میزگرد ایسنا در خصوص «اقتصاد دانش بنیان» با حضور علیرضا کشاورز قاسمی از فعالان بخش خصوصی، مصطفی مافی، رئیس پارک علم و فناوری قزوین و علی رحمانی، معاون هماهنگی برنامه‌ریزی و بودجه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان قزوین برگزار شد. در این میزگرد که امین خاکباز، معاون پژوهشی جهاددانشگاهی قزوین به عنوان مجری کارشناس در آن حضور داشت در ابتدا مولفه‌های اقتصاد دانش بنیان و حرکت به این سمت مورد بررسی قرار گرفت و سپس به موانع اقتصاد دانش بنیان پرداخته شد.

مافی با طرح این پرسش که چرا جهش تولید اتفاق نمی‌افتد، می‌گوید: چون جهش تولید بعد از ارزیابی سطوح بلوغ فناوری (TRL) است و ارگان‌های مختلف باید هماهنگ باشند حتی در سطوح ابتدایی با هم همخوانی ندارند برای نمونه یک محصول دانش بنیان از لحاظ استاندارد سرشوی و از دید سازمان غذا و دارو شامپو لحاظ می‌شود و این باعث سردرگمی فعالان این حوزه شده است؛ باید همه این موانع برطرف شود تا شاهد تولید ثروت باشیم.

رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین اظهار می‌کند: سال‌های ۸۹ تا ۹۹ دهه نوپایی اقتصاد دانش بنیان بود و توانستیم استارت‌آپ‌ها را تا ۶ TRLحمایت کنیم الان این فرهنگ در کشور بین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و مسئولان و مدیران و بخش خصوصی نهادینه شده است اما اگر بخواهیم میوه این بذر را استفاده کنیم تازه وارد دهه‌ای خواهیم شد که نیازمند هماهنگی‌ها بسیار گسترده و طاقت‌فرساست و چرخ‌دنده‌ها با هم درگیر خواهند شد.

وی اشاره می‌کند: در حوزه اقتصاد دانش بنیان در نقطه اصطکاک چرخ‌دنده دستگاه‌های مختلف هستیم و در صورت برنامه‌ریزی می‌توانیم این مرحله را با موفقیت طی کنیم اما این برنامه‌ریزی خاص در کشور دیده نمی‌شود.

دولت خود بازیگر است نه کارگردان

رحمانی می‌گوید: مشکل اصلی این است که نمی‌توانیم روش‌های پیشرفته تولید را وارد اقتصاد کنیم، به لحاظ علمی پیشرفت می‌کنیم اما نمی‌توانیم آن را در اقتصاد وارد کنیم، مشکل بعدی این است که ما خودمان می‌خواهیم برنامه‌ریزی کرده و چرخ‌دنده را درست کنیم. شرکت‌های بزرگ دنیا نوآوری را در بستر تولید قراردادند و به یک غول در حوزه خود تبدیل شدند؛ اما دولت فکر می‌کند اگر بازیگر باشد بهتر است.

معاون هماهنگی برنامه‌ریزی و بودجه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اضافه می‌کند: وقتی دولت وارد سیستم شود مانند این است که یک داور با یک کشتی گیر کشتی می‌گیرد و در نهایت داور برنده می‌شود و قوانین به گونه‌ای تغییر می‌کند که دولت برنده می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: باید بپذیریم که اقتصاد برای خود قواعدی دارد و کافی است دولت علامت سود دهد برای مثال در حوزه صادرات بگوید اگر بازار خود را در خارج از کشور حفظ کند علاوه بر صادرات مبلغی به آن شرکت دهد و یا اینکه از صفر تا ۱۰ قوانین را بچیند اما این قوانین موجب سردرگمی بخش خصوصی شده است.

نقش دولت باید کمرنگ شود

معاون هماهنگی برنامه‌ریزی و بودجه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اشاره می‌کند: تجربه اخیر استارت‌آپ‌های دنیا که به یک‌باره معروف و به برندهای یک دنیا تبدیل شدند را بررسی کردیم واقعیت امر این است دولت نقشی نداشته و این عامل موفقیت بوده است. در ایران باید مقداری نقش دولت را کمرنگ کنیم. در اقتصاد ایران بیشتر دولت نقش دارد اما از بخش خصوصی دعوت می‌شود و این در حالی است که جایی برای بخش خصوصی باقی نمانده است و برای حضور بخش خصوصی باید دولت نقش خود را کمرنگ کند.

رحمانی خاطرنشان می‌کند: بخش دولتی باید صحنه را ترک کند تا بخش خصوصی بتواند جانشین آن شود، برای مثال اگر دولت از بخش خودروسازی خارج شود قطعاً بخش خصوصی جایگزین آن خواهد شد.

در ادامه رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین بیان می‌کند: مشکل این است که دولت در تمامی بخش‌ها حضور دارد و اقتصاد کشور دولتی است، در اقتصاد دولتی از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان صحبت می‌کنیم؛ به واسطه دست و پاگیر بودن قوانین در سال ۹۹ بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان نتوانستند برای صادرات به کشورهای همسایه اقدام کنند. به‌دلیل ازدیاد قوانین چرخ‌دنده‎های مختلف با هم درگیر می‌شوند حال سوال اصلی این است الان دولت در این شرایط چه باید کند و چگونه می‌توان متولی‌گری را از دولت بگیریم.

وی ادامه می‌دهد: جنگ و تحریم اقتصاد کشور را به سمت دولتی شدن برده است همه مسئولین و دستگاه‌ها می‌دانند که دولت باید از نقش تصدی‌گری خارج شود؛ برای مثال وزارت ارتباطات از نقش خود کاست و قسمتی از فعالیت خود را به بخش خصوصی واگذار کرد و شاهد تحول در این عرصه شدیم.

در این شرایط دولت چه باید کند؟

رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین تصریح می‌کند: در این شرایط راهکار چیست و دولت چه باید کند؟ آیا می‌توانیم دولت را کنار بزنیم؟ در این شرایط نمی‌توانیم به دولت بگوییم کنار برود. تا ۶ TRLبحث توسعه فناوری و نمونه محصول است و به راحتی به آن می‌رسیم ولی بعد از آن بازیگران زیاد می‎شوند و بین این بازیگران هماهنگی وجود ندارد و جایی که باید میوه این محصول را بچینیم هماهنگی وجود ندارد.

امین خاکباز در ادامه می‌گوید: مرکز رشد، پارک علم و فناوری، مرکز نوآوری و کارخانه نوآوری راه انداختیم و هر بار دولت فکر می‌کند سازوکاری که به راه انداخته جواب نمی‌دهد و دنبال ایجاد مرکز جدید می‌رود؛ یکی از دغدغه‌های ما این است که آیا توانستیم ریسک سرمایه‌گذار را کم کنیم؟

کشاورز قاسمی، فعال بخش خصوصی در این باره اظهار می‌کند: معتقدم منافعی وجود دارد و این منافع نمی‌گذارد بخش دولتی راحت جدا شود، نمی‌خواهیم تصدی‌گری بخش دولتی را رها کنیم. باید کشنده‌های اقتصادی داشته باشیم؛ در یکی از شهرها تعدادی از رزمندگان با سرمایه‌گذاری یک شیعه عراقی آخرین تکنولوژی روز دنیا را از هلند آوردند و در یکی از ۲۰ محصول آن در هر هکتار ۵۰۰ تُن برداشت و با بسته‌بندی زیبا صادر می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: بر اساس سخنان مقام معظم رهبری باید کِشنده‌های اقتصادی وارد میدان شوند باید افرادی که سرمایه‌گذاری قوی دارند وارد میدان شوند و تکنولوژی در اختیار آنان قرار گیرد. وقتی وارد عرصه بین‌الملل می‌شویم باید با قواعد بین‌الملل آشنا باشیم و در سطح بازار جهانی تولید کنیم و این کشنده‌ها به راحتی می‌توانند در بازار بین‌المللی فروش داشته باشند.

رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین مطرح می‌کند: تا ۶ TRL کلی آئین‌نامه و دستورالعمل داریم و فکر نمی‌کنم موضوعی باشد؛ تا ۶ TRL انگار دولت کشنده است آیا بخش خصوصی می‌توانند این‌ها را درون خود هضم کند؟ آیا صنعت پذیرنده این فناوری‌ها خواهند بود؟ چند شرکت از فناوری استفاده می‌کنند؟ شاید راه‌حل کشنده‌ها باشد؛ اعتقاد دارم ما برای ۶ TRLبه بعد باید در داخل کشور کشنده‌هایی را شکل دهیم، در اینجا این سوال مطرح می‌شود متولی این کشنده‌ها کجاست؟ برای نمونه شرکت مپنا به یک کشنده تبدیل شده است و مدیرانش در جمع روسای پارک‌های علم و فناوری می‌گویند شرکت‌های دانش‌بنیان را به آن معرفی کنند، آیا در حوزه دیگر صنایع، کشنده‌ها شکل گرفتند؟ چطور باید شکل بگیرد؟ متولی کیست؟ بدون این حلقه و کشنده به اقتصاد دانش‌بنیان نخواهیم رسید.

«فناوری»، ترجمه تکنولوژی است

معاون هماهنگی برنامه‌ریزی و بودجه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی می‌گوید: «فناوری» ترجمه تکنولوژی است، تکنولوژی چه تعریفی دارد؟ تکنیک یک روش تولید را شامل می‌شود و مجموعه روش‌های تولید را تکنولوژی تولید می‌نامند.

وی ادامه می‌دهد: من نمی‌توانم سخنان آقای مافی را بپذیرم چون رشد تکنولوژی را در پارک علم و فناوری شاهد نبودیم و کارهایی انجام شده قابل تقدیر است اما وقتی به تکنولوژی تبدیل می‌شود که به روش‌های تولید در اقتصاد تبدیل شود.

رحمانی اضافه می‌کند: ایراد اساسی دانشگاه‌ها این است که وارد گود نشدند و پارک‌های علم و فناوری در حال رفع این نقطه ضعف هستند و به نظر من این امر به بهترین نحو انجام ولی به فناوری تبدیل نشده است، وقتی علمی تبدیل به فناوری می‌شود که یک کارخانه تولید انبوه کرده باشد.

نباید نسبت به ورود سیستم‌های نظامی به اقتصاد حساس باشیم

وی تصریح می‌کند: در دنیا نیروهای نظامی به تولید بسیار کمک کردند و نوآوری‌های پیشرفته ابتدا در نیروهای نظامی بوده و سپس در اقتصاد منتشر شده است؛ همچنین سیستم تصمیم‌گیری و ریاضی از ارتش به دیگر بخش‌ها وارد شده است. تصمیم بهینه و کوتاه‌ترین مسیر از بخش نظامی وارد بخش مدیریتی دنیا شده است بنابراین ما نباید نسبت به ورود سیستم‌های نظامی به اقتصاد حساس باشیم.

معاون هماهنگی برنامه‌ریزی و بودجه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی متذکر می‌شود: در اقتصاد اولین گیر اصلی ما ارزش‌افزوده زمین است، شاید خیلی از افراد به آن توجه نکنند و اولین مانع است.

رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین در ادامه سخنان رحمانی خاطرنشان می‌کند: زمین اولین مشکل است و همه چیز را بر هم می‌زند و در حقیقت اولین مانع در اقتصاد دانش بنیان، زمین است.

معاون هماهنگی برنامه‌ریزی و بودجه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی می‌گوید: اراضی خوبی برای اراضی صنعتی داریم اما در دنیا از اراضی به نحو احسنت استفاده می‌کنند و تولید آنان بالاتر است؛ مشکل ما تغییر کاربری و سوله جدید نیست و ارزش افزوده زمین مشکل اصلی در تولید و حتی در بخش مسکن است. در قزوین یکی از عوامل و مانع زمین است.

مالکیت زمین اولین مانع توسعه اقتصاد دانش بنیان

وی ادامه می‌دهد: اولین مانع توسعه در بخش صنعت، ساختمان و کشاورزی مالکیت زمین است اگر رانت بر روی ارزش‌افزوه زمین برداشته شود آن‌گاه باید تولیدکننده واقعی را شناخت و حمایت کرد.

معاون هماهنگی برنامه‌ریزی و بودجه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اشاره می‌کند: تعارض منافع مانع بعدی اقتصاد دانش بنیان است؛ باید شفافیت داشته باشیم در این صورت می‌توانیم به اقتصاد رقابتی نزدیک شویم چون اولین اصل اقتصاد رقابتی، شیشه‌ای بودن اقتصاد است. اگر این سه مانع رفع شود خیلی از بخش‌های اقتصاد راه می‌افتد و حتی بعضی از آن‌ها مربوط به دولت نیست و به زیرساخت‌ها بازمی‌گردد.

رحمانی تشریح کرد: امور اقتصادی باید به شکل تحصصی انجام شود متأسفانه ما به شکل تخصصی کار نمی‌کنیم و اقتصاد دانش‌بنیان از جمله آن‌هاست. بهتر است در پارک‌های علم و فناوری مشاوه تخصصی ارائه شود؛ اگر انجام امور اقتصادی و تجاری به طور تخصصی باشد بسیاری از مشکلات رفع خواهد و بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا نیز از این شیوه بهره می‌گیرند اما در کشورمان اینگونه نیست و حتی مشاهده می‌شود که باغداران صادرات نیز انجام می‌دهند و این در حالی است که یک باغدار با روش‌های عرضه و صادرات آشنا نیست و قواعد تجارت را نمی‌داند.

کشاورز قاسمی، عضو کمیته پذیرش پارک علم و فناوری استان قزوین تصریح می‌کند: تلاش پارک این است که خدمات مشاوره تخصصی ارائه شود؛ همه تلاش دارند به صاحبان ایده مشورت دهند تا متقاضیان پذیرش و تربیت شوند البته تمرکز بر ایده‌ها بسیار مهم است چون گاهی مشاهده می‌شود تیم‌ها داری چندین ایده هستند.

مافی تشریح می‌کند: همچنان بر این باور هستم که در جایی که این شرکت‌ها رشد می‌کنند تا به بازار برسند یک حلقه مفقود است؛ اگر پارک‌های علم و فناوری را خصوصی کنیم بسیاری از این ایده‌ها پذیرش نخواهند شد ولی چون کار ما حاکمیتی است مجبور به پذیرش هستیم و همه محصولات و تولیدات اولیه تولید می‌شود. در حوزه فروش، صادرات و تجاری‌سازی محصولات یک ضعف بزرگ و عمده وجود دارد و حتی کارگزارها هم نتوانستند مشکل را حل کنند چون کارگزار باید شرکت را به یک کشنده وصل کند.

وی اضافه می‌کند: جهاددانشگاهی در حوزه تجاری‌سازی ورود پیدا کرده است و پارک هم کارهایی انجام می‌دهد ولی ما در داخل کشور کشنده نداریم. در شرکت‌های موفق دنیا دولت دخالت ندارد و کشنده‌ها و بسترهای لازم وجود دارد که این بسترها برای منفعت‌طلبی و سودجویی است، ما هم اگر بسترهای لازم را برای سودجویی ایجاد کنیم حدود ۳۰ درصد مشکلات مودجود رفع می‌شود اما تا به امروز در کشورمان این بسترها و کشنده‌ها به وجود نیامدند.

رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین بیان می‌کند: برای صادرات باید مخاطب خود را بشناسید تا برای آن تولید کنید، آیا در کشور ما چنین پتانسیلی وجود دارد؟ آیا وظیفه پارک است که این پتانسیل‌ها را شناسایی کند؟ دولت و یا بخش خصوصی باید چنین امکانی را فراهم کنند؟ به نظر می‌رسد بخش خصوصی بهتر بتواند این امر را انجام دهد.

انتهای پیام