بخش‌های وسیعی از محوطه باستانی ایوان کرخه (نزدیک به بیش از 100 هکتار آن) از سال 1371 تاکنون تحت عنوان مزرعه آموزشی دانشگاه آزاد واحد دزفول تسطیح شده و به زیر کشت رفته است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ـ منطقه خوزستان ـ تخریب و حفاری در محوطه ایوان کرخه به قدری گسترده و زیاد است که می‌توان گفت اگر از سوی اداره میراث فرهنگی به این اثر تاریخی توجهی نشود دیری نمی‌پاید که هیچ اثری از این محوطه تاریخی بر جای نخواهد ماند.
ایوان کرخه آثار شهری از دوره ساسانیان است و در زمان شاپور دوم ساسانی (۳۷۹-۳۰۹) ساخته شده است. این بنا در ۲۰ کیلومتری شمال غربی ویرانه‌های شوش و ۲۰ کیلومتری جنوب غربی دزفول، در سمت راست رود کرخه در جاده دهلران قرار دارد و کامل‌ترین و بزرگ‌ترین شهر مدفون شده ساسانی است.
این شهر باستانی در دوران جنگ تحمیلی به واسطه موقعیت جغرافیایی آسیب‌های جدی و فروانی از سوی نیروهای متجاوز عراقی دید. از جمله آسیب‌های وارده در زمان جنگ هشت ساله بر این محوطه تاریخی استفاده از حصارهای آن به عنوان سنگر و تخریب سازه‌های منصوب به کاخ در بخش جنوبی این شهر مهم به وسیله گلوله‌های خمپاره است که خسارت‌های جبران‌ناپذیری را بر این شهر وارد کرد.
همچنین ساخت باسکول ۶۰ تنی در بخش شمالی درون محوطه ایوان کرخه که بخشی از آن را تحت مالکیت شخصی قرار داده چهره این شهر ساسانی را مخدوش و آسیب جبران‌ناپذیر دیگری را بر پیکرهٔ شهر وارد کرده است.
عبور جاده آسفالت دیواره شرقی ایوان کرخه را بریده و پس از پیمودن مسافتی از درون محوطه جبهه شمالی را قطع و به سوی سه راهی فرودگاه ادامه پیدا می‌کند. حفاران غیرمجاز با هدف یافتن اشیای باستانی و آسوده خاطر از عدم پوشش مستمر و حفاظت دقیق چاله‌های عمیقی در سطح محوطه باستانی حفر کرده‌اند.
همچنین دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول قسمتی از فضای این شهر باستانی را برای انجام عملیات کشاورزی در اختیار گرفته است. حال آن که محوطه و شهر باستانی ایوان کرخه در سال 1313 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
كار غيرفرهنگی در نهادی فرهنگی!
مسؤول امور حقوقی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان در این باره اظهار كرد: ايوان كرخه مربوط به دوره ساساني است كه حدود 400 هكتار است. دانشگاه آزاد واحد دزفول در سال 1372 با مجوزي كه استانداري خوزستان دریافت کرد اقدام به تأسيس مزرعه تحقيقات كشاورزي در آن ميكند. در آن زمان ما از اين موضوع اطلاعی نداشتيم.
سعيد محمدپور گفت: اوايل سال 82 دانشگاه براي گرفتن سند استعلام ميكند و با توجه به اين كه دفترخانه از باستاني بودن اين محوطه خبر داشت از ميراث فرهنگي استعلام ميكند. وقتي ميراث فرهنگي از اين موضوع با خبر ميشود مجوز گرفتن سند را به دانشگاه نميدهد.
این دوستدار میراث فرهنگی تصریح کرد: بعد از اين موضوع وقتي ميراث فرهنگي به محل ميرود متوجه ميشود كه دانشگاه اقداماتي همچون حفر چاه عميق، نصب تابلو و ساخت و ساز را در محل محوطه تاریخی انجام داده است و همان موقع موضوع را پيگيري كرد.
وی بیان کرد: دانشگاه آزاد در ابتداي پيگيري ما برخورد مناسبي با موضوع نداشت اما وقتي متوجه جدي بودن موضوع شد چندين بار براي گرفتن سند نامهنگاري كرد اما ميراث زير بار این موضوع نرفت. در حال حاضر نیز دانشگاه سند مالکیتی از ایوان کرخه ندارد.
محمدپور با اشاره به این که يک بار از دانشگاه نیز شكايت شده است گفت: كل تعرضات آنها صورت جلسه شد ولي هنوز ما نتوانستيم دانشگاه آزاد را از اين محوطه باستاني بيرون كنيم. متأسفانه يک نهاد فرهنگي كه خود مدعي فعاليتهاي فرهنگي است در حال انجام كار غيرفرهنگي است.
مسؤول امور حقوقی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان تاکید کرد: دانشگاه آزاد اسلامی دزفول دقيقا از این عملی که انجام می‌دهد مطلع است و می‌داند كه اين محل تاريخي و باستاني است اما از اين كارش دست نميكشند.
او با بیان این که رسیدگی به وضعیت ایوان کرخه در دستور كار امسال اداره میراث فرهنگی استان قرار دارد اظهار کرد: من از ایوان کرخه ديدن كردم و متوجه شدم در آن جا حتي درختكاري نیز شده است. ميراث فرهنگي در حال حاضر تلاش ميكند اما متاسفانه در گذشته هيچ كاري انجام نشده است.
این فعال میراث فرهنگی با اشاره به تعرضات وسیع صورت گرفته اضافه کرد: ميزان تخريب بسيار بالا است. 100 هكتار تسطيح شده و چاه عميق در محوطه حفر شده است. همچنين جادهكشي در آن جا انجام شده و يک باسكول چند تني نيز در آن محوطه دایر است.
لج‌بازی با تاریخ، با شوش!؟
همچنین علي درويشی، دبير انجمن دوستداران ميراث فرهنگي شوش، اظهار داشت: ايوان كرخه اصلا وضعيت خوبي ندارد. در محوطه اين اثر تاريخي كشاورزي صورت گرفته و محوطه شخم زده شده است.
وي بیان کرد: بارها از طرف ميراث فرهنگي و انجمن دوستداران در این باره تذكر داده شده اما هنوز که هنوز است ترتيب اثر نداده‌اند. ميزان خسارتي كه به محوطه وارد شده بسيار زياد است و بعضي قسمت‌ها به طور کلی نابود شده و بعضي از ديواره‌ها تخريب شده‌اند.
دبير انجمن دوستداران ميراث فرهنگي شوش تصریح کرد: تخريب هنوز از سوي دانشگاه آزاد دزفول صورت مي‌گيرد و چند وقت پيش باز دانشگاه اقدام به شخم زدن كرده است.
او ادامه داد: ميراث فرهنگي نیز تاكنون بي‌توجهي‌هاي زيادي به اين محوطه باستاني كرده است. البته يگان حفاظت شوش بارها به دانشگاه آزاد دزفول تذكر داده ولي دانشگاه آزاد هنوز كار موثری انجام نداده است و هر بار كه شكايت شده همكاري شده است.
درویشی عنوان کرد: دانشگاه خودش مكاني فرهنگي است و از تاريخي بودن محوطه خبر دارد اما معلوم نيست چرا هنوز به اين تخريب‌ها ادامه ميدهد و اين ابهامي است كه براي ما وجود دارد. دانشگاه آزاد دزفول با شوش لج ميكند يا با تاريخ ما!؟
درويشي با بیان این مطلب که دانشگاه باید از اين منطقه بيرون برود تاکید كرد: اداره ميراث فرهنگي هر چه زودتر بايد جلوي این تخریب‌ها را بگيرد و اهدافي را برای آن مشخص كند.
کوتاه نمی‌آییم
همچنین مدير پايگاه تاريخي جندي شاپور و ايوان كرخه گفت: معضل اصلي سايت تاريخي ايوان كرخه دانشگاه آزاد اسلامي واحد دزفول است.
يعقوب زلقي اظهار كرد: اداره ميراث فرهنگي براي حل این مشكل یک پرونده حقوقي را به جريان انداخته است و كاري كه ميتواند انجام دهد سركشي و جلوگيري از گسترش فعاليتهاي كشاورزي دانشگاه آزاد دزفول است.
او ادامه داد: همچنين دانشگاه سندسازيهايي را انجام داده كه بايد طبق روال اداري با آن برخورد شود. ما به جد پيگير اين موضوع هستيم و پرونده حقوقي ايوان كرخه به عنوان يكي از اولويتهاي سازمان تعريف شده است و به صورت ويژه پيگيري ميشود. هر چند مشكلات مالي وجود دارد اما ما به تلاش خودمان ادامه مي‌دهيم.
وي گفت: عمده مشكلات ايوان كرخه كه ميتوان از آن با عنوان درد ياد كرد فعاليتهايي است كه دانشگاه آزاد اسلامي واحد دزفول انجام ميدهد. در واقع ميتوان گفت دانشگاه آزاد دزفول بلاي جان ايوان كرخه شده است.
زلقي درباره علت اين رفتار دانشگاه آزاد اسلامي دزفول با سايت تاريخي ایوان کرخه تصریح کرد: متأسفانه دانشگاه آزاد اسلامي دزفول نيت خيري ندارد. اگر واقعا به خاطر فعاليتهاي باستانشناسي بوده پس اين فعاليتها را كجا انجام داده است؟ ما تاكنون هيچ گونه فعاليت پژوهشي و باستانشناسي از دانشگاه در اين سايت تاريخي نديدهايم و حتي يك فصل كاوش و بررسي هم انجام نشده است.
مدير پايگاه تاريخي جندي شاپور و ايوان كرخه گفت: هدف دانشگاه آزاد دزفول چيز ديگري است و مقاصد اقتصادي و تجاري براي دانشگاه مطرح است. مطمئن باشيد اهداف علمي و پژوهشي مد نظر این دانشگاه نيست چراكه اگر اين گونه بود حداقل يک بار يك كاوش يا كار مطالعاتي انجام ميداد. ايوان كرخه براي دانشگاه آزاد به محلي براي درآمدزايي تبديل شده است.
وي بیان کرد: ما در هر صورت روند پيگيري پرونده را به جد دنبال ميكنيم و هر طور شده آن را به سرانجام مي‌رسانيم. اگر دانشگاه آزاد دزفول كوتاه بيايد 70 درصد مشكلات ايوان كرخه حل ميشود.
زلقي ادامه داد: اگر دانشگاه آزاد از محوطه تاريخي ايوان كرخه دست بردارد كشاورزان هم كنار ميروند و ذهنيت مثبتي براي آنها ايجاد ميشود اما تا زماني كه این دانشگاه كوتاه نيايد ادله براي كشاورزان و مردم عامي اين است كه تا دانشگاه نرود ما هم نميرويم.
استخوان لای زخم «ایوان کرخه» تا کی؟
این نخستین بار نیست که از ایوان کرخه خبر و گزارش می‌دهیم. ایسنای خوزستان از گذشته پیگیر منازعه‌ای که بر سر این محوطه باستانی وجود دارد بوده است؛ منازعه‌ای که بین دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول و میراث فرهنگی در جریان است. توگویی این موضوع به استخوان لای زخم مانند شده که نتیجه‌اش جز وقوع اتفاقات دردناک نیست.
آن چه در ادامه می‌خوانید تازه‌ترین اتفاق‌هایی است که در زمینه محوطه باستانی ایوان کرخه رخ داده و همه گفت‌وگوهای این گزارش متعلق به یک طرف قضیه یعنی میراث فرهنگی است. ایسنای خوزستان این حق را برای مدیران و مسؤولان دانشگاه آزاد دزفول قایل است تا برای روشن شدن بیش‌تر موضوع توضیحاتی را ارایه کنند.
گزارش از: عاطفه جوادی (خبرنگار ایسنای خوزستان)