مرگی دردناک بر کوچه‌باغ‌های محلات که زمانی زیبایی اساطیری آنها هوش از سر رهگذران می‌برد، سایه افکنده است.
گویی به افسونی شیطانی دچار شده و در خواب مرگ فرو رفته‌اند، گذر از میان اینهمه شاخسار در هم‌پیچیده خشک و سرد آدمی را دچار افسردگی و رخوت می‌کند و دیگر از آن حال و هواهای رویایی گذشته در این کوچه‌باغ‌های خزان‌زده خبری نیست، تو گویی سال‌هاست که زندگی از این کوچه‌های شهر گل و درخت رخت بربسته است.
کمی جلوتر مشاهده ردپای خاکستری آتش در دامان باغات، دود از سر رهگذران بلند می‌کند، آتشی که گاه حاصل خشکی سرشاخه‌هاست و گاه حاصل منفعت‌طلبی صاحبان باغ.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) – منطقه مرکزی – باغات محلات این روزها طعم آتش را به دفعات احساس می‌کنند، باغاتی که به جرم کم‌آبی و در سایه منفعت‌طلبی افراد خشک شده و در آتش می‌سوزند تا به برج و ساختمان تجاری و ... تبدیل شوند.
به گفته یکی از اعضای شورای شهر محلات، مقایسه نقشه هوایی 30 سال پیش این شهر با وضعیت حاضر عمق فاجعه را نمایان می‌کند.
قاسم رییس اکبری به ایسنا گفت: اگر نقشه هوایی محلات 30 سال قبل و محلات امروز را مقایسه کنید متوجه وضعیت وخیم فضای سبز شهری و توسعه شهری خواهید شد. شرایط این شهر در این دو بازه زمانی اصلا قابل قیاس نیست و به نظر می رسد بیش از 50 تا 60 درصد فضای سبز شهری محلات در این مدت از بین رفته است.
وی تصریح کرد: متاسفانه تمام باغات محلات در حال خشک شدن هستند و شاید 20 تا 30 درصد باغات در حال حاضر سبز.
وی بخش مهمی از این مشکل را مربوط به معضل کم‌آبی دانست و افزود: فشار آب بسیار کاهش پیدا کرده و باغدار به دلیل عدم برخورداری از منابع آبی باغ را به حال خود رها کرده است. خشک شدن باغات در محلات زمینه آتشسوزیهای متعدد را فراهم کرده و در حال حاضر شاهد وقوع آتش‌سوزی در باغات مناطق مختلف شهر هستیم.
رییس اکبری با بیان اینکه بخش عمده باغات محلات در حال نابودی است و ابی برای سیراب کردن باغات وجود ندارد، افزود: از طرفی با کمبود آب شرب مواجه هستیم.
لزوم اجرای سه راهکار همزمان برای رفع تشنگی محلات
وی با تاکید براینکه هم باید فضای سبز شهری را حفظ کنیم و هم مشکل آب شرب رفع شود، تحقق این مهم را نیازمند مدیریت مطلوب دانست و افزود: اگر مشکل کلی آب در محلات رفع شود، الگوی مصرف مردم بهبود پیدا کند، انتقال آب به سرچشمه محلات محقق شود و افزایش برداشت آب از قمرود میسر شود می‌توان به رفع مشکل آب در محلات امیدوار بود.
به گفته وی، باغات محلات به صورت غرقابی آبیاری می‌شود، اما شورای شهر، جهاد کشاورزی و شهرداری مصمم هستند با کمک‌های خود این روش آبیاری را اصلاح کنند. البته برخی درختان نیز فرسوده شده‌اند و آبیاری نوین پاسخگوی نیاز آنها نخواهد بود به همین دلیل نیازمند بازپیرایی باغات، کاشت نهال‌های جدید و استفاده از روش آبیاری قطره‌ای در باغات هستیم.
رییس اکبری خاطرنشان کرد: در برخی باغات که از مقداری آب برخوردار هستند و سیستم آبیاری قطره‌ای در آنها بکار برده شده نتایج خوبی مشاهده شده و بهبود شرایط و نجات درختان را در آنها شاهد هستیم.
وی اظهار کرد: مجموعه فضای سبز شهرداری نیز باید اقداماتی در راستای کاهش مصرف آب و آبیاری نوین را بکار ببندد و در این راستا اقداماتی همچون استفاده از نهال‌ها و گل‌های کم‌آب‌بر در این زمینه در دستور کار قرار گرفته و شن‌ریزی در برخی نقاط و آبیاری قطره‌ای نیز در برخی بخش‌های فضای سبز شهری در حال انجام است تا هم حفظ فضای سبز را برای شهروندان و میهمانان داشته باشیم و هم استفاده بهینه از آب محقق شود.
به گفته وی، با شن‌ریزی در برخی نقاط فضای سبز شهری علاوه بر کاهش چمن‌کاری و کاهش مصرف آب جهت سیراب کردن چمن، جلوگیری از تبخیر و رشد علف‌های هرز و زیباسازی فضای سبز نیز محقق می‌شود.
ادامه روند کاهش آب زمینه‌ساز فاجعه/آتشسوزیهای عمدی بلای جان باغات محلات
رییس اکبری اظهار کرد: اگر روال کاهش منابع آبی به همین شکل ادامه پیدا کند آسیب جدی به شهرستان وارد خواهد شد به همین دلیل مسئولان باید در این زمینه حساسیت و تلاش بیشتری داشته باشند.
وی به آتشسوزیهای اخیر باغات در محلات اشاره کرد و با بیان اینکه سه تا چهار فقره از پنج فقره آتش‌سوزی اخیر بنا به پیش‌بینی کارشناسان عمدی بوده است، افزود: متاسفانه به دلیل کمبود آب مالکان به دنبال ایجاد ارزش افزوده و افزایش مرغوبیت ملک هستند تا ملک را به فروش برسانند یا تغییر کاربری در آن ایجاد کنند.
رییس اکبری اظهار کرد: باغاتی که آب ندارند، ورثه‌ای هستند، به دنبال ارزش افزوده و نزدیک جاده یا خیابان اصلی هستند و شرایط آنها به گونه‌ای است که برای تبدیل شدن به کاربری مسکونی یا تجاری مهیا هستند، توسط مالکانی که به دنبال کسب منفعت از باغ هستند به آتش کشیده می‌شوند.
وی افزود: باید با استفاده از قانون حفظ باغات از اینگونه اقدامات جلوگیری کنیم. اخیرا متاسفانه مالکان به صورت عمدی اقدام به سوزاندن درختان خشک کرده‌اند تا زمینه بهتری برای تغییر کاربری برای آنها ایجاد شود ولی صراحتا عنوان می‌کنم شورا و شهرداری جدا نسبت به حفظ باغات مصمم است.
رییس اکبری با اذغان به اینکه ادعای مالکان در خصوص کمبود منابع آبی و تحمل سختی‌های بسیار برای آبیاری و حفظ باغات درست است، افزود: با اینهمه قرار نیست باغات نابود شوند، براین اساس به هیچ عنوان حتی در صورت سوختن درختان تغییر کاربری در باغات ایجاد نخواهد شد.
عدم امکان تغییر کاربری قطعی است
وی اظهار کرد: براساس قانون تا وقتی ملکی در سند تحت عنوان باغ ثبت شده است، در طرح جامع شهر باغ عنوان شده است و در شرایط موجود هم باغ است امکان تغییر کاربری برای آن وجود نخواهد داشت و برای تعلق گرفتن عدم امکان تغییر کاربری در یک باغ برخورداری از یکی از این سه ویژگی نیز کفایت می‌کند.
به گفته وی، مهمترین بخش باغی این شهر در شمال شرقی محلات است که تحت عنوان باغات پولگان شناخته می‌شوند و در حال حاضر سبز ولی در معرض خطر هستند بخش دیگر باغات محلات در شمالغرب این شهر تحت عنوان باغات سرکمر قرار دارند که بخشی از آنها سبز هستند و بخشی نیز متاسفانه خشک شده است.
مکاتبه‌ای به عمر 5 سال برای احیای باغات
حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی نماینده مردم محلات و دلیجان در مجلس شورای اسلامی در این خصوص به ایسنا گفت: در خصوص باغات محلات حدود پنج سال است که با وزارت جهاد کشاورزی در حال مکاتبه و تشکیل جلسه هستیم تا از این طریق بتوان این سرمایه‌های شهرستان را احیا و حفظ کرد.
وی با اشاره به بازدید معاونان وزیر جهاد کشاورزی طی سال‌های اخیر از باغات محلات که صرفا به منظور انجام اقداماتی در راستای حفظ باغات انجام گرفت، افزود: متاسفانه از باغات محلات که روزی سرسبزی این شهرستان را گواه می‌داد، امروز تنها نامی باقی مانده و روند نابودی در این حوزه در پیش است.
سلیمی با تاکید بر اینکه روند کنونی و آتش‌سوزی و خشک شدن باغات نشان از نوعی تعلل مسئولان در بحث حفظ و احیای باغات محلات دارد، تصریح کرد: متاسفانه علاوه بر دولت گذشته دولت فعلی نیز با وجود اینکه مسیر و راهکارهای رفع معضل کاملا مشخص است، اقدامی صورت نداده است.
سیاست‌های خاص و غیردقیق مانع احداث استخرهای ذخیره آب
وی عنوان کرد: در سال‌های اخیر به منظور احیای باغات احداث استخرهای ذخیره آب که در فصل گرما آب مورد نیاز باغات را تامین می‌کند و تغییر نوع آبیاری که بواسطه آن بتوان روند احیا را در باغات محلات در پیش گرفت به تصویب معاون وزیر جهاد کشاورزی رسید و حتی از طریق ماده 108 نیز 500 میلیون تومان اعتبار در این حوزه در نظر گرفته شد که بخشی از آن نیز تخصیص یافت، اما در جای دیگر هزینه شد و ظاهرا به دلیل برخی سیاست‌های خاص و غیر دقیق توجه به این امر مهم به دست فراموشی سپرده شده است.
نماینده مردم محلات و دلیجان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به تمایل برخی باغداران به تغییر کاربری باغات خلاءهای موجود را فرصتی برای تحقق این خواسته و زمینه‌ساز آتش‌سوزی و از بین بردن باغات عنوان و اظهار کرد: حفظ باغات محلات اراده‌ای جمعی در سطح استان و وزارت جهاد کشاوری را می‌طلبد تا بتوان چند صد هکتار باغات محلات را به شرایط قبل بازگرداند.
باغات محلات در حالت اورژانسی
وی با تاکید بر اینکه باغات محلات در حالت اورژانسی به سر می‌برند، تصریح کرد: فرصت زیادی برای احیا و نجات باغات نداریم، اگر اقدامی حیاتی و معقول انجام نگیرد قطعا نابودی باغات محلات را شاهد خواهیم بود.
سلیمی گفت: انتظار داریم که در سطح استان و کشور مجموعه مسئولان امر عزمی فرابخشی را در پیش گیرند و اجازه ندهند این سرمایه ملی کشور که نظیری در آن در سطح کشور وجود ندارد به راحتی از دست برود. راهکار احیای باغات کاملا کارشناسی شده و مشخص است و نباید به راحتی اجازه تغییر کاربری و سوختن آنها را داد.
استخر ذخیره آب طرحی خوب البته در صورت وجود آب
به گزارش ایسنا؛ سید احمد سجادی فرماندار محلات نیز در خصوص سریالی شدن حریق در باغات محلات اظهار کرد: ارزش باغات و کوچه باغات محلات به قدری بالاست که باید به هر صورت در راستای حفظ و احیای آنها تلاش کرد.
وی با اشاره به اینکه طرح ساخت استخرهای ذخیره آب مربوط به قبل از سال 92 بوده است و اعتباری برای آن تخصیص داده نشده، افزود: مسلما ساخت این استخرها اقدام مناسبی است، اما در زمانی که منابع آبی مناسب در اختیار شهرستان باشد. در حال حاضر حقابه مربوط به بخش کشاورزان مصرف می‌شود و نشتی‌های موجود نیز چاه‌های پایین دست را تغذیه می‌کند پس عملا امکان اجرای این طرح در شهرستان وجود ندارد تا براساس آن احیای باغات انجام گیرد.
فرماندار محلات گفت: همواره احیا و حفظ این باغات دغدغه مجموعه فرمانداری بوده است و اخیرا جهاد کشاورزی نیز درصدد احیای این باغات برآمده است و هفته گذشته جلسه‌ای به منظور تصمیم‌سازی در این راستا برگزار شد.
حفظ باغات نیازمند انگیزه‌زایی است
وی با بیان اینکه زمانی که باغات از حیز انتفاع خارج شود عملا کشاورز به سمت احیا و حفظ آن حرکت نخواهد کرد و گاهی اقدام به سوزاندن باغات می‌شود تا از طریق آن بتوان تغییر کاربری را در باغات ایجاد کرد، افزود: حفظ باغات و کوچه باغ‌ها نیازمند انگیزه‌زایی است.
وی تصریح کرد: در این راستا طرحی مد نظر قرار گرفته است که براساس آن اگر باغداری جهت حفظ و احیای باغ برآید مجوز ساخت بنای 60 تا 70 متری درون باغ برای وی صادر می‌شود. این امر قطعا کمک شایانی به زیبایی هرچه بیشتر کوچه باغات محلات خواهد کرد.
سجادی با اشاره به نمونه‌ای از باغات که اقدام به احیای باغ به شکل کاملا سنتی کرده است و می‌تواند الگویی برای دیگر باغات و باغداران باشد، اظهار کرد: در این بازسازی باغ کاملا به صورت قدیمی و کهن احیا شده است و قطعا در راستای بسط چنین اقداماتی حامی باغداران خواهیم بود.
وی تصریح کرد: در حال حاضر منتظر نتیجه جلسه با جهاد کشاورزی و ارائه پیشنهادات از سوی این سازمان هستیم تا بتوان احیای باغات و جلوگیری از آتشسوزیهای بعدی را به انجام برسانیم.
به گزارش ایسنا، فرماندار محلات سال گذشته نیز در گفتگو با ایسنا از اجرای طرحی گفته بود که براساس آن مردم باید باغاتی را که بواسطه بی‌توجهی خشک کرده بودند، احیا می‌کردند.
وی در توضیح مشکل ایجاد شده گفته بود: این باغات که در مالکیت مردم محلات قرار دارد، در محدوده شهری قرار گرفته‌اند و مالکان قصد داشتند با رها کردن باغات و عدم رسیدگی به آنها به خشک شدن تدریجی باغات کمک کرده و در نهایت به بهانه از بین رفتن باغات، زمین منطقه را جهت ساخت و ساز به فروش رسانده و یا نسبت به ساخت و ساز و درآمدزایی از این محل در این منطقه 30 هکتاری اقدام کنند.
وی با بیان این مطلب که با تدوین طرحی از انجام اینگونه اقدامات جلوگیری خواهد شد و باغات احیا می‌شوند، گفت: البته از طرفی کم‌آبی‌های اخیر نیز در خشک شدن باغات تاثیر داشته است.
به گزارش ایسنا، به نظر می‌رسد روند خشک شدن باغات محلات حال چه به عمد اتفاق افتاده باشد یا کم‌آبی دلیل بروز آن باشد، با سرعتی بیشتر از سرعت چاره‌اندیشی مسئولان در حال انجام است.
در این میان آتش نیز به کمک منفت‌طلبان آمده و او هم چه عمدا و چه سهوا به نابودی خاطرات سبز پایتخت گل ایران کمک می‌کند.