"مهدی رجبی زاده" در گفت و گو با خبرنگار ایسنا میانگین بارندگی سالانه استان کرمان را نصف متوسط بارش ها در کشور دانست و در ادامه اظهار کرد: مناطقی که میانگین بارندگی سالانه آنها کمتر از ۱۵۰ میلیمتر باشد، مناطق خشک محسوب می شوند بنابراین استان کرمان یکی از خطه های خشک کشور است.

وی پدیده خشکسالی در مناطق خشک را بی معنی دانست و گفت: در مناطق خشک، کم بارشی و ترسالی معنا دارد و ممکن است در برخی سال ها در این مناطق کم بارشی داشته باشیم و برعکس. وقتی دوره های خشکسالی مطرح می شود به این معنی است که در یک سالی آغاز و روزی این خشکسالی تمام می شود.

مدیرکل منایع طبیعی و آبخیزداری شمال استان کرمان تاکید کرد: ما در مناطقی مانند استان کرمان در حقیقت در یک بستر خشک زندگی می کنیم که بخش عمده آن تحت تاثیر جغرافیاست زیرا این مکان به طور طبیعی یک منطقه کم بارش و کویری است به طوری که در این خطه به صورت طبیعی ۷.۷ میلیون هکتار بیابان وجود دارد.

وی افزود: باتوجه به اینکه ۲۵ درصد بیابان های کشور در استان کرمان وجود دارد لذا تاثیرات منفی بیابان در کرمان از سایر استان های که بیابان کمتری دارند، بیشتر است.

رجبی زاده از مرز مشترک حدود ۵۰۰ کیلومتری استان کرمان با کویر لوت سخن به میان آورد و عنوان کرد: محدوده کویر حدود ۴ میلیون هکتار وسعت دارد لذا این شرایط نیز بر وضعیت آب و هوایی استان کرمان موثر است.

وی افزود: استان های همجوار کرمان نیز استان های خشک  کم بارشی هستند و حتی در برخی از آنها بارندگی شان از ما کمتر است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری شمال استان کرمان یکی از کانون های ریزگردها را هامون جازموریان اعلام کرد و ادامه داد: در گذشته فقط مناطق شرقی استان کرمان تحت تاثیر بادهای ۱۲۰ روزه سیستان قرار می گرفت اما اکنون با خشک شدن جازموریان شاهدیم که حتی شهر کرمان نیز از آن بی نصیب نیست.

وی با بیان این مطلب که کانون های گرد و خاک استان کرمان نیز روی استان های همجوار تاثیر می گذارد، مطرح کرد: ریزگردها مرز سیاسی نمی شناسند.

رجبی زاده بیابان زایی را یکی از چاش های اصلی بشر در هزاره سوم ذکر کرد و به ایسنا گفت: به دلیل تخریب محیط  زیست که در کل دنیا رخ داده لذا امروزه کم بارشی و تغییر اقلیم یکی از مباحث مهم در کل دنیاست و شاهد تغییر اقلیم در برخی مناطق جهان هستیم به طوری که در برخی از مناطق باران های سیل آسا و در بعضی خطه ها کم بارشی داریم و ایران نیز تحت تاثیر این تغییر اقلیم قرار گرفته است.

وی ادامه داد: تغییر اقلیم سیکل بارشی را به هم زده و این امر سبب افزایش بارندگی در برخی از ایام بعضی سال ها شده که باعث وقوع سیل می شود و این موضوع در نگاه اول یک تهدید محسوب می شود.

کرمان سومین استان سیل خیز کشور

این مقام مسئول، کرمان را سومین استان سیل خیز کشور دانست و بیان کرد: فقر پوشش گیاهی دلیل اصلی وقوع سیل در این خطه است بنابراین در مناطق کم بارش حفظ پوشش گیاهی به هر قیمتی مهمترین اصل است و باید اقداماتی برای حفظ رطوبت پوشش گیاهی انجام شود.

وی با انتقاد شدید از بهره برداری بی رویه از آب های زیرزمینی که باعث تشدید بیابان زایی شده، در ادامه گفت: وقتی برداشت آب از سفره های زیرزمینی افزایش یابد سبب کاهش سطح ایستابی و در نتیجه خشک شدن پوشش گیاهی می شود و متاسفانه در استان کرمان با این رویداد مواجه هستیم.

ایران در وضعیت فوق بحرانی

رجبی زاده تاکید کرد: متاسفانه در کشور حدود ۱۱۰ میلیارد مترمکعب آب های تجدیدپذیر داشتیم که تاکنون حدود ۹۰ میلیارد مترمکعب(حدود ۸۰ درصد) آن را مصرف کرده ایم. باید مدنظر داشت که طبق استانداردهای جهانی نباید بیش از ۴۰ درصد منابع آب های زیرزمینی استفاده کنیم و اگر بیش از این برداشت صورت گرفته باشد آن منطقه در بحران شدید قرار می گیرد.

وی افزود: ایران جزو محدود کشورهایی است که میزان برداشت از سفره های آب زیرزمینی آن به حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد رسیده است بنابراین ایران در وضعیت فوق بحرانی قرار دارد و بدانید بیشترین برداشت آب از منابع زیرزمینی را ایران دارد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری شمال استان کرمان از راهکارهای خروج از بحران سخن به میان آورد و اظهار کرد: مدیریت منابع طبیعی که در راستای آن بارش ها مدیریت و پوشش گیاهی حفظ و تقویت شود، یکی از اقدامات است.

وی کارهای آبخیزداری را به معجزه آبخیزداری تعبیر کرد و ادامه داد: اجرای پروژه های آبخیزداری یکی از اقدامات موثر است به طوری که اجرای پروژه های آبخیزداری نسبت به احداث سد، کم هزینه تر بوده و سازه های آبی آبخیزداری آب ها را دپو نمی کنند بلکه جلوی سرعت آب را می گیرد لذا سیلابی به وقوع نمی پیوندد و همچنین اجازه نفوذ آب به سفره های زیرزمینی می دهد.

مدیریت ۱۰ درصد روان آب های شمال استان

رجبی زاده از اقدامات آبخیزداری که در استان کرمان صورت گرفته سخن گفت و افزود: در سال های اخیر اعتباراتی از محل صندوق توسعه ملی با دستور مقام معظم رهبری به بخش آبخیزداری تخصیص داده شد که ظرف سه سال گذشته حدود ۲۵۰ میلیارد تومان اعتبار از این محل به استان کرمان اختصاص داده شد.

وی مساحت حوضه آبخیز شمال استان کرمان را ۱۰.۵ میلیون هکتار اعلام کرد و ادامه داد: در حدود ۱۵ درصد از حوضه آبخیز شمال استان فعالیت های مربوط به آبخیزداری صورت گرفته است و هنوز ۸۵ درصد از این حوضه به دلیل وسعت عرضه ها و کمبود اعتبارات و عدم انجام مطالعات در برخی از مناطق باقی مانده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری شمال استان کرمان با بیان اینکه حجم بارش ها در شمال استان به طور متوسط حدود ۱۸ میلیارد مترمکعب است افزود: تاکنون بیش از ۱۰ هزار سازه آبی در شمال استان اجرا شده و طبق بررسی ها از ۶ میلیارد متر مکعب روان آب که در شمال استان جاری می شود حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب آن را مدیریت کرده ایم بنابراین حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب آن را وارد سفره های زیرزمینی شده است.

وی بیلان استان کرمان را منفی ۹۰۰ میلیون مترمکعب ذکر کرد و گفت: هر زمان که توانستیم این ۹۰۰ میلیون متر مکعب اضافه برداشت از سفره های زیرزمینی را جبران کنیم آن وقت ما از وضعیت بحرانی خارج شده ایم و تا امروز براساس اقدامات صورت گرفته حدود ۲۰ درصد بیلان منفی شمال استان را مثبت کرده ایم.

این مقام مسئول یکی از عوامل موثر در مثبت کردن بیلان آب را میزان بارندگی ها دانست و ادامه داد: در سال زراعی ۹۸-۹۹ میزان بارندگی استان ۲۵۰ میلیمتر بود و تقریبا ۹۰ درصد بیش از میانگین بلندمدت بارندگی داشتیم اما در سال زراعی ۹۹-۱۴۰۰ میانگین بارندگی استان به ۷۰ میلیمتر رسیده است که نسبت به سال زراعی گذشته ۷۰ درصد کاهش بارندگی داشته ایم.

وی با اشاره به اینکه با اقدامات آبخیزداری می توان ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب به سفره های زیرزمینی تزریق کنیم، تصریح کرد: بقیه بیلان منفی استان را نیز با مدیریت مصرف می توان جبران کرد تا بتوانیم به تعادل آبی در استان دست پیدا کنیم.

رجبی زاده تاکید کرد: اگر اعتباری حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان به شمال استان اختصاص یابد می توانیم در یک دوره ۱۰ ساله کل حوضه های آبخیز شمال استان تحت پوشش طرح های آبخیزداری قرار دهیم و در آن زمان است که دیگر با سیل مقابله نمی کنیم بلکه به استقبال سیل می رویم.

استان کرمان، بحرانی تر از خوزستان

وی با بیان اینکه استان کرمان با ابر بحران آب روبرو است، در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا وضعیت ما از خوزستان بدتر است؟ به ایسنا گفت: بله؛ بخش زیادی از نیاز آبی خوزستان از طریق آب های جاری تامین می شود و سدهای احداث که در بالا دست جلوی ورود مقداری از آب را به خوزستان گرفتند و دلایل این کار را مسئولین مربوطه توضیح داده اند اما ما در استان کرمان اصلا منابع آب های جاری نداریم.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری شمال استان کرمان ادامه داد: در خوزستان، رود کارون که در طول سال در آن کشتیرانی می شد و این رود حیات خوزستان را تضمین می کرده است اما در استان کرمان رودخانه دایمی اصلا نداریم و دو یا سه رودخانه استان فصلی هستند که چند ماه از سال را آب دارند و ۹۰ درصد منابع آبی استان، منابع زیرزمینی است و تنها راه تقویت سفره های زیرزمینی بارش است و بارش را هم نمی توان از منطقه ای به منطقه ای دیگر منتقل کرد، بنابراین باید با همین میزان بارندگی برنامه ریزی ها صورت گیرد.

به تک نرخی بودن قیمت آب کشاورزی پایان دهید

وی مدیریت کشاورزی را مورد تاکید قرار داد و اظهار کرد: متاسفانه آب با ارزش را صرف تولید محصولاتی می کنیم که ارزش اقتصادی برای کشور ندارد لذا باید تجدید نظر اساسی در مدیریت مصرف آب شود، منظورم حذف کشاورزی نیست زیرا امنیت غذایی تامین شود.

رجبی زاده افزود: متاسفانه قیمت گذاری آب کشاورزی به درستی صورت نگرفته به طوری که قیمت آب برای همه محصولات کشاورزی یکی است. قیمت آب برای تولید پسته با قیمت آب گندم استراتژیک یکی است و معتقدم که قیمت آب برای هر محصول کشاورزی باید فرق داشته باشد.

وی در ادامه سخنانش در پاسخ به این سوال که در برخی از کشورها از جمله آمریکا طرح برچیدن سدها را سال هاست آغاز کرده اند، به نظر شما در استان کرمان کدام سدها باید جمع آوری شود؟ گفت: در دنیا در مقطعی نهضت سدسازی شکل گرفت که ایران از آن مستثنی نبود و هدف از احداث سد تامین آب شرب و کشاورزی پایدار برای پایین دست بود، منتهی در گذشته هم در ایران و هم در جهان نگاه زیست محیطی نبود زیرا رودخانه ها در مسیر صدها کیلومتری خود ضمن حفظ پوشش گیاهی و جانداران، سفره های آب زیرزمینی را نیز تغذیه می کرده است.

دنیا به سمت برچیدن سدها رفته اما ما ...

این مقام مسئول ادامه داد: وقتی آب را در یک نقطه انبار می کنیم در واقع جلوی جریان طبیعی آب را گرفته ایم و به مرور زمان در چند سال بعد تاثیر این اقدام را در پایین دست سدها می بینیم.

وی تاکید کرد: نگاه به سدسازی در دنیا تغییر پیدا کرده است و بعضی کشورها در حال برچیدن سدها هستند و دنیا به سمت احداث سازه های آبی کوچک رفته اند و به این نتیجه رسیده اند که آب باید در مسیر طبیعی خودش جریان داشته باشد و برای مدیریت آب الزاما نباید هزینه های هنگفتی مثل ساختن سد، کنیم.

رجبی زاده اظهار کرد: سدها در زمان وقوع سیل تاثیر مثبت خودشان را نشان می دهند اما سوال اینجاست چرا سیل اتفاق می افتد؟ اساس سدسازی احداث سازه های آبخیزداری و حفظ منابع طبیعی در بالادست است و با این اقدام عمر مفید سدها افزایش پیدا می کند ضمن آنکه جریان سیل را نیز مدیریت کرده ایم.

وی در پاسخ به این سوال کدام سدها در استان کرمان باید برچیده شوند؟ اظهار کرد: حرف های متفاوتی درباره سدهای استان گفته می شود اما آثار یک نمونه سدی که با آن درگیریم را مثال می زنم و آن سد نساء بم است این سد در نگاه اول آب شرب چند شهر را تامین می کند و آب کشاورزی مطمئنی برای مناطق نظام آباد و بم و ... ایجاد کرده اما واقعیت این است که قبل از ساخت سد، آب رودخانه نساء هرساله در دشت فهرج و ریگان پخش می شد لذا عرصه وسیعی را در جریان سیلابی خودش پوشش می داد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری شمال استان ادامه داد: در گذشته ما در منطقه ریگان و فهرج جنگل های کهور داشتیم به طوری که در ۱۵۰ سال پیش تراکم درختان کهور در این مناطق به حدی بود که آفتاب دیده نمی شد و همه منطقه همواره سایه بود اما اکنون آب در یک نقطه انبار شده و توسط کانال ها به یک سمت نظام آباد و بم و ... می رود و به سمت ریگان و فهرج دیگر سیلابی نمی رود بنابراین پوشش گیاهی ما در این مناطق در حال از بین رفتن است.

وی افزود: بالای منطقه گنبکی یک دشت اسکنبیل زاری به وسعت حدود ۵ هزار و هر کدام از این اسکنبیل ها ۱۰ ها تن ماسه را پشت سر خود نگهداری می کنند و همیشه از این سیلاب تغذیه می کردند و رشد می کردند و اکنون رشد نمی کنند و در چند سال آینده کانون جدید ریزگردها به سایر کانون های ما اضافه می شود.

رجبی زاده با تاکید برآنکه همانطور که نگاه دنیا به سدسازی تغییر کرد، ما نیز باید نگاه خود را عوض کنیم، تصریح کرد: باید به سمت پروژه های آبخیزداری و سازه های کوچک آبی برویم بدانید که همه سازه های آبی آبخیزداری به گونه ای طراحی می شوند که حداکثر ظرف ۷۲ ساعت باید تخلیه شوند.

کدام مناطق استان در آینده خالی از سکنه می شوند؟

وی در پاسخ به این سوال که اگر فکری برای بحران آب استان نشود، تا چند سال دیگر کدام مناطق استان خالی از سکنه می شوند؟ به ایسنا گفت: از ۱۶ شهرستان شمال استان ۱۳ مورد آن بیابانی یا در معرض بیابانی شدن هستند و این یک حطر جدی است.

رجبی زاده اولین پیامد بیابان زایی را مهاجرت دانست و ادامه داد: اگر گذری در مناطق بحرانی مثل شرق استان و شهداد داشته باشید شاهد تخلیه یکسری روستا هستیم و در زیر شن مدفون شده اند اما خوشبختانه در دهه های گذشته که فعالیت های بیابان زدایی انجام داده ایم در برخی نقاط استان مهاجرت معکوس داشتیم.

وی بیان کرد: شن های روان در دهه ۳۰ شهر کرمان را تهدید جدی می کردند که از سال ۱۳۴۵ همکاران ما توسعه جنگل های طاق در اطراف کرمان آغاز و تا ۱۳۸۵ ادامه داشت و ۲۵ هزار هکتار جنگل های طاق زار در اطراف کرمان ایجاد شد که اگر این جنگل ها نبود، اثری از کرمان باقی نمی ماند.

این مقام مسئول با تاکید برآنکه  مهاجرت در جایی که پوشش گیاهی طبیعی و منابع آب منطقه از بین رفته باشد، رخ می دهد، اظهار کرد: در شرق استان کرمان خطر مهاجرت بیشتر احساس می شود، گفتنی است که اقداماتی برای جلوگیری از این مهم صورت گرفته است.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه در ایران در زمان وقوع بحران، به جای حل و مدیریت مشکل به دنبال مقصر می گردیم و این روش هرگز مساله ای را حل نمی کند.

رجبی زاده عنوان کرد: در اوایل انقلاب توسعه کشاورزی را در دستور کار قرار دادیم لذا چاه های مجاز و غیرمجاز زیادی در کشور حفر شد به طوری که حدود ۳۶ هزار حلقه چاه در استان کرمان در حال بهره برداری هستند که حدود ۱۱ هزار حلقه آن غیر مجاز است که این برداشت ها از سفره های زیرزمینی پیامدهای زیادی از جمله، افت سطح ایستابی، از بین رفتن پوشش گیاهی، بیابانی شدن مناطق و مهاجرت در پی دارد.

وی افزود: امروز زمان تغییر سیاست ها و گرفتن تصمیمات سخت است و باید توان مدیریت نارضایتی مردم در پی مسدود کردن چاه هایشان داشته باشیم.

آیا ایران به مرز ورشگستگی آب رسیده است؟

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان بیان کرد: دنیا در حال عبور از مدیریت سیاسی و ورود به مدیریت حوضه آبخیز است و فرماندار حوضه آبخیز تصمیماتش براساس حفظ منابع آبی و پوشش گیاهی است اما در ایران براساس مرزهای سیاسی تصمیم گیری می شود.

وی در پاسخ به این سوال که آیا ایران به مرز ورشگستگی آب رسیده است؟ به ایسنا گفت: وقتی که در ایران حدود ۹۰ میلیارد مترمکعب از ۱۱۰ میلیارد مترمکعب آب را مصرف کرده ایم بنابراین ما وارد مرز ورشکستگی آبی شده ایم و این مساله ای نیست که بتوان آن را پنهان کنیم.

انتهای پیام