باغات محلات طی سه سال اخیر یکی پس از دیگری دود می‌شوند و به هوا می‌روند و شاید در سال‌های آینده نامی از باغات شهری محلات در جغرافیای استان مرکزی وجود نداشته باشد.
به گزارش ایسنا، منطقه مرکزی، دیگر مرگ بر باغات محلات سایه ندارد، بلکه مرگ و نیستی این باغات را در آغوش گرفته است. ماهی نیست که روزگار این باغات که روزگاری شاخصه اصلی طراوت و سرسبزی این شهر بوده‌اند، بدون حریق و آتش بگذرد. آتش با بی‌رحمی تمام به جان باغات محلات افتاده است و هر روز وسعت بیشتری را به کام خود می‌کشد.
سابقه دقیقی را نمی‌توان از آتش‌سوزی باغات محلات یافت چراکه مدتهاست شاهد حریق در این باغات هستیم، اما شاید اولین اخبار مبنی بر از دست رفتن این باغات در سال 93 منتشر شد و از آن تاریخ بی وقفه ادامه یافت.
باغات شهری محلات چند سالی است که مورد بی مهری باغداران و بی توجهی مسئولان قرار گرفته و خشک شده اند. هشتم اردیبهشت ماه سال 1394 بود که سجادی فرماندار سابق محلات خبر احیای باغات این شهرستان با کمک مالکان باغات را به ایسنا داد، اما امروز که بیش از دو سال از این ماجرا می‌گذرد و باغات محلات همچنان در آتش می‌سوزند.
حجم و گستردگی آتش‌سوزی باغات این شهرستان به قدری است که شرایط بحرانی ایجاد کرده است و جلوگیری از سوختن آنها اقدامی فراتر از تدابیر شهرستانی و استانی را طلب می‌کند.
براساس اعلام آتش‌نشانی شهر محلات سال گذشته تنها 12 مورد حریق در این شهر رخ داد که شاید نیمی از آنها مربوط به حریق باغات در وسعت حدود چهار هزار مترمربعی بوده است، اما شرایط در سال 96 کاملا متفاوت شد، شرایط ناگوارتری که واقعا انتظار آن نمی‌رفت.
23 هزار مترمربع باغ خاکستر شد/حریق ها عمدتا عمدی است
رئیس آتش‌نشانی شهر محلات به خبرنگار ایسنا گفت: از ابتدای سال تاکنون 30 مورد آتش‌سوزی باغات در این شهر رخ داده که 23 هزار مترمربع از باغات را به کام مرگ فرستاده است و گستردگی حریق‌ها توان بسیاری را از مجموعه آتش‌نشانی گرفته است.
محمود فلفلی افزود: علت اصلی آتش‌سوزی‌ها عوامل انسانی و عمدتا عمدی است به طوری که حریق هفت هزار مترمربعی روز گذشته توسط افراد معتاد رخ داده و آنگونه که شواهد امر و گفته‌های شاهدان ماجرا نشان می‌دهد حضور این افراد و بی‌توجهی به حجم علف‌های هرز و درختان خشک عامل آتش‌سوزی با این وسعت بوده است.
حریق در باغات از حالت عادی خارج شده است
رئیس شورای شهر محلات علت اصلی آتش‌سوزی باغات شهر را خشک بودن درختان و رشد علف های هرز دانست و گفت: شرایط موجود توجیه اقتصادی باغات را تحت تاثیر قرار داده است، همچنین کم‌آبی و خشکسالی، ورثه‌ای بودن باغات و هزینه‌بر بودن احیای آنها انگیزه‌ای برای رسیدگی به باغات را برای باغداران باقی نگذاشته است.
محمدرضا علیمحمد با اشاره به اینکه افزایش ارزش افزوده و قیمت بالای زمین در محلات نیز می‌تواند دلیلی بر بی‌توجهی باغداران به باغات باشد، گفت: آتش‌سوزی‌ها در سال 96 از حالت عادی خارج شده است و حتی مجموعه شهرداری و شورای شهر نیز هشدارهای لازم را مبنی بر وجود علف‌های هرز و خشک شدن باغات که استعداد آتش سوزی بالایی را دارند داده بودند.
وی بیان کرد: درختان خشک سریع آتش می‌گیرند و سرعت سرایت نیز بالاست. حتی به دلیل اینکه برخی از منازل مسکونی در کنار باغات است آتش‌نشانی اقدام به قطع کردن برخی درختان خشک برای جلوگیری از وقوع حادثه‌ای شدید کرده است که این امر علاوه بر تحمیل هزینه توان آتش‌نشانی و ماموران را گرفته است.
علیمحمد با تاکید بر اینکه تامین هزینه احیای این باغات و رفع خشکی آنها از توان باغدار خارج است، تصریح کرد: برای احیای باغ هزینه حدود 50 میلیون تومانی نیاز است که قطعا باغدار توان تامین آن را ندارد، همچنین به دلیل کم آبی و خشکسالی‌ها امکان آبرسانی به این باغات که اغلب به شیوه غرقابی آبیاری می‌شوند وجود ندارد و باید تدابیر جدید اتخاذ شود.
پای وزارت جهاد کشاورزی به میان کشیده شد
وی با اشاره به آغاز اقدامات موثر در مجموعه شهرستان و استان جهت کنترل این بحران گفت: وضعیت باغات محلات به نحوی است که وزارت جهادکشاورزی به موضوع وارد شده است. اغلب باغات فاقد دیوار مناسب هستند و به راحتی افراد به آنها تردد دارد به همین دلیل جهاد کشاورزی شهرستان دیوارکشی باغات را با همراهی مالکان آغاز کرده است، همچنین با توجه به تعداد باغات و مساحت آنها درصدد صدور مجوز جهت ساخت خانه کارگری در باغ هستیم تا باغداران با انگیزه بیشتری جهت حفظ و احیای باغات اقدام کنند.
رئیس شورای شهر محلات اظهار کرد: تلاش‌ها برای کنترل بحران محلات ادامه دارد به طوری که نقشه کاداستر باغات در حال تهیه است، البته بخشی از کار نقشه برداری توسط شهرداری محلات انجام شده است که برای تسریع در کار موثر است، همچنین در بحث آبیاری و آبرسانی به باغات جهاد کشاورزی وارد عمل شده است.
وی با اشاره به تدوین طرح جامع شهری محلات گفت: در این طرح باغات خارج از حریم شهری نیز مورد توجه قرار گرفته و در حال پهنه‌بندی هستیم تا حریم گردشگری و مسکونی باغات مشخص شود.
علیمحمد تاکید کرد: خروج از این بحران نیازمند بسیج همگانی است و با توجه به نقش موثر جهاد کشاورزی در امر آبرسانی و ساخت و ساز در باغات ورود وزارت جهاد کشاورزی به موضوع اثربخشی لازم را دارد و می‌توان انتظار ساماندهی شرایط را داشت.
طرح مطالعاتی احیای باغات از سال 88 معطل مانده است
نماینده میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی محلات نیز با تاکید بر توسعه گردشگری محلات با حفظ و احیای کوچه باغات افزود: باغات محلات نقش موثری در توسعه گردشگری شهرستان دارند البته تا به امروز این ظرفیت مورد توجه جدی قرار نگرفته است و وضعیت کنونی آتش‌سوزی این باغات نیز این ظرفیت را در آستانه خطری جدی قرار داده است.
علی مشهدی بیان کرد: سال 88 طرح مطالعاتی ویژه احیای باغات محلات به منظور توسعه گردشگری به وسعت 30 هکتار انجام گرفت که مورد تایید شهرداری و شورای شهر قرار نگرفت و تا به امروز که باغات در حال نابودی هستند این وضعیت ادامه داشته است.
وی با اشاره به فعالیت ستاد احیای باغات گفت: با توجه به ارزش این باغات که در زیبایی و تنفس شهر نقش مهمی دارند، همچنین ضرورت توسعه گردشگری، ستاد در پی کنترل شرایط و احیای باغات است و وزرات جهاد کشاورزی نیز به منظور صدور مجوز دیوارکشی به سبک و سیاق گذشته توسط مالکان و انگیزه‌زایی برای باغداران وارد عمل شده است، اما تا توسعه گردشگری بواسطه کوچه باغات محلات فاصله بسیار است.
مشهدی تصریح کرد: در حال حاضر سرچشمه محلات، گلخانه‌ها و بافت شهری نیز نقطه قوت گردشگری این شهر محسوب می شوند و احیای باغات با سبک و سیاق کهن و دیوارکشی کاهگلی نیز تاثیر مثبتی بر توسعه گردشگری محلات دارد.
مدعی‌العموم برای حفظ باغات طرح شکایت قضایی کنند
نماینده مردم محلات و دلیجان در مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است که اتفاقاتی که در باغات محلات در حال وقوع است سرمایه ملی را متاثر کرده و به همین دلیل مسئولان باید به عنوان مدعی‌العموم وارد شوند.
حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی افزود: فارغ از عمدی و سهوی بودن آتش‌سوزی باغات در شهرستان مسئولان باید برای جلوگیری از ادامه این بحران شکایت قضایی داشته باشند و با توجه به اینکه برخی از باغات به منظور تغییر کاربری آتش زده می‌شوند، باید شورای تامین شهرستان وارد عمل شود و با عاملان و مسببان برخورد قاطع داشته باشد.
در صورت احیای باغ مجوز ساخت و ساز صادر می‌شود
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان محلات نیز در خصوص راهکارهای کنترل بحران آتش‌سوزی باغات شهرستان به ایسنا گفت: به منظور کنترل شرایط، کمیته‌ای فنی و تخصصی متشکل از نماینده دادستانی، شهرداری، جهادکشاورزی، فرمانداری و نیروی انتظامی تشکیل شده است که وظیفه نظارت بر باغات را برعهده دارند تا در صورت بروز هرگونه حریق یا تخلف اقدام و برابر قانون با خاطیان برخورد کنند.
عبدالله محمودی بیان کرد: کل مساحت باغات محلات در حریم شهر 70 هکتار است که البته به دلیل خشک شدن آنها، وقوع حریق در این باغات خسارت بالایی در پی ندارد، اما با توجه به ارزش این باغات برای شهر محلات که به عنوان باغ شهر در استان مرکزی شهره است، روند اصلاح و احیای باغات در قالب ستاد احیای باغات دنبال می‌شود.
وی با اشاره به اینکه مباحث صدور مجوز احداث خانه کارگری، مرمت و دیوارکشی در ستاد بررسی شده و برنامه‌ریزی‌های لازم در این راستا انجام گرفته است، افزود: مشاوری به منظور نقشه‌برداری از باغات در نظر گرفته شده است، همچنین شرکتی به منظور طراحی طرحی جهت آبیاری باغات، انتقال لوله و سیستم آبیاری نیز مشغول کار است تا باغات از این خشکی که منجر به وقوع حریق می‌شود، خارج شوند.
محمودی با تاکید بر همکاری مالکان و باغداران شهر محلات گفت: به منظور واگذاری مسئولیت‌ها و بهبود خدمات‌رسانی به باغداران، تعاونی باغداران تشکیل شده و به زودی کار خود را آغاز می‌کند البته در این موضوع نظام صنفی بخش کشاورزی یاریگر جهاد کشاورزی جهت احیا و اصلاح باغات بوده است.
وی تغییر کاربری باغات را منوط به وجود شرایطی خاص عنوان کرد و گفت: ملاک و معیار اصلی تغییر کاربری و صدور مجوز ساخت و ساز در باغات احیای باغات است و تا زمانی که باغات خالی از درختان خشک نشده و جایگزینی درختان سازگار با شرایط انجام نشود و این احیا مورد تایید ستاد احیای باغات شهرستان قرار نگیرد مجوزی جهت ساخت خانه کارگری و استخر صادر نمی‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان محلات وجود سند مالکیت و حداقل هزار و 500 متر مساحت باغ را از دیگر شاخصه‌های اصلی جهت صدور مجوز ساخت و ساز در باغات محلات عنوان کرد و افزود: البته صدور این مجوز تنها برای باغات حریم شهر توسط کمیسیون تبصره ماده یک در استان انجام می‌گیرد.
باغداران انگیزه محافظت و احیای باغات را ندارند
به گزارش ایسنا، فرماندار محلات نیز معتقد است که یکی از اصلی ترین دلایل وقوع حریق در باغات عدم محفاظت، عدم احیای باغات و از بین نبردن گیاهان هرز به دلیل نداشتن صرفه اقتصادی است و این شرایط باعث شده است با کوچکترین جرقه آتش، حجم وسیعی از باغات از دست برود.
علی زینی‌وند با بیان اینکه باغات شهرستان محلات خارج از محدوده شهری و داخل حریم شهری هستند، افزود: استقرار این باغات در محدوده شهر باعث تمایل باغداران به تخریب و تبدیل آنها به ساختمان می شود که این امر مورد تایید نیست. مدیریت این باغات در اختیار جهاد کشاورزی است و برای حصارکشی و احداث خانه کارگری موانع قانونی وجود دارد.
وی اظهار کرد: عدم توجیه اقتصادی باغات و همچنین عدم امکان ساخت و ساز در آن انگیزه حفاظت و احیای باغات را از بین برده است، البته با توجه به گران بودن ملک در این شهر برخی از مالکین نیم نگاهی به تغییر کاربری دارند که قانون اجازه چنین کاری را نمی‌دهد.
فرماندار محلات تاکید کرد: به منظور رفع قوانین دست و پا گیر در پی استفاده از اختیارات وزارت جهادکشاورزی هستیم به طوری که امکان ساخت و ساز و دیوارکشی فراهم شود، همچنین مجموعه شهرستان به هیچ عنوان اجازه تغییر کاربری یک متر از باغات را نمی‌دهد. باید این باغات حفظ شوند و تلاش لازم به این منظور به کار گرفته خواهد شد.
وی با اشاره به تدوین طرح جامع گردشگری برای شهر محلات تاکید کرد: برای حفظ باغات کارگروهی ویژه فعال شده است، همچنین برای طرح جامع گردشگری نیز مشاوری به کار گرفته شده است.
زینی‌وند افزود: شهرداری و نیروی انتظامی اقدامات مثبتی در جهت مهار سریع آتش انجام می دهند، اما وقوع آن گریزناپذیر است. اقدامات در نظر گرفته شده در مراحل پایانی است و امید است که سال آینده و با شروع فصل گرما حریقی رخ ندهد و باغات تخریب شده احیا شوند و محلات به عنوان باغ شهر در استان مرکزی مطرح شود.
به گزارش ایسنا؛ مسئولان محلات می گویند که دیدگاه‌های حفاظتی نسبت به باغات دارند و در حال تلاش برای احیا آنها هستند، اما این سخنان سال هاست که گفته می شود و از نشانه های زندگی در باغ های محلات خبری نیست.
براساس تصمیم اتخاذ شده در ستاد حفظ و احیای باغات پس از احیای باغات امکان صدور مجوز ساخت و ساز وجود دارد ولی سوال اینجاست که باغداری که باغی خشک در اختیار دارد که آتش هم چیزی از آن باقی نگذاشته توان مالی احیای باغ را دارد، برای این مشکل چه باید کرد؟
وضعیت بحرانی باغات محلات از حد صحبت در خصوص اخذ تصمیمات فوری و شرط قائل شدن برای باغداران که چیزی در چنته ندارند فراتر رفته است، باغدار مالک باغی خشک برای احیای باغ انگیزه می‌خواهد؛ انگیزه‌ای که مسئول ارشد شهرستان محلات به خوبی به آن واقف است، اما سوال بعدی اینجاست که آیا انگیزه‌ای ریالی برای احیا باغات در نظر گرفته شده است؟
بحران بر باغات محلات مستولی شده و تسریع در اجرایی شدن تصمیمات متعدد و گاه و بیگاه مسئولان شهرستان و استان و کشور در این شرایط بسیار ضروری به نظر می رسد، تصمیمات انگیزه‌زایی که بتواند زندگی را به باغ‌های شهری محلات بازگردانده و این ظرفیت سرشار گردشگری را از خطر مرگ حتمی نجات دهد.
آذر اسفندیاری - ایسنا منطقه مرکزی