روح‌الله فتاحی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص علل کاهش ناگهانی شدید دبی آب چشمه کوهرنگ، اظهار کرد: دو فرضیه برای این مسئله مطرح است، به‌گفته مسئولان محلی پس از وقوع زمین‌لرزه چند چشمه آب در این شهرستان ناپدید و چند چشمه جدید نیز ظهور پیدا کرده است، اولین فرضیه در رابطه با خشک شدن ناگهانی جریان آب چشمه کوهرنگ وقوع زمین‌لرزه در این منطقه است.
رئیس هیات مدیره انجمن هیدرولوژی ایران افزود: امکان دارد پس از وقوع زمین‌لرزه در شهرستان کوهرنگ، صفحات و لایه‌های زمین جابجا شده باشد و بخشی از کانال‌ها و مجراهایی که چشمه کوهرنگ را تغذیه می‌کردند، مسدود شده باشد، قطعا ناپدید شدن چند چشمه و ظهور چند چشمه دیگر در این منطقه، این فرضیه را تقویت می‌کند که جریان‌های آب تغذیه‌کننده چشمه کوهرنگ مسدود و یا تغییر مسیر داده و موجب ظاهر شدن چند چشمه دیگر شده باشد.
وی خاطرنشان کرد: اگر با آغاز بارش‌های موثر در ماه‌های آینده دبی آب چشمه کوهرنگ منطبق بر رژیم تغییرات سال‌های قبل افزایش پیدا کرد، فرضیه تاثیر زمین‌لرزه بر کاهش شدید دبی آب در این چشمه رد می‌شود، ثابت کردن فرضیه خشک شدن چشمه کوهرنگ بر اثر زمین‌لرزه یک کار بسیار پرهزینه است، برای اثبات باید در گام اول به نقشه‌های ژئوتکنیک و ژئوفیزیک منطقه در سال‌ها و ماه‌های قبل دسترسی داشته باشیم، سپس برای مشاهده تغییرات نقشه‌های جدید تهیه شود.
فتاحی با تاکید بر اینکه فرضیه تاثیر انتقال آب بین‌حوضه‌ای و برداشت بی‌رویه آب در بحث کاهش شدید دبی آب چشمه کوهرنگ صحیح نیست، توضیح داد: کاهش دبی آب چشمه در پایین دست رخ نداده و این مسئله در سرچشمه اتفاق افتاده است، بنابراین نمی‌توانیم بگوییم برداشت از بالا دست باعث کاهش چشمگیر دبی آب این چشمه است.
رئیس هیات مدیره انجمن هیدرولوژی ایران کمبود بارش و تغییر اقلیم را از دیگر دلایل موثر در کاهش دبی چشمه کوهرنگ عنوان کرد و یادآور شد: در گذشته چشمه‌های موجود در شهرستان کوهرنگ از طریق یخچال‌های طبیعی تغذیه می‌شدند، اما اکنون باتوجه به خشکسالی و کاهش بارش این یخچال‌ها محو شده‌اند، اما در این حالت نیز دبی چشمه به یکباره کاهش پیدا نمی‌کند و به مرور زمان دبی کاهش پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: در حال حاضر در چهارمحال و بختیاری ماهیت بارش‌ها از برف به باران تغییر پیدا کرده است، در دهه‌های گذشته در ماه آذر ارتفاع برف در شهرستان کوهرنگ به یک متر می‌رسد و در ارتفاعات و پهنه های تله توده ای برف این ارتفاع تا اسفندماه به بیش از شش متر افزایش پیدا می‌کرد، اما اکنون شاهد تغییر نوع بارش هستیم، باران بجز اندکی در لایه های سطحی خاک امکان ذخیره و تبدیل به رواناب شدن ندارد، بنابراین نمی‌تواند منشا تغذیه ماندگار جریان سطحی و زیر سطحی باشد.
فتاحی در ادامه در خصوص احداث تونل‌های یک، دو و سه کوهرنگ، بیان کرد: این تونل‌ها بر اساس سه جزء تامین آب از طریق یخچال‌های طبیعی، سرریز بندهای آبی و انتقال آب به وسیله یک تونل از کارون به زاینده‌رود طراحی شده است، اکنون باتوجه به تغییر نوع بارش‌ها دسترسی به یخچال‌های طبیعی وجود ندارد و بارش‌ها نیز در مدت زمان کوتاه از دسترس خارج می‌شوند، بنابراین انتظارات از این تونل‌ها برآورده نخواهد شد.
رئیس هیات مدیره انجمن هیدرولوژی ایران افزود: آورد تونل‌های اول و دوم کوهرنگ حدود ۳۰۰ میلیون متر مکعب است، در حالیکه در طراحی‌های اولیه آورد این تونل‌ها ۵۶۰ میلیون متر مکعب در نظر گرفته شده بود، بنابراین باید در پروژه‌های انتقال آب به نکات بسیاری توجه کرد.
وی با تاکید بر اینکه در پروژه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای اولین حوضه‌ای که با بحران مواجه خواهد شد، حوضه مقصد است، اظهار کرد: عموما در پروژه‌های انتقال آب بر روی آبی که از پایداری آن اطمینان کافی وجود ندارد برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد، اگر به هر دلیلی مانند خشکسالی، کمبود بارش، زلزله و ... میزان آب برنامه‌ریزی محقق نشود، بهره‌برداران در حوضه مقصد با مشکلات بسیاری در تامین آب مواجه خواهند شد.
فتاحی اضافه کرد: باید در پروژه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای یک سری زمانی آماری طولانی مدت را در حوضه بالا دست مورد ارزیابی قرار داد، آب قابل برنامه‌ریزی باید در این سری زمانی پایین‌ترین میزان آب قابل دسترس با احتساب حق‌آبه‌های شرب و محیط‌زیست در حوضه بالا دست باشد، نبود قطعیت در تامین آب پایدار منجر به توسعه پایدار در حوضه مقصد نخواهد شد.
رئیس هیات مدیره انجمن هیدرولوژی ایران با اشاره به چالش‌های آبی بین دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری، گفت: وزارت نیرو بر اساس یک برنامه غیرکارشناسی تخصیص‌های آبی برای استان اصفهان در نظر گرفته است و اکنون علت کمبود آب در اصفهان را برداشت بی‌رویه در بالا دست عنوان می‌کنند، در حالیکه در دو استان مشکل شدید کم‌آبی وجود داردو این نبود شفافیت موجب ایجاد چالش در بین مردم دو استان شده است.
وی یادآور شد: میزان برداشت آب از زاینده‌رود در چهارمحال و بختیاری در سال‌های ترسالی به ۱۵۰ میلیون مترمکعب در سال نیز نمی‌رسد، این در حالی است که اصفهان در حال حاضر برای جبران کم‌آبی نیازمند یک میلیارد متر مکعب آب خواهد بود، قطعا انتقال آب بین حوضه‌ای به دلایل گوناگون روش مطمئنی برای تامین آب پایدار نیست.
فتاحی با بیان اینکه جمعیت کشور از دهه ۵۰ از حدود ۳۰ میلیون نفر به نزدیک به ۹۰ میلیون نفر در حال حاضر رسیده است، تصریح کرد: اگر منابع آبی کشور در طول این چهاردهه هیچ تغییری نکرده باشد، میزان سرانه آب برای هر نفر به یک سوم کاهش پیدا می‌کند، نباید معیشت و توسعه کشور را به منابع آب ناپایدار گره بزنیم.
رئیس هیات مدیره انجمن هیدرولوژی ایران بیان کرد: باید به فکر تامین منابع آب پایدار باشیم، آب‌شیرین‌کن‌ها یک تکنولوژی موثر برای دسترسی به آب پایدار هستند، در مناطق خشک و نیمه خشک مانند کشور ایران که منابع انرژی به وفور و منابع آب با محدویت شدید مواجه است، آب را نباید برای تولید به انرژی مصرف کرد، بلکه باید انرژی را برای تامین آب مصرف کنیم.
وی در پایان عنوان کرد: زمانی‌که یک دشت در حالت ممنوعه قرار می‌گیرد، نه تنها مجاز به احداث چاه جدید در آن دشت نیستیم، بلکه باید برداشت آب از چاه‌های مجاز در آن دشت نیز متوقف یا کاهش داده شود تا دشت از حالت ممنوعه خارج شود، باید بدانیم انسان ها به‌عنوان جزء کوچک از اکوسیستم‌های طبیعی نباید به دنبال تغییر سیستم برای اهداف توسعه خود باشند، بلکه باید توسعه و رفاه خود را در سازگاری با طبیعت برنامه‌ریزی کنند.
انتهای پیام
نظرات