بهناز شیدعنبرانی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه زندگی ما پرشده از تلفن، ترافیک، تلویزیون و تمام رویدادهایی که توجه ما را به خود معطوف‌کرده‌ است، اظهار کرد: توانایی ذهن ما برای متمرکز شدن محدود است و همین مسئله باعث می‌شود که احساس ناتوانی‌کرده و از نظر ذهنی احساس‌خالی‌شدن داشته‌ باشیم. دانشمندان این موضوع را به‌طور رسمی خستگی مغز نامیدند.

وی با بیان اینکه آسان‏ترین راه برای استراحت مغز وقت‌گذرانی در طبیعت است، گفت: حتی استراحت‏‌های کوتاه در طبیعت می‌‏تواند به بهبود حافظه، توجه و تمرکز کمک کند؛ به طور مثال، دانش‌آموزان دبیرستانی اگر در کلاسی باشند که چشم‌انداز طبیعی داشته باشد، در آزمون‌‏ها بهتر عمل می‏‌کنند تا اینکه در اتاق‌‏های بدون پنجره یا اتاقی که روبه‌روی سازه‏‌های فلزی مثل ساختمان و پارکینگ است، بنشینند. همچنین افرادی که فقط به مدت ۴۰ ثانیه به سقفی پر از شاخ و برگ سبز نگاه کنند، تمرکز بهتری از خود نشان می‌‏دهند و خطای کمتری در تکالیف شناختی در مقایسه با کسانی که به سقف بتونی لخت و خالی نگاه کنند، خواهند داشت.

این روان‌درمانگر ضمن تاکید بر اینکه وقت‌گذراندن در طبیعت باعث وقفه‌ای شناختی می‌شود تا از تمام مسائلی‌ که در زندگی‌ روزمره برای ما حواس‌پرتی‌ ایجاد می‌کنند، دور شویم، گفت: ذهن ما نیاز به استراحت دارد. در حقیقت محیط‏‌های طبیعی استراحت و آرامشی را برای مغز فراهم می‌کنند که باعث می‏‌شود افراد ظرفیت‌های شناختی خود را بازیابی و ترمیم کنند. افرادی که یک ساعت در محیط طبیعی و آرام قدم می‌زنند (نه قدم‌زدن در خیابان‌های شلوغ و پر سروصدای شهر) دارای تمرکز حافظه و توجه بهتری هستند. این مسأله به‌طور قابل‌توجهی در بیماران مبتلا به افسردگی بالینی دیده شده است.

وی افزود: به لحظه‏‌ای فکر کنید که در حال قدم‌زدن در ساحل هستید، راهی پر از گل همراه با صدای دل‌نواز پرندگان یا تصورکنید؛ چه احساسی به شما دست می‌دهد؟ اکثر افراد از دیدن، شنیدن یا حتی فکر کردن به طبیعت دچار احساس شعف و انرژی می‌شوند و احساس آرامش و سرزندگی بیشتری می‌کنند. به همین دلیل است که ما پول بیشتری به اتاق‌هایی از هتل که چشم‌انداز اقیانوس دارند، می‌دهیم یا خانه‌‏هایی را انتخاب می‏کنیم که حیات بزرگتری دارند.

شیدعنبرانی درخصوص نتایج به‌دست آمده از یک پژوهش علمی در این خصوص توضیح داد: در یک مطالعه پژوهشگران از افراد خواستند تا به تصاویری از صحنه‏‌های طبیعت و غیر طبیعت نگاه کنند. تصاویر طبیعت، صحرایی را نشان می‌داد که در آن لبه‌‏های یک پرتگاه دیده می‌شد و همچنین در کنار آن صحنه‏‌ای از یک دریاچه بود. تصاویر غیرطبیعی صحنه‌‏هایی از یک خیابان شهر را نشان می‌داد که ساختمان‏ها در دو طرف دیده می‌شد. افرادی که صحنه‌های طبیعت را دیده بودند، در مقایسه با کسانی که صحنه‏‌های غیر طبیعت را دیده‌بودند سطح بالایی از نشاط را نشان‌دادند.

وی ضمن تاکید بر اینکه طبیعت تاثیر شگرف‌تری بر احساسات بهزیستی خواهد گذاشت، گفت: ۱۵دقیقه پیاده‌روی در یک مسیر پر درخت کنار رودخانه منجر به سطح بالاتری از انرژی و هشیاری می‌شود تا اینکه در یک فضای داخلی بدون چشم‌انداز طبیعی به قدم‌زدن بپردازیم.

این مدرس دانشگاه در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه طبیعت چگونه در محیط‏‌های واقعی باعث ایجاد احساسات شادمانی می‏‌شود، گفت: در یک مطالعه پژوهشگران داده‌های حاصل از یک نمونه بسیار بزرگ شامل بیش ۱۰ هزار نفر ساکن در بریتین را بررسی‌کردند. همه‏ این افراد خلق کلی خود را همچون رضایت ‌از زندگی درجه‌بندی کردند. این داده‌‏ها شامل اطلاعاتی از قبیل مکانی که افراد زندگی می‌‏کردند و میزان طبیعتی که در معرض آن بودند مثل آب، پارک و باغ می‌‏شد. این اطلاعات به مدت ۱۸ سال به طور سالیانه جمع‌آوری شد و در پایان، داده‌های جمع‌آوری شده در این مدت به پژوهشگران نشان‌داد که چگونه رفتن به مکان جدید مثلاً جایی که فضای سبز بیشتری داشته، تغییر خلق و رضایت از زندگی را درپی داشته است.

زندگی در طبیعت به اندازه ازدواج موفق برای سلامت روان افراد مفید است

وی ضمن تاکید بر اینکه افرادی که نزدیک طبیعت زندگی می‏‌کنند به طور چشمگیری میزان کمتری از استرس و نگرانی دارند، گفت: یافته‌‏های پژوهش‌ها تاثیر زندگی در محیط نزدیک به طبیعت را نشان می‌‏دهند. افرادی که نزدیک طبیعت زندگی می‌‏کنند میزان بالاتری رضایت از زندگی را نشان می‌‏دهند. این تاثیرات کم یا اندک نبودند. در حقیقت زندگی نزدیک طبیعت به اندازه ازدواج برای سلامت روان افراد مفید است.

شیدعنبرانی با بیان اینکه خیلی بدیهی است که افرادی که نزدیک مراکز وسایل نقلیه، ورودی تونل‌‏ها یا ایستگاه‌‏های اتوبوس، راه‌آهن یا هواپیما زندگی می‌کنند، اختلالاتی داشته باشند، گفت: شاید این گفته خیلی برای شما تعجب‌آور نباشد که همان‌طور که پژوهشگران می‌‏گویند «آیا کسی در وسط سبزه‌زار یک پارک می‌تواند شاد نباشد؟ آیا وقتی‌که افراد در ترافیک گیر می‌‏کنند یا منتظر قطاری هستند که تاخیر دارد، می‌توانند خوشحال باشند؟»، طبیعت اهمیت زیادی در سلامت روان دارد. امّا همه‏ انسان‌‏ها این خوش‌شانسی را ندارند که در محیطی زندگی کنند که دور تا دور آن با طبیعت احاطه شده باشد.

وی با اشاره به اینکه گیاهان درون آپارتمانی نیز می‏‌توانند نقش طبیعت را بازی کرده و منجر به اثرات مثبت شوند، گفت: گیاهان درون آپارتمان را نیز مد نظر قرار دهید خصوصاً افرادی که در شهرهای شلوغ کار و زندگی می‌‏کنند. در یک مطالعه تاثیر گیاهان درون ساختمان روی بهزیستی مورد بررسی ‏قرار گرفت. محققان از کارمندان یک اداره در چندین ایالت خواستند میزان رضایت شغلی خود را درجه‌بندی کنند و اطلاعاتی را در مورد محیط اداره خود گزارش کنند؛ مخصوصاً از کارمندان پرسیده شده بود که آیا پنجره‏‌های اداره آنها رو به فضای سبز باز می‌‏شود یا اینکه مجبورند با گیاهان داخل ساختمان اداره زندگی کنند. کارمندان اداراتی که گیاهان ساختمانی و چشم‌انداز طبیعی داشتند احساس بهتری درمورد شغل‌شان گزارش کرده‌اند

این دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: به طور کلی کارمندانی که با گیاهان داخل ساختمان اداری زندگی می‏‌کردند خوشحال‌‏تر و راضی‌‏تر از کسانی بودند که در محیط‌کاری‌شان هیچ‌گونه گیاهی وجود نداشت. جالب اینکه کارمندانی که از گیاهان داخل ساختمان و چشم‌انداز طبیعی برخوردار بودند، بالاترین سطح کیفیت زندگی را گزارش کردند. حتّی داشتن گیاهان داخل ساختمان یا آپارتمان نسبت به داشتن چشم‌انداز طبیعت فواید بیشتری داشت.

وی افزود: اکنون سوال کلیدی درمورد این داده‌‏ها این است که ممکن‌است عوامل دیگری در ارتباط بین اداره و رضایت از زندگی دخیل باشد. در مجموع کارمندانی که مسن‌‏تر بودند و موقعیت‌‏های معتبر شغلی داشتند و پول بیشتری به دست می‏‌آوردند، بیشتر احتمال داشت در اداره‏‌هایی کار کنند که پنجره‌های رو به طبیعت داشته باشد، ولی عوامل دیگری این ارتباط را تبیین نمی‌کرد و هیچ‌گونه تفاوت معناداری در شادمانی افراد حتی با کنترل متغیرهایی مثل سن، حقوق، سطح تحصیلات و موقعیت شغلی گزارش نشد.

شیدعنبرانی افزود: چیزی که فکر پژوهشگران را درمورد داده‏‌های حاصل از پژوهش قبلی مشغول کرده بود، این مسئله بود که این مطالعه حاصل جمع‌آوری داده‌های افرادی بود که در محیط‌‏های خاصی کار می‌کردند؛ یعنی ممکن‌ است عوامل دیگری در شادمانی و رضایت افراد نقش داشته باشد؛ مثلاً شاید افرادی که شادتر هستند و به طور کلی از زندگی‌شان راضی‌ترند، افرادی هستند که گیاهان داخل آپارتمان خریده‌اند با این حساب این گیاهان نیستند که بهزیستی مثبت را ایجاد می‌‏کنند بلکه خرید و آوردن گیاهان انتخاب عامدانه‏‌ای است که بهزیستی را به‌وجود آورده است.

این روانشناس در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چگونه تغییرات محیط اداری ممکن‌است منجر به تغییر در رضایت از محیط‌کار شود، گفت: برای پاسخ به این پرسش ابتدا تمام کارمندان از نظر رضایت شغلی، تمرکز و بازدهی بررسی شدند. سپس ۸ هفته بعد نیمی از کارگران محیط‌کار اصلاح‌شده‌ای را تجربه کردند. به این معنی که یک طراح داخلی گیاهانی با برگ‌های سبز بزرگ فراهم‌کرد و در کف محل‌کار پخش و پراکنده‌ کرد. به‌طور میانگین سه گیاه برای هر پنج میز و با حداقل دو گیاه در گوشه‏ هر میز قرارداده ‌شد و برای گروه کارمندان دیگر (گروه کنترل) هیچ‌گونه تفاوتی در محیط‌کاری‌شان ایجاد نشد.

وی افزود: سه هفته بعد از نصب گیاهان، کارمندان مجدداً از نظر رضایت شغلی، تمرکز و بازدهی بررسی شدند. هر چند تفاوتی در رضایت از محیط‌کار بین دو گروه دیده نشد امّا کارمندانی که در محیط اداری خود گیاه مشاهده کرده بودند، توانایی بیشتری در تمرکز و بازدهی‌ کارشان نشان‌ دادند. افراد در محیط‌‏های کاری با گیاهان، با سرعت بیشتری وظایف خود را انجام می‌‍‏دهند نسبت به کسانی که در محیط‌کاری خود هیچ نوع گیاهی نداشتند.

مقداری گیاه بخرید. همین!

شیدعنبرانی خاطرنشان کرد: پیشنهاد این یافته‏‌ها برای کسانی که شانس داشتن یک چشم‌انداز خوب از طبیعت را در محل کار خود یا خانه ندارند، این است که مقداری گیاه بخرید. همین!

وی با بیان اینکه اساسا در طبیعت بودن بدن را از حالت برانگیختگی به حالت آرامش می‌‏آورد، گفت: گذراندن وقت در طبیعت بدن و مغز را ریلکس و آرام می‏کند. گذراندن وقت در طبیعت راهبرد خوبی برای کاهش استرس است و اثرات مضر برانگیختگی فیزیولوژیکی در بدن را کم می‏‌کند.

این روانشناس بالینی افزود: در بررسی اخیر که شرکت‌کنندگان کلاه‌‏هایی از الکترود پوشیده بودند، محققان فعالیت مغزی آن‌ها را موردبررسی قرار دادند و مستقیماً نحوه پاسخ مغز آن‌ها را نسبت به مسائل مختلف محیطی که در اطراف آن‌ها بود مقایسه‌کردند. افرادی که در محیط پارک یا مثل آن قدم می‏زدند، موج مغزی آرام‌تر و در نتیجه سطوح پایین برانگیختگی را در مقایسه با کسانی که در محیط شهری قدم می‌‏زدند، نشان‌دادند.

 وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چرا نگاه کردن به طبیعت باعث کاهش احساس استرس می‏‌شود، گفت: در یکی از پژوهش‌های اخیر علوم اعصاب محققان به افراد تصاویری از مناطق شهری و طبیعی را نشان‌دادند درحالی‌که تحت اسکن ‌مغزی MRI بودند. سپس فعالیت‏‌های مغزی آنها را اندازه‌گیری کردند. دو گروه از تصاویر مطابقت بالایی با هم داشتند. هر کدام از تصاویر از نظر دیداری جذّاب و نشان‌دهنده‌ دامنه‌ای از رنگ‌ها بودند. تصاویر شهری نشان‌دهنده شهری جذاب بود که نه ترافیک داشت و نه دود. هر کدام از تصاویر به مدت دو دقیقه ارائه ‏شد و فاصله‌ ارائه‌ هر تصویر دو ثانیه بود تا آزمودنی زمان داشته باشد که از تصویر قبلی رها شود.

شیدعنبرانی افزود: باوجود شباهت‏‌های موجود بین دو دسته از تصاویر، امّا داده‏‌های حاصل‌ از سنجش فعالیت مغزی تفاوت‌‏های قابل ملاحظه‏‌ای را نشان‌داد. بخش‌‏هایی از مغز که مسئول همدلی، نوع‌دوستی، ثبات هیجانی و نگرش ذهنی مثبت بود، هنگامی‌که تصاویر طبیعی نشان‌داده‌شد، فعالیت بیشتری داشتند، درحالی‌که قسمت‌های مسئول ارزیابی، تهدید، استرس و اضطراب، با دیدن تصاویر شهری فعالیت بیشتری نشان می‌دادند. این یافته‌‏ها نشان می‌‏دهد که افرادی‌که به طبیعت یا تصویر طبیعت نگاه می‌‏کنند، فعالیت امواج مغزی آرام‌تری دارند که بیانگر آرامش بیشتر و اضطراب کمتر است.

انتهای پیام