به منظور گسترش فعالیت و همکاری موزه‌ها در سطح بین‌المللی و همچنین افزایش مراجعه و مطالعه آثار ارزشمند تاریخی، طبیعی و هنری موجود در موزه‌ها، مجمع عمومی کمیته بین‌المللی موزه‌ها در سال ۱۹۷۷، هجدهم ماه می میلادی مصادف با ۲۸ اردیبهشت‌ماه را روز جهانی موزه و میراث فرهنگی نامگذاری کرد.حرم حضرت معصومه سلام الله علیها به عنوان مکان مقدسی که طی بیش از هزار و دویست سال همواره محل رجوع و پناه علما و شیعیان بوده و حتی شاهان و حکام نیز ارادت خاصی به این بارگاه نورانی داشته‌اند میراث‌دار آثار منحصر به فردی است که بیانگر فرهنگ و هنر این مرز و بوم است.
از این‌رو حجت‌الاسلام والمسلمین فتح الله‌زاده مدیر موزه، کتابخانه و مرکز اسناد حرم مطهر بانوی کرامت به مناسبت روز جهانی موزه و میراث فرهنگی در گفت‌وگویی به تشریح چگونگی چیدمان و جزییاتی از موزه آستان مقدس پرداخت و عنوان کرد: موزه آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها یک موزه وقفی است به این معنا که زیر نظر میراث فرهنگی و سازمان‌های دولتی نیست و یک موزه خصوصی است و تفاوت آن با موزه‌های خصوصی دیگر این است که تمام آثار این موزه یا هدیه به خود موزه است و یا به تولیت آستان مقدس هدیه شده و یا ابزار و وسایلی مانند درب‌ها، کاشی‌ها، فرش‌ها، قرآن‌ها، ابزارآلات عزاداری و دیگر اشیائی است که در حرم مورد استفاده قرار گرفته و در طول زمان به موزه منتقل شده است بنابراین ما در موزه آستان مقدس فاطمی بودجه خرید اثر نداریم.
موزه آستان مقدس حضرت معصومه (س) از قدیمی‌ترین موزه‌های وقفی ایران و جهان است و تاریخ افتتاح این موزه ۲۲ آبان ۱۳۱۴ ثبت شده در حالی‌که موزه ایران باستان در سال ۱۳۱۶ افتتاح شده است و قبل از افتتاح رسمی موزه آستان مقدس، این آثار به صورت گنجینه وجود داشته و در دوره‌های مختلف افراد خاصی از این گنجینه بازدید می‌کردند.
موزه آستان مقدس حضرت معصومه (س) با داشتن گونه‌های مختلف که بیش از ۳۵ گونه را شامل می‌شود از متنوع‌ترین موزه‌های ایران است که بیش از ۳۰ هزار اثر از آثار هنری و تاریخی را در خود جای داده و از این تعداد حدود هزار اثر به نمایش در آمده و قدمت و ارزش تاریخی برخی از آثار این موزه به تصریح کارشناسان داخلی و خارجی حتی در سطح جهانی منحصر به فرد است.
 چیدمان موزه‌ها به طور معمول یا بر اساس دوره تاریخی و قدمت آثار است و یا بر اساس جنس و نوع اثر است اما ما با استفاده از فرصت به وجود آمده از کرونا چیدمان جدیدی را برای موزه آستان مقدس فاطمی رقم زدیم که با محوریت روایت‌گری محتوایی است که بازدید کننده یک سیر مفهومی را از ابتدا تا انتهای موزه مرور می‌کند و علاوه بر آشنایی با آثار تاریخی از مفاهیمی که این آثار مربوط به آن هستند نیز بهره‌مند می‌شود بنابراین طبقه همکف با عنوان تالار عترت و طبقه زیرزمین با عنوان تالار عبرت نامگذاری شده است.
در طبقه همکف ما آثاری که مربوط به شکل گیری اسلام و قبله مسلمانان که منشأ ظهور و بروز اسلام است و هر چیزی که ما را بتواند به سیر تاریخی اسلام و مسلمانان برساند به نمایش گذاشته‌ایم و چهار دوره تاریخی را در این بخش معرفی کرده‌ایم که بخش اول از شکل‌گیری اسلام و مسلمانان شروع می‌شود و شامل آثاری مانند پرده کعبه و کتاب‌ها، تابلوها، منسوجات و … می‌شود که سیر تاریخی آن مراعات شده است.
بخش دوم تالار عترت آثار مربوط به ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام و واقعه غدیر است که تابلوهای نفیس و کتاب‌های تاریخی و دیگر اسناد در این زمینه معرفی شده است، بخش سوم تالار عترت نیز آثار مربوط به جریان خطبه فدکیه و شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها است که نسخ خطی و آثاری که مفهوم درب سوخته را تداعی می‌کنند به نمایش درآمده و بخش بعدی آثار مربوط به واقعه عاشورا است که آثار هنری و تاریخی مربوط به عزاداری عاشورا از قبیل نقاشی استاد فرشچیان و مقتل‌های خطی و ابزارهای عزاداری اباعبدالله(ع) در این بخش به نمایش گذاشته شده است.
در بخش دیگری از تالار عترت آثار مربوط به قم و قمی‌ها در زمینه تاریخ قم و فرهنگ و هنر و صنایع دستی قمی‌ها و پیش‌بینی آینده قم در روایات به نمایش گذاشته شده و در ادامه آثار مربوط به سیر تاریخی حرکت حضرت معصومه سلام الله علیها از مدینه به قم و ورود اشعریان به قم و همچنین عبادت حضرت معصومه سلا الله علیها در بیت النور در قالب آثار هنری نمایش داده شده است.
در بخش بعدی تالار عترت آثار مربوط به حرم و بانیان حرم مطهر است که شامل تولیت‌ها و خدمت خادمان در بیش از ۷۰ شغل در داخل حرم مطهر از جمله کلیدداری ، شماعی، روضه خوانی، فراشی و … می‌شود که به نمایش گذاشته شده است تا فردی که وارد موزه می‌شود قم را بشناسد و با حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها و کارهایی که در آن انجام می‌شده آشنایی پیدا کند.
بخش‌های بعدی تالار عترت نمایش موقوفات، اسناد موقوفات و نام واقفان است، وقف‌نامه‌های مختلف پارچه‌ای، سنگی و …، آثار مربوط به انقلاب اسلامی ایران، انواع زیارتنامه‌های حضرت معصومه سلام الله علیها و کاشی‌هایی که نزدیک به ۹۰۰ سال پیش روی مزار حضرت معصومه سلام الله علیها کار شده و قدیمی‌ترین کاشی تاریخ دار ایران که مربوط به سال ۶۰۲ هجری قمری است، تکه‌هایی از ضریح حضرت در آن دوره و در آخر هم بخش قرآن‌های مختلف خطی و نفیس که بخش بسیار غنی است به نمایش گذاشته شده است.
طبقه پایین موزه که با عنوان تالار عبرت نامگذاری شده شامل گنجینه‌های تخصصی موزه است که سفال‌ها، کاشی‌ها، بلور، خمیر شیشه، تمبر، اسکناس، مدال، احجار کریمه، سکه‌ها، سلاح‌های سرد و گرم، آثار هنری فلزی با قدمت ۴ هزار ساله، درب‌های حرم با روکش طلا و خاتم کاری شده، منسوجات و فرش‌های با قدمت بالا و منحصر به فرد و در پایان هم مشاهیر مدفون در حرم و سنگ قبر پادشاهان، حاکمان، خادمان، مشاهیر و علمای درجه یک اسلام در عصر های مختلف و … که در این زمینه هم بسیار غنی است.
در طبقه اول ما دنبال معرفی اسلام، تشیع، قم، حرم حضرت معصومه سلام الله علیها و خود ایشان هستیم و در طبقه پایین نیز آثار تخصصی موزه به نمایش در آمده است که در مجموع برای گروه‌های مختلف قابل استفاده است و از نظر هنری و تاریخی ظرفیت بسیار بالای پژوهشی دارد به طوری که در ایام کرونا ما نزدیک به ۳۰ پایان نامه ارشد و دکتری را مشاوره دادیم.

طراحی و چیدمان موزه آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها به گونه‌ای است که عموم مردم و زائران با یک گردش در موزه دوره‌های مختلف تاریخی را مطالعه کنند و با حضرت معصومه سلام الله علیها به طور ملموس و محسوس آشنا شوند و معرفت بیشتری نسبت به هنرها و قدمت حرم مطهر پیدا کنند و با تمدن بیش از ۷ هزار ساله شهر مقدس قم و صنایع دستی و فرهنگ قم آشنا شوند.

همچنین حجت‌الاسلام مشکاتی کارشناس موزه حضرت معصومه سلام‌الله علیها با اشاره به اینکه از زمان شیوع بیماری کرونا موزه آستان مقدس تعطیل و چیدمان جدید موزه انجام شده است، گفت: در سال گذشته در روزهایی که بیماری کرونا روند کاهشی را داشت چند بار موزه نیز باز شد و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت که آخرین بار در ایام نوروز ۱۴۰۰ بیش از هزار و پانصد نفر بازدید کننده داشته است.

وی افزود: ما می توانیم با بهره گیری بیشتر از فضای مجازی بازدید از این موزه را به صورت مجازی برای مردم راه اندازی کنیم و به دنبال تأمین زیرساخت‌های راه‌اندازی موزه مجازی هستیم.

انتهای پیام