به گزارش ایسنا، یکی از مهم‌ترین چالش‌های بهداشتی و زیست‌محیطی کنونی در جوامع شهری و صنعتی آلودگی هواست؛ توسعه روزافزون جوامع بشری و افزایش فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی در عصر حاضر بدون توجه به ارزیابی اثرات این فعالیت‌ها موجب ورود آلاینده‌های مختلف به اتمسفر و تشدید آلودگی هوا شده است. ذرات معلق هوابرد به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مخاطرات اقلیمی و زیست‌محیطی در مناطق خشک و نیمه‌خشک از جمله قزوین به شمار می‌روند.
سید علیرضا بابایی، محقق و کارشناس بهداشت محیط، به ایسنا می‌گوید: منبع اصلی ذرات معلق هوابرد، فرسایش خاک و وقوع طوفان‌های گردوغبار است. هنگامی‌که سرعت باد از حد آستانه فرسایش بیشتر شود منجر به کنده شدن ذرات ریز خاک از سطح زمین و انتقال آن به اتمسفر می‌شود.
وی اضافه می‌کند: در سال‌های اخیر، تأثیر عوامل طبیعی همانند خشکسالی‌های مداوم، کاهش بارندگی و رطوبت نسبی محیط همراه با دخالت‌های انسان مانند استفاده بی‌رویه از منابع آبی و چرای بیش‌ازحد دام‌ها باعث تنک شدن یا از بین رفتن کامل پوشش گیاهی در مناطق مستعد و گسترش شدید گردوغبار شده است، به‌طوری‌که در کوتاه‌مدت اثرات بسیار نامطلوبی بر محیط‌زیست، اقتصاد و سلامت ساکنین ۱۷ استان کشور گذاشته است.
حسین اینانلو دکترای اقلیم‌شناسی نیز درباره این موضوع در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: کمی بارندگی باعث آلودگی نمی‌شود بلکه باعث انباشت و حبس آلودگی می‌شود، سه منبع اصلی آلودگی در هوا شامل صنعت، شبکه حمل‌ونقل و سکونتگاه‌های شهری و روستایی هستند؛ اگر بارش ما کم شود این آلودگی‌ها حبس می‌شوند برای مثال در قزوین اگر مقدار مشخصی گازکربنیک یا دیگر گازها به‌وسیله منابع آلوده‌کننده تولید شوند در صورت کاهش بارندگی در شهر حبس خواهند شد چون در طبیعت پدیده‌ای در هوا به نام وارونگی دما رخ می‌دهد، وارونگی باعث می‌شود دودی که از اگزوز ماشین یا دودکش کارخانه یا خانه‌ها وارد هوا می‌شود صعود نکند و یا به‌واسطه وزش باد به جایی دیگر منتقل شود.
وی ادامه می‌دهد: به «صعود»، جریان هوا و به حرکت افقی نیز «باد» می‌گویند وقتی وارونگی اتفاق می‌افتد این ۲ عمل رخ نمی‌دهد در نتیجه آلودگی د شهر حبس می‌شود و در آن زمان سازمان هواشناسی اخطار می‌دهد که بیماران و سالمندان داخل شهر تردد نکنند و در خانه بمانند.
چرا کمی بارندگی منجر به افزایش وارونگی می‌شود؟
اینانلو می‌گوید: وقتی در ایران کمی بارندگی داریم به این معناست که توده‌هوای کم‌فشار وارد کشور نشده به‌جای آن توده‌هوای پرفشار وارد ایران شده، این توده به وجود آورنده وارونگی و باعث سکون و جلوگیری از صعود می‌شود. هوای پرفشار بارش‌زا نیست و چون در اقلیم ورود توده‌هوای کم‌فشار کاهش و پرفشار افزایش پیدا می‌کند مستولی شدن هوای پرفشار علاوه بر کاهش بارش باعث پدیده وارونگی دما و افزایش حبس آلودگی می‌شود.
وی تصریح می‌کند: برای مثال تهران از هر سه روز یک روز وارونگی دارد. زمانی که تغییر اقلیم اتفاق نیفتاده بود یک‌پنجم روزهای سال شاهد پدیده وارونگی در تهران بودیم؛ البته همه دلایل به وجود آمدن وارونگی را نباید به ورود توده‌هوای پرفشار ارتباط دهیم چون عواملی مانند نابود کردن پوشش گیاهی، خشکاندن پهنه‌های آبی مانند تالاب‌ها و استفاده از سازه‌های ساختمانی ناهماهنگ در طبیعت شهرها و صنایع در آن دخیل هستند. با کاهش بارندگی توده‌هوای پرفشار بیشتری خواهیم داشت و این توده‌ها عامل اصلی وارونگی هستند و وارونگی نیز حبس‌کننده آلودگی است.
این دکترای اقلیم‌شناسی تشریح می‌کند: در حالت عادی با افزایش ارتفاع دما کاهش پیدا می‌کند ولی در وارونگی هوای سطح زمین سرد شده و سطوح بالاتر گرم می‌شود. این پدیده باعث می‌شود عمل صعود در هوا اتفاق نیفتد و در پی آن آلودگی منتقل نمی‌شود؛ انعکاس بالای اشعه‌های خورشیدی یکی از عواملی است که باعث می‌شود سطح بالا گرم باشد وقتی خورشید به شهر می‌تابد اگر جنس سازه‌های شهر از موادی باشد که انعکاس بالایی دارند مقدار زیادی از گرمای خورشید را به بالا بازمی‌گردانند و وارونگی ایجاد می‌کنند شیشه و فلز ازجمله سازه‌هایی هستند که بازتاب زیادی در اشعه‌های خورشید دارند.
وی ادامه می‌دهد: قزوین ۵۰ سال پیش عامل به وجود آورده وارونگی نبود چون پشت‌بام‌ها گاه‌گل، دیوار یا نمای خانه آجر یا خشت و کف خیابان‌ها خاک و سنگفرش بودند؛ تمام این مواد برگشت اشعه خورشیدی کمی دارند در حقیقت خاک رس کمترین بازتابش اشعه‌های خورشیدی را دارد، درعین‌حال حیاط خانه‌ها درخت بود و شهر در باغ محصور بود.
اینانلو یادآور می‌شود: قزوین پس از ۵۰ سال خیابان‌هایش آسفالت، نمای خانه‌هایش با سنگ‌های صیقلی و پشت‌بام‌ها نیز با ایزوگام و فلز پوشش داده شده است پس هر چه بازتابش بیشتر باشد گرما به سطوح بالا رفته و به وارونگی کمک می‌کند.
این دکترای اقلیم‌شناسی خاطرنشان می‌کند: وارونگی از بدو خلقت طبیعت وجود داشته ولی فراوانی روزهای وارونگی مهم‌تر است، وارونگی با روزهای کمتر برای طبیعت لازم است ولی با خروج از حالت عادی مشکل‌آفرین می‌شود.
به گزارش ایسنا، با توجه به آلودگی هوا در نقاط مختلف کشور گروهی از محققان استان قزوین بر روی میزان عناصر موجود در هوای استان تحقق کردند که نتایج عنصر کادمیوم آن منتشر شده است.
بابایی یکی از این محققان است که بیان می‌کند: طی پژوهشی به همراه حمید کاریاب ذرات خشک شهر قزوین موردبررسی قرار گرفت، در این پژوهش فلزات سنگین ازجمله جیوه، کادمیوم و سرب و کروم را اندازه‌گیری کردیم که مقدار این فلزات کمتر از میزان استاندارد است.
وی اضافه می‌کند: در این پژوهش ورود این فلزات از طریق تنفسی، پوستی و خوراکی در کودکان و بزرگسالان هم بررسی شد که مقدارش کمتر از حد مجاز بود؛ در مسیر خوراکی ممکن است این فلزات روی خوراکی بنشیند و ما آن‌ها را بخوریم. البته مهم‌ترین راه ورود فلزات سنگین موجود در هوا از طریق تنفس است.
این کارشناس بهداشت محیط متذکر می‌شود: طی بررسی انجام‌شده میزان فلزات سنگین موجود در هوا کمتر از حد مجاز بود اما به این دلیل نیست که میزان آن افزایش پیدا نکند؛ مطالعه انجام‌شده مقطعی بود و میزان آن به شرایط آب و هوایی و وزش باد بستگی دارد چون همه این عوامل در رقیق کردن غلظت آلاینده‌ها تأثیر دارد.
وی یادآور می‌شود: اطراف قزوین فضای سبز داریم ولی بزرگراه‌ها، شهرک‌های صنعتی، انبار شرکت نفت و فعالیت‌های کشاورزی میزان آلاینده‌ها را تشدید می‌کند؛ با توجه به روند رو به افزایش آلاینده‌ها، صنعتی شدن و افزایش خودروها ممکن است در آینده نزدیک میزان این آلاینده‌ها مانند تهران، اراک و اهواز افزایش پیدا کند.
بابایی اظهار می‌کند: توسعه فضای سبز و بارش موجب رقیق شدن و کاهش غلظت آلاینده‌ها در اتمسفر می‌شوند، بخش اعظمی از این ذرات حاصل احتراق سوخت خودروهاست، اگر سوخت را اصلاح کنیم شاهد افزایش غلظت آلاینده‌ها نخواهیم بود.
این محقق بابیان اینکه اگر خشکسالی باشد، مناطقی مانند بوئین‌زهرا بیابانی خواهند شد، اضافه می‌کند: اگر نوع سوخت اصلاح نشود قطعاً در آینده غلظت این فلزات در اتمسفر افزایش خواهد یافت. یکی از اهداف انتشار فارسی مقاله این بود که مسئولان دغدغه‌مند از شرایط آگاه شوند البته تاکنون اداره محیط‌زیست واکنشی نشان نداده است ولی دانشگاه علوم پزشکی به‌عنوان سیاست‌گذار سلامت آن را دریافت کرده است.
اثرات کادمیوم بر سلامت انسان
وی در مقاله‌ای که با همین موضوع نوشته چنین اشاره می‌کند: اثرات زیانبار مواجهه با فلزات سنگین بر سلامت انسان ازجمله مسمومیت‌های حاد و مزمن و بیماری‌های زیادی از قبیل اختلالات عصبی، فقر مواد غذایی، برهم خوردن تعادل هورمون‌ها، چاقی، سقط‌جنین، اختلالات قلبی و تنفسی، آسیب‌های کبدی و کلیوی، آسم و آلرژی، عفونت‌های ویروسی مزمن، کاهش آستانه تحمل بدن، ناباروری، کم‌خونی و خستگی، تضعیف سیستم ایمنی بدن، تخریب ژن‌ها، پیری زودرس، کاهش حافظه، پوکی استخوان، ریزش مو، بی‌خوابی، انواع سرطان و مرگ از جهات مختلف به اثبات رسیده است.
بابایی در این مقاله بیان می‌کند: نتایج محاسبه نشان داد که مواجهه گوارشی در گروه کودکان و HQ تماس پوستی در گروه بزرگسالان مسیر مواجهه اصلی با فلز کادمیوم در گردوغبار اتمسفری در شهر قزوین است و تماس پوستی در گروه کودکان و مواجهه گوارشی در بزرگسالان به ترتیب در مراحل بعدی اهمیت قرار دارند.
این محقق در این مقاله تشریح می‌کند: در مقایسه با مطالعات انجام‌شده در سایر شهرهای ایران، میانگین غلطت فلز کادمیوم در گردوغبار اتمسفری شهرهای اصفهان، شیراز و زنجان میزان آن در شهرهای اصفهان و شیراز بیشتر از میانگین آن در شهر قزوین است که این نتیجه می‌تواند ناشی از جمعیت و فرآیندهای صنعتی کمتر در شهر قزوین نسبت به شهرهای اصفهان و شیراز باشد و در توافق با نتایج این پژوهش است.
به گزارش ایسنا، حال با وضعیت موجود و افزایش غلظت آلاینده‌ها راه‌حل چیست؟ آیا سوخت‌های پاک جایگزین مناسبی هستند؟
اینانلو دکترای اقلیم‌شناسی می‌گوید: نباید امیدوار باشیم با تکنولوژی مشکلات زیست‌محیطی به‌ویژه تغییر اقلیم حل شود؛ بحث این است که اگر اتومبیل‌های هیبریدی به بازار آید این مشکل را تعدیل می‌کند ولی حل نمی‌کند؛ فرض کنیم که همه اتومبیل‌ها با نیروی الکترونیکی کار کنند مصرف بنزین کم می‌شود ولی اتومبیل از فلز و پلاستیک ساخته شده و برای تولید آن‌ها گازکربنیک تولیدشده است؛ و ضایعات باتری‌های خودروهای هیبریدی برای زمین خطرناک خواهد بود؛ قطعاً خودروهای هیبریدی بهتر از خودروهای بنزینی خواهند بود ولی تنها مشکل در یک زمینه تعدیل خواهد شد.
وی اضافه می‌کند: گفته می‌شود برق جای گاز را در خانه‌ها بگیرد اما برق در نیروگاه تولید می‌شود، ممکن است بگویند برق خورشیدی تولید شود اما امکان تولید آن در همه جا نیست و به صفحاتی نیاز است که تولید و ضایعات آن‌ها برای طبیعت فاجعه‌بار است هرچند که برق پاک بهتر از برق حرارتی است.
اینانلو تصریح می‌کند: مشکل تنها یک راه‌حل دارد، ۳۰ سال قبل در کنفرانس ریو به این نتیجه رسیدند راه نجات کره زمین کم‌مصرف کردن، دوباره مصرف کردن و بازیافت کردن است.
وی مطرح می‌کند: تغییر رویکردها کار دشواری است و مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به همراه خواهد داشت. بعد از ۳۰ سال از کنفرانس ریو در دنیا اتفاقی نیفتاده و دولت‌ها و بشر عزمی برای تغییرات اقلیمی و محیط‌زیستی نکرده است.
این دکترای اقلیم‌شناسی در پایان سخنانش یادآور می‌شود: در زندگی شخصی از آب و برق و گاز گرفته تا مواد غذایی را کمتر مصرف کنیم؛ هر چیزی که مصرف می‌کنیم برای تولید آن اتمسفر آلوده شده است و هرچه بیشتر مصرف کنیم آسیب بیشتری به طبیعت وارد می‌کنیم.
به گزارش ایسنا، طبیعت نقش مهمی در زندگی انسان‌های روی زمین داشته و دارد، محیط‌زیست از گذشتگان برای ما به ارث رسیده است و ما باید آن را به برای آیندگان حفظ کنیم و این امر تنها با اصلاح سبک زندگی ممکن است البته تصمیم و رویکرد دولت‌ها نیز در این میان بسیار اهمیت دارد.
انتهای پیام
نظرات