محمدرحیم رهنما در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: اولین وظیفه شورای شهر انتخاب شهردار است. شهردار به عنوان مدیر اجرایی نقش مهمی در کسب توفیق شهر و شهرداری دارد. ما به عنوان مجموعه دانشگاهی که از یک مرکز تحقیقات شهری نیز برخوردار هستیم، تصمیم گرفتیم نقطه نظرات نخبگان در خصوص معیارهای انتخاب شهردار را جمع‌آوری و دسته‌بندی کرده و در اختیار مسئولان مدیریت شهری کنونی قرار دهیم.

وی افزود: در قرن ۲۱ شهرها نیرو و محور توسعه به مشار می‌آید. در واقع توسعه ملی به توسعه شهرها بستگی دارد؛ بر همین اساس نقش مدیریت شهری مهم است؛ در واقع مدیریت خوب منجر به توسعه شهر خواهد شد.

استاد برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: در نظرسنجی‌های صورت گرفته توسط مرکز تحقیقات شهری حدود ۱۴۰ شهروند شرکت داشتند که از لحاظ تحصیلات دارای مدارک دکتری، کارشناسی ارشد و کارشناسی بودند. این افراد در حوزه مسائل شهری تخصص داشته و با افق‌ها و چالش‌هایی که شهر مشهد با آن روبه‌رو است، آشنایی کامل داشتند.

وی در خصوص نتایج این نظرسنجی در مورد ویژگی‌های شهردار گفت: براساس نتایج نظرسنجی مزبور، ویژگی‌های مدنظر پرسش‌شوندگان در خصوص شهردار مسائلی نظیر دانایی و تخصص حرفه‌ای در امور مدیریت شهری، برخورداری از بینش راهبردی و استراتژیک، بهره‌مندی از روحیه مشارکت‌پذیری، مسئولیت‌پذیری، توانایی و قدرت برقراری ارتباط با مراکز اداری و تصمیم‌گیری، داشتن طرح و برنامه منظم، برخورداری از سابقه و تجربه حرفه‌ای در امور مدیریت شهری، داشتن روحیه پاسخگویی، متعهد و متخصص بودن و توجه ویژه‌ به مناطق حاشیه‌نشینی بود. همچنین فراجناحی بودن شهردار نیز موضوع دیگری بود که شهروندان شرکت کننده در این نظرسنجی به آن اشاره داشتند.

عضو اسبق شورای شهر مشهد گفت: مدیریت شهری برای اینکه در انتخاب شهردار موفق باشد، باید به نقطه نظرات نخبگان و پیشنهاداتی که به آن‌ها داده می‌شود، توجه کند. انتخاب شهردار نباید از روی احساس یا سیاست اقدام کند بلکه باید شخصیتی معقول داشته باشد. زمانی گفته می‌شد شهردار باید جوان باشد. باید توجه داشت شهردار جوان موضوع خوبی است اما مهم است که یک شهردار از دانش تخصصی و صلاحیت لازم برای حکمرانی شهر برخوردار باشد.

نابسامانی‌های اقتصادی سبب افزایش درآمد شهرداری‌ها شد

وی با بیان اینکه در این چند سال اخیر کشور دچار بحران‌هایی همچون تورم و افزایش قیمت‌ها شده که به نوعی موجب ایجاد بی‌ثباتی و ناامنی در سرمایه‌گذاری شده، گفت: این بحران‌ها به دلیل تحریم، قطعنامه‌های یک‌جانبه ایالات‌متحده، ناتوانی در فروش نفت و... بروز کرده است. مردم در شرایط بحرانی کنونی قصد دارند سرمایه‌های خود را حفظ کنند؛ بنابراین به دنبال راه‌هایی همچون سرمایه‌گذاری در مسکن، طلا، ارز و بورس می‌روند. در این میان عمده سرمایه‌گذاری‌ها در بخش مسکن رخ داد. در این زمان بود که سرمایه‌گذاری و ساخت‌و ساز به شدت رونق یافت و برعکس، فعالیت صنایع و کارخانجات متوقف شد. با این توصیف این سوال مطرح می‌شود که آیا رونق ساخت و ساز مزبور ناشی از برنامه‌ریزی‌های مدیریت شهری بود یا بحران‌های اقتصادی؛ آیا افزایش درآمد شهرداری در این شرایط جزو توانمندی‌های مدیریت شهری بوده است؛ بعید می‌دانم اینگونه باشد زیرا هیچ قانون و ضابطه‌ای در شهرداری تغییر نکرد؛ تنها نابسامانی‌های اقتصادی بود که سبب افزایش درآمد شهرداری‌ها شد.

رهنما با اشاره به اینکه اعلام می‌شود شهرداری ۳۰ درصد افزایش درآمد داشته، گفت: من این افزایش درآمد را به کارایی سیستم مربوط نمی‌دانم بلکه آن را ناشی از شرایط تحمیل شده بر کشور می‌دانم. این وضعیت تاثیر عجیبی که بر شهرها گذاشت و سبب رونق ساخت‌وساز شد.

افزایش درآمد شهرداری ناشی از ساخت‌وساز بوده است

این استاد برنامه‌ریزی مدیریت شهری دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: مساله اصلی این است که در این دوره‌ آنچه سبب افزایش درآمد شهرداری شد، ناشی از درآمد ناپایدار و وابسته به ساخت‌و ساز بود که ما از آن به عنوان اعتیاد ساخت‌وساز یاد می‌کنیم؛ به محض اینکه با دوره‌ رکود مواجه شویم، شهرداری به شدت متضرر خواهد شد. در حال‌ حاضر هزینه‌های شهرداری زیاد شده و کم هم نخواهد شد. این عدم تعادل درآمد باعث بدهکار شدن شهرداری در بلندمدت می‌شود.

وی بیان کرد: حدود ۲۵ هزار نفر از افراد در شرکت‌های وابسته و غیروابسته با شهرداری مشهد کار می‌کنند. مدیریت شهری در سبک کردن ساختار شهرداری، کاهش هزینه‌ها، برون‌سپاری، مشارکت بخش عمومی، هوشمندسازی شهر که سبب کاهش هزینه‌ها شود، مقررات‌زدایی و آسان کردن سیستم شهرداری نتوانسته موفق عمل کند.موضوع دیگر وابسته کردن حقوق کارمندان به وام و اعتبار است چنین موضوعی بسیار خطرناک بوده و مشکلات شهری را دوچندان می‌کند.

رهنما ادامه داد: مدیریت شهری پنجم در این دوران در حوزه پژوهش چندان درخششی نداشت و عملکرد خوبی از خود نشان نداد. انتظار این بود که در این دوره تعدادی کتاب، نشریات و طرح‌های تحقیقاتی قابل توجهی به چاپ برسانند و ارتباط خود را با مراکز علمی پژوهشی بیشتر کنند.

این عضو اسبق شورای شهر مشهد گفت: آیا فعالیت‌های مدیریت شهری پنجم با اصول توسعه پایدار و چشم‌انداز توسعه آینده شهری همراه بوده است؟ آیا این اقدامات باید در شورای بعدی ادامه داشته باشد یا خیر؟ آیا نیاز است در این فعالیت‌ها تغییراتی ایجاد شود؟ آیا ماشینی کردن شهر، گسترش بزرگراه‌ها در دامنه جنوبی شهر و تخریب محیط زیست به صلاح شهر بود؟ آیا این فعالیت پرهزینه با انرژی ناپایداربرای آینده شهر مناسب است؟ به نظر من در خصوص اقدامات شورای پنجم نیاز به تجدیدنظر و تفکر بیشتری است.

انتقاد از پروژه کوهشار مشهد

رهنما در خصوص پروژه کوهشار مشهد بیان کرد: نیاز بود در این پروژه آب توسط موتورهای برق از پایین به سمت بالا کشیده شود و سپس از دامنه کوه سرازیر گردد. چنین موضوعی نیازمند مصرف برق زیادی است. حال این سوال به وجود می‌آید که با وجود شرایط اقلیمی کنونی و هوای گرم در مشهد، راه‌اندازی آبشار چه تاثیری در شهر دارد؟ اگر یک روز برق نباشد، سیستم این پروژه دچار مشکل خواهد شد. اینکه ما فقط هزینه کنیم و مجموعه‌ای را بسازیم، کافی است؟ نباید از یاد برد که این سرمایه‌گذاری‌ها با پول شهروندان انجام می‌شود.

وی افزود: در حال حاضر با وجود قطعی برق، شاهد بروز بی‌نظمی زیادی در شهر، ایجاد ترافیک و برخی نابسامانی در تردد خودروها هستیم. این در صورتی است که شاهد نصب LDEها برای نمایش زمان‌ در سطح شهر هستیم؛ تابلوهایی که کارایی چندانی ندارد. همچنین رنگ کردن طول مسیر دوچرخه‌ها را موضوعی است که به مرور زمان رنگ آن‌ از بین خواهد رفت. رنگ‌آمیزی جداول حاشیه خیابان‌ها موضوع دیگری است که هر سال ده‌ها تن رنگ صرف آن می‌شود. این رنگ‌های مصنوعی جز آسیب‌ زدن به محیط زیست کارایی چندانی ندارد. اگر در مدیریت شهری راهبردی خوبی به کار گرفته می‌شد، ابتدا پنل خورشیدی روی چراغ راهنمایی رانندگی در سطح شهر نصب می‌شد که هنگام بروز قطعی برق، خیابان‌ها دچار بی‌نظمی نشود.

 توسعه پایدار در دنیای امروز حداقل هزینه و حداقل مداخله در طبیعت است

استاد برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد تاکید کرد: مدیریت شهری هزینه مسکن را کاهش داد یا سیستم صدور پروانه را تسهیل کرد؟ مدیریت شهری کدام مشکل مردم را حل کرد؟ این‌ها مساله مردم است. اینکه با پول شهروندان آب با هزار مشکل به سمت بالا کشیده شود و بعد رها گردد و آن را بزرگترین آبشار مصنوعی ایران بنامیم، شهرت نیست. امروز شرایط گفتن این صحبت‌ها و دوره‌ انجام این‌ اقدامات نیست؛ در حال حاضر و دنیای امروز توسعه پایدار یعنی حداقل هزینه و حداقل مداخله در طبیعت اما متاسفانه هیچکدام از این‌ موارد اولویت فعالیت مدیریت شهری مشهد نیست.

وی اضافه کرد: مدیریت شهری ادعا می‌کند بزرگترین مرکز دفن زباله را ایجاد کرده، در حالی‌ که طبق تحقیقات انجام شده تا سال ۲۰۳۰ نباید زباله‌ای را دفن کرد. در همه دنیا به دنبال حذف دفن زباله هستند. ما نیز باید سیاستی را اعمال کنیم که تولید زباله حذف شود نه اینکه تولید آن ۱۰ برابر گردد. مدیریت شهری باید به اصول توسعه پایدار شهری و برنامه توسعه ۲۰۳۰ سازمان بین‌المللی پایبند باشد و طبق آن پیش رود.

 مرکز مشهد ۴۰سال است که در آتش اختلافات می‌سوزد

رهنما یادآور شد: مسائل و مشکلات مرکز شهر مشهد حل نشده و حدود ۴۰ سال است که مرکز این شهر در آتش اختلافات بین دولت‌ها، نگاه‌های مختلف و مدیران می‌سوزد. تلاش و زحمت خوب است اما این تلاش و زحمات در گرو یک تغییر خوب مناسب خواهد بود. برخی از مشکلات شهر مشهد خشکسالی، تغییر اقلیم و کاربری اراضی، افزایش درجه حرارت و آلودگی هوا و همچنین مصرف بیش از حد انرژی است. جلوگیری از ماشینی کردن شهر، کاهش زباله، تغییر کاربری اراضی، تفکیک زباله، تشویق مردم به استفاده از حمل و نقل عمومی و مشارکت مردم در توسعه شهر از مواردی است که مدیریت شهری باید به آن اهمیت بدهد.

وی گفت: مدیریت شهری جدید باید ساختار مدیریت شهری را سبک و مجددا حجم عظیمی از نیروها را جابه‌جا نکند و اجازه ندهد که بدنه شهرداری بزرگ‌تر شود. مدیریت شهری باید هزینه‌ها را کاهش دهد؛ فرآیندها را ساده و اعتماد مردم را جلب کند. مدیران نباید نسبت به دغدغه‌های شهری بی‌تفاوت باشند بلکه لازم است نظارت بر امور شهر را افزایش داده و از شهر حمایت بیشتری داشته باشد.

این کارشناس مدیریت شهری ادامه داد: اختلافات بین مدیران شهری و شورای شهر سبب شد که برخی از مدیران در طول چهار سال خدمت خود دو مرتبه تغییر کنند. نمونه آن را در شهرستان‌های قائن، سرخس، تربت‌حیدریه و چناران شاهد بودیم. این مسائل برای کشور و سپس برای مدیریت شهری مشکل ایجاد می‌کند. بروز این‌ مسائل و مشکلات به مدیریت شهری آسیب می‌زند و شهر عقب می‌ماند. یکی از مسائلی که با عقب‌افتادگی شهر ایجاد می‌شود، حاشیه‌نشینی است.

مسائل مشهد را با خود این شهر نمی‌توان حل کرد

رهنما تاکید کرد: یکی از مسائل مهم و عمده‌ای که در مشهد باید نگاه ویژه‌ای به آن شود، توجه به برنامه‌های آمایشی استان، تمرکز زدایی صنایع اطراف مشهد و حذف معافیت‌های مالیاتی برای شهرک‌های کاوه و چناران است. اطراف شهر مشهد باید سبک شود تا زمینه جذب مهاجر کاهش یابد. مسائل شهر مشهد را با خود این شهر نمی‌توان حل کرد. مدیریت راهبردی باید به مسائل شهری و فراشهری توجه بیشتری داشته باشد چراکه رسیدگی به این امور بر ساماندهی حاشیه‌نشینی تاثیر خواهد داشت.

وی اضافه کرد: صنعت گردشگری استان در مدت شیوع کرونا به شدت آسیب دیده که رسیدگی به امور این صنعت باید در اولویت کار مدیریت شهری جدید قرار بگیرد زیرا اقتصاد مشهد به گردشکری وابسته است. امید است مدیریت شهری جدید بتواند به تدریج با بهره‌گیری از افراد متخصص، صاحب نظر و دلسوز بدون نگاه فراجناحی و حزبی، مسائل شهر را ببیند و آسایش و آرامش را در شهر ایجاد کند.

انتهای پیام