چگونگی ارائه خدمات دارویی می‌تواند از مهمترین عوامل در تعیین کیفیت و کمیت خدمات درمانی در بیمارستان‌ها باشد. با توجه به مفهوم مصرف منطقی دارو که هم ابعاد مدیریت صحیح منابع انسانی و مالی در تأمین و تدارک دارو و ملزومات مصرفی و هم سایر حوزه‌های مرتبط با نحوه صحیح نگهداری، توزیع و استفاده از داروها، آموزش و به کارگیری نیروی انسانی مجرب، نظام مستندسازی و به ویژه ارتباطات صحیح و کنترل شده بخش‌های مختلف بیمارستان با بخش خدمات دارویی را در برمی‌گیرد، توجه به هزینه، کیفیت و کمیت خدمات دارویی در بیمارستان‌ها بسیار حائز اهمیت است.

بی‌توجهی به مصرف منطقی داروها، به ویژه از باب قیمت و نحوه توزیع می‌تواند پیامدهای ناگواری مانند نارضایتی بیمار، تضعیف ارتباط بین پزشک و بیمار، طولانی شدن و شدت یافتن بیماری، بستری شدن با اوقات طولانی‌تر در بیمارستان و افزایش هزینه‌های درمانی بر افراد و دستگاه‌های دولتی و نهایتا اتلاف منابع مالی و جانی افراد را در پی داشته باشد. محققان در پژوهشی با عنوان «نگرش پزشکان عمومی و متخصص درباره بهترین رویکرد نقش‌آفرینی دولت در کاهش هزینه داروهای نسخه‌ای» آورده‌اند، در اغلب مطالعات، بر نقش دولت در کاهش هزینه داروهای نسخه‌ای و همچنین استفاده از روش‌های کاهش هزینه داروهای نسخه‌ای از جمله استفاده از داروهای ژنریک، دو نیمه ساختن قرص‌ها هنگامی که این امر مخل اثربخشی دارو نباشد و... تأکید شده است. 

این پژوهش که توسط علی اکبری ساری گروه بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و نگار یوسف زاده مرکز تحقیقات علوم مدیریت و اقتصاد سلامت دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده نشان می‌دهد، انتخاب یک داروی تجویزی ممکن است به عنوان پیوستاری از تصمیم‌گیری بین اشخاص، بیمه‌ها و پزشکان در نظر گرفته شود که همه عنصرهای آن می‌توانند توسط دولت جهت‌دهی شوند.

محققان می‌گویند، اگرچه اکثر پزشکان، نگرش مبتنی نسبت به ملاحظه هزینه در روند درمان بیماران به ویژه تجویز داروهای ژنریک به عنوان یکی از روش‌های کاهش هزینه داروهای نسخه‌ای دارند اما ترجیح می‌دهند که داروهای دارای نام تجاری و مارک‌دار را تجویز کنند و در این باب به برابری ایمنی و اثربخشی داروهای ژنریک با داروهای صاحب نام اصل و قیمت آن‌ها توجه می‌کنند. 

عملکرد نظام سلامت جهت رسیدن به اهداف نهایی خود در بخش دارو در چهار کارکرد کلیدی تولیت، تأمین مالی، تولید منابع و ارائه خدمات خلاصه می‌شود. در حال حاضر ویژگی‌های اصلی سیاست‌های ملی و جهانی دارو به مواردی مانند تجویز و مصرف منطقی دارو، تنظیم بازار دارو (تولید، واردات و توزیع)، سیاست‌های مبتنی بر داروهای ژنریک، توسعه تولیدات داخلی، بسیج منابع مالی و تنظیم قیمت، استفاد از فناوری‌های ارزیابی سلامت و فرمولاسیون مبتنی بر صنعت ملی، حمایت از مصرف کننده، تولید براساس واحد دارو، بهبود زنجیره تامین دارو و دستیابی به خودکفایی در تولید واکسن و صدور مجوز برای داروهای داخلی و وارداتی اشاره کرد. 

در این میان تامین سیستم تامین مالی پایدار و تنظیم قیمت دارو از وظایف اصلی دولت محسوب می‌شود. با این وجود، تاکنون مطالعات انگشت‌شماری در کشور ما به بررسی مقیاس‌های محدودکننده هزینه داروهای نسخه‌ای و مولفه‌های موثر بر آن از قبیل نقش پزشکان و دولت در کاهش هزینه داروهای نسخه‌ای پرداخته‌اند. بنابراین در این مطالعه بر نقش دولت در ترویج روش‌های کاهش هزینه داروهای نسخه‌ای و کنترل هزینه‌های نظام بهداشت و درمان و هزینه‌های تحمیلی به بیماران تأکید شده است. 

بر مبنای این مطالعه و چندین مطالعه مشابه، بهترین رویکرد دولت می‌تواند از طریق ایجاد و اعمال قوانین و مقررات کنترل قیمت بر شرکت‌های دارویی و سایر اجزاء نظام بهداشت و درمان و همچنین پرورش پزشکان و سایر دست‌اندرکاران نظام سلامت در راستای اجرای صحیح این قوانین باشد. اکثریت پزشکان مورد مطالعه ما، بر این باور بودند که نسبت به روش‌های کاهش هزینه داروهای نسخه‌ای آگاهی داشته و نگرش مثبتی دارند، اما این آگاهی گاه یا مبتنی بر واقعیات نبود یا از مرحله اول نگرش، یعنی مولفه شناختی، به مولفه عاطفی و سپس مولفه رفتاری نمی‌انجامید. 

دلیل این امر شاید در بسیاری از موارد تردید پزشکان در زمینه پایین بودن کیفیت داروهای ژنریک یا اثربخشی و ایمنی داروهای ارزان قیمت‌تر باشد، بنابراین دولت باید از طریق قانون‌گذاری صحیح، این پرهیزه را رفع کند. بسیاری از پزشکان بر این باورند که مشغله پزشک جز درمان بیماری و چالش با امور پیچیده‌ای چون تشخیص درست، حفظ ایمنی بیمار و گرفتن بیشترین اثربخشی از داروهای تجویزی نیست و ملاحظه هزینه در روند درمان یا امری بیهوده است یا در حوزه وظایف پزشکان نیست، در این راستا نقش دولت در اصلاح شیوه آموزش و الگوهای فکری پزشکان و آشناسازی آن‌ها با روش‌های کاهش هزینه داروهای نسخه‌ای مجددا تجلی می‌یابد.

براین اساس، علاوه بر پزشکان، بسیاری از بیماران نیز با این تصور که همواره گران‌ترین دارو اثربخش‌ترین نیز هست، بر اثربخشی بعضی برندها یا روش‌های دارویی خاص باور داشته و پزشکان را به تجویز آن‌ها سوق می‌دهند که این امر نشان دهنده لزوم اطلاع‌رسانی به مردم در خصوص فرهنگ صحیح استفاده از دارو و توجه بیشتر به آموزش اصول نسخه‌نویسی توسط دولت است.

این پژوهش در مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد منتشر شده است.

انتهای پیام