند؛ زیرساخت‌ها آماده بهره برداری است

حجت الاسلام والمسلمین پرویز بخشی پور، مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی نیز از پایان عملیات مرمت و خاکبرداری باغ شوکت آباد خبر داد و کفت: این باغ تا ۲ ماه آینده برای استفاده مردم گشوده خواهد شد.

وی با بیان اینکه بدلیل خشکسالی های متوالی و جوی شاهد تغییر اقلیم هستیم و کشت فعلی با کشت دو سال قبل بسیار متفاوت است، اظهار کرد: کرم خراط و سوسک سرشاخه بلند طی سال‌های گذشته وارد این باغ شده و در حد توان سعی کردیم این افت ها را از مزرعه دور کنیم.

وی افزود: در همین راستا اصلاح و سم پاشی های متعددی را انجام داده و هزینه زیادی را هم متحمل شده ایم ولی ثمره ای نداشته است؛ عمر مغید درختان میوه مشخص است و مختص باغ شوکت آباد نیست و اگر شما به بقیه مزارع از همین سمت بطرف مود و مزار کاهی بروید متوجه می شوید که چه درختان تنومد و چندین ساله گردو در اثر این آفات از بین رفته و نمی توان کاری خاصی با آن انجام داد.

وی بیان کرد:  دو هفته پیش جلسه‌ای با حضور معاون عمرانی استانداری خراسان جنوبی، فرماندار بیرجند و مدیرکل میراث فرهنگی استان در محل باغ و عمارات شوکت آباد  برگزار کردیم که دراین جلسه سرمایه گذار هم حضور داشت.

وی به نتایج این جلسه اشاره کرد و گفت: در این جلسه مقرر شد ورودی باغ اصلاح شود و قسمت هایی که قرار است بصورت هتلینگ به گردشگران خدمات ارائه کند ظرف ۲ماه آینده به بهره برداری برسد و درب باغ بازگشایی شود.

مدیر کل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی با تاکید بر اینکه سرمایه گذار در این جلسه مکلف به انجام تعهدات خود در این بازه زمانی شده. گفت:میراث فرهنگی هم اعتبار ۲ میلیارد تومانی برای بازسازی عمارت شوکت آباد تخصیص داده که در این جلسه مقرر شد در فاز بعدی این عملیات هم در دستور کار قرار گیرد و استاد سرا را تکمیل و تجهیز آن هم توسط  سرمایه گذار انجام شود.
بخشی پور اظهار امیدواری کرد این اعتبار تزریق و بدقولی صورت نگیرد تا بتوانیم تا پایان سال درب عمارت شوکت آباد را بازگشایی کنیم.

وی در مورد خشک شدن درختان میوه باغ شوکت آباد هم عنوان کرد:بله درختان میوه باغ خشک شده چرا که طول عمر این درختان مشخص و محدود است و با توجه به ورود افت ها به باغ علارغم تمام تلاش ها نتوانستیم آن ها را مهار کنیم.

وی ادامه داد: با توجه به شرایط بوجود آمده با هماهنگی میراث فرهنگی و سرمایه گذار و تاکید معاون عمرانی استانداری برای ورود اوقاف به این قضیه جلساتی برگزار تا با توجه به تغییر اقلیم برای وضعیت موجود درختان باغ چاره اندیشی شود.

درختان خشک شده و افت زده باغ از ریشه قطع و سوزانده می‌شوند 

وی افزود: بر اساس کار کارشناسی صورت گرفته مقرر شد درختانی که در  باغ دچار افت و خشک شده اند  کلا عوض شوند چون در صورت رشد دوباره درخت بعد قطع شدن همان افت وارد درخت شده و جلوی رشد را می‌گیرد.

بخشی پور با تاکید بر اینکه قرار است یک کار بنیادی در باغ شوکت آباد انجام شود، گفت :کارشناس رسمی دادگستری را دعوت کرده ایم و گفته ایم ما می خواهیم آفات این باغ را جمع کنیم و در کار کارشناسی صورت گرفته عنوان شده تمام درختانی که دچار افت شده اند  باید جمع شوند و از ریشه کنده شده و از باغ بیرون برده شوند و سوخته شوند.

وی با بیان اینکه ما باید باغ جدیدی را در اینجا احیا کنیم، گفت: میراث فرهنگی هم باید پای کار بیاید و در جلسه‌ای که داشته‌ایم مدیر کل این مجموعه اعلام آمادگی کرده است و اوقاف هم پای کار است تا باغ دوباره احیا شود.

مدیر کل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی با اشاره به بهره وری و مدیریت مصرف آب در شوکت آباد بیان کرد: در کنار باغ شوکت آباد باغی ۳۰هکتاری ایجاد کرده ایم و یک مزرعه ۱۰۰هکتاری را هم با کمک جهاد کشاورزی و دریافت تسهیلات بعنوان اولین  استان کشور لوله گذاری کردیم و فرمایش رهبری را در زمینه تولید و اشتغالزایی محقق کردیم و هیچ کدام از مزارع موقوفه را رها نکرده ایم.

بخشی پور با بیان اینکه درآمد این موقوفات در راستای نیات واقغین هزینه می شود، ادامه داد:موقوفه شوکت آباد ۲۵ نیت دارد که باید در حوزه علمیه عبدالعلی خان و حسنیه امام (رضا) اجرای نیت شود.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی با اشاره به کارهای زیربنایی که سرمایه گذار در عمارت شوکت آباد انجام داده، گفت: سرمایه گذار در یک کار ماندگار تماما دیوارها را تا خشت و آجر  تراشیده تا یک کار بنیادی انجام دهد و از دو سال پیش تاکنون عملکرد خوبی داشته است. 

بخشی پور با اشاره به احداث ۲ سالن و کف سازی هایی که صورت گرفته، ادامه داد:تمام شیشه های عمارت جمع شده و قراراست بجای آنها پنجره های چوبی کار شود. 
وی هم چنین به فعالیت دامپروری اوقاف در شوکت آباد و احداث مجتمع در این روستا اشاره کردو گفت: ۷۰۰هکتار را به این مجتمع اختصاص داده ایم که به  تولید و اشتغال استان هم کمک شده است.

وی در پاسخ به برخی اظهارات که سوء مدیریت و عمدی خشک کردن درختان باغ برای کشت محصولات سوداور عامل وضعیت فعلی باغ شوکت آباد است، گفت: انصافا اینگونه نبوده و ما هر هیچ تلاشی برای مبارزه با افت ها دریغ نکرده ایم و باید قبول کرد که برای زنده نگه داشتن باغ دارویی جز حذف درختان بیمار و کشت درختان جایگزین نداریم. 

وی هم چنین به تلاش های صورت گرفته برای قرار گرفتن  باغ شوکت آباد در محدوه یافت روستا طی سال های ۹۷ اشاره کرد و گفت : توانستیم برای این محدوده کاربری گردشگری بگیربم و هدف ما احیای این باغ بوده نه خشکاندن درختان.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی در پاسخ به گلایه مردم مبنی بر عدم اطلاع رسانی و شفاف سازی برنامه‌های این اداره کل و همچنین عدم تلاش برای رفع ابهامات، تصریح کرد: این موضوع پذیرفته شده این و ما آمادگی داریم در راستای شفاف سازی برنامه ها و عملکرد اوقاف در هر زمانی به رسانه‌ها پاسخگو باشیم.

ایسنا در این خصوص ویدئویی منتشر کرد که می‌توانید اینجا ببینید.

انتهای پیام