شهرستان صومعه‌سرا در 23 كيلومتري شهر رشت واقع شده است و با شهرستان رشت، فومن، رضوانشهر، ماسال و انزلي همسايه است، این شهرستان در قديم يكي از روستاهاي كسما به شمار مي‌رفته و سپس به خاطر اهميتی كه پيدا كرد وسعت گرفت و كسما در حال حاضر يكي از روستاهاي اين شهرستان است.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه گیلان، در مورد نامگذاري شهر صومعه‌سرا و علت ناميدن آن به اين اسم نظرات مختلفي وجود دارد و برخي نام اين شهر را برگرفته از نام يکي از عرفان بزرگ قرن چهارم و پنجم هجري منطقه به نام «شيخ عبداله صومعه‌اي» مي‌دانند که شيخ عبدالقادر گيلاني، نوه دختري او محسوب مي‌شود.
او از بزرگان و مشايخ و زاهدان عصر خويش به شمار مي‌آمد که به جهت اشاعه مکتب عرفان و تعليم مريدانش، صومعه‌هاي متعددي را در سطح منطقه بنا مي‌گذارد که به مرور زمان منطقه مزبور «صومعه‌سرا» خوانده مي‌شود. برخي هم بر اين باورند که چون در گذشته‌هاي دور، در اين منطقه نوعي گل به نام «صومعه» به وفور يافت مي‌شده از اين رو نام اين شهر برگرفته از نام اين گل است.
در مورد وجه تسميه صومعه‌سرا، معروف‌ترين آن برداشت از اسم شيخ عبداله صومعي است و قديمي‌ترين مکتوب که اسم صومعه‌سرا در آن آمده مجموعه رباعيات سيد شرف شاه عارف قرن هفتم هجري است.
معروف‌ترين واقعه تاريخي در اين شهرستان حماسه نهضت جنگل توسط ميرزا کوچک خان جنگلي است، مقر اين نهضت و جايگاه تشکيل آن دهکده کسماء بود که به خاطر انتشار يکي از قديمي‌ترين روزنامه‌هاي گيلان يعني روزنامه جنگل نيز شهرت دارد، پايگاه نظامي و استراتژيک‌ترين منطقه در مبارزات جنگل نيز گوراب زرميخ و اطراف آن بود.
مردم صومعه‌سرا به زبان گيلكي و لهجه بيه‌پس صحبت مي‌كنند و كشاورزي از عمده فعاليت‌هاي رايج آنهاست، از محصولات مهم كشاورزي اين منطقه برنج، توتون، نیشکر و محصولات جاليري می‌توان نام برد. توليد برنج در صومعه‌سرا در رتبه دوم استاني بعد شهرستان رشت قرار دارد و پرورش كرم ابريشم و زنبور عسل نيز در اين شهرستان داراي موقعيت ممتاز كشوري است و در بخش منابع طبيعي، از نظر كاشت صنوبر توليد چوب مقام اول را داراست ولي در زمينه دامداري به دليل كم بودن وسعت شهرستان رشد چنداني نداشته است.
از جاذبه‌های گردشگری صومعه‌سرا می‌توان به تالاب هندخاله، نرگستان و سیاه درویشان، باغات چای و مزارع توتون، دهکده ییلاقی تنیان و پارک جنگلی سیاه کوه اشاره کرد.
صومعه‌سرا دارای جاذبه‌های تاریخی، فرهنگي و طبيعي بی نظيری مانند تالاب و پناهگاه سياه کيشم، رودهاي سياه‌درويشان و نرگستان، مناطق جنگلي و کوهستاني تنيان، غار نارنج پره تنيان، مناره آجري گسکر، پل‌هاي خشتي بزرگ و کوچک پردسر، بازار گسکر، سيد خروسه هفت دغنان ضيابر و مقبره پري سلطان و 10 رودخانه کوچک و بزرگ در شهرستان صومعه سرا و همچنين بازارهاي محلي و هفتگي در شهرستان از رونق فراواني برخوردار است و از جمله بازارهاي عمده در شهر مرجغل( بازار جمعه سابق)، دهستان ضيابر، شهر گوراب زرميخ و شهر صومعه‌سرا براي توسعه گردشگري، توسعه اقتصادي و جذب توريسم و اکوتوريسم و همچنين قرار گرفتن در مسير کريدور حمل و نقل بين‌المللي شمال – جنوب و نزديکي به مرکز استان و منطقه آزاد تجاري بندرانزلي و گمرکات استان همه و همه در کنار هم زيبايي‌هاي خاصي به شهرستان داده و زمينه جذب سرمايه‌گذار و جذب توريسم را فراهم آورده است.
معرفی برخی از جاذبه‌های گردشگری صومعه‌سرا
برپایی يکشنبه بازار در صومعه‌سرا، دوشنبه‌بازار در ضيابر و گوراب زرميخ، چهارشنبه بازار در کسماء و پنجشنبه بازار در طاهرگوراب و تولم شهر سال‌هاست که هر هفته با هر شرایط جوی صورت می‌گیرد.
در اين بازارها غالباً توليدات کشاورزي و صنايع‌دستي در کنار بعضي محصولات و کالاهاي وارداتي از ديگر شهرها به فروش مي‌رسد که عرضه کالاها و محصولات از تنوع خاصي برخوردار است، زنان روستایی از سویی فروشنده و از سوی دیگر خریدار هستند. آنان اضافه تولید برخی از فرآورده‌ها مانند نیشکر، دوشاب، انواع سبزی‌ها، مرغ و تخم‌مرغ و فرآورده‌های دامی را که حاصل کار و فعالیت آنان است، در بازار به فروش می‌رسانند و عواید آن را در همان بازار به مصرف خرید لوازم ضروری زندگی به ویژه پوشاک می‌رسانند.
یکی از بزرگ‌ترین امتیازات بازارهای هفتگی متعادل نگه داشتن بهای اجناس و جلوگیری از افزایش نامتناسب قیمت‌هاست. این ویژگی به نحو مطلوب و چشمگیری در یکشنبه بازار صومعه‌سرا مشاهده می‌شود.
حمام کسماء
حمام قدیمی کسما با بافت سنتی و پيشينه تاريخی 70 ساله خود، يكي از بناهای تاريخي شهرستان صومعه‌سرا به شمار مي‌رود كه در كنار راه جاده كنونی كسماء واقع شده است. اين حمام داراي دو حوض آب سرد و گرم بوده است و آب آن نيز با آب رود و قنات تامين مي‌شد. در قسمت‌هاي مختلف حمام معمار با استفاده از پوشش گنبدي و عرقچين‌هاي زيبا به مسقف كردن بنا همت گماشته است.
متاسفانه اين حمام به علت رعايت اصول بهداشتی تعطيل شد و امروزه به صورت بنايی متروك و بلااستفاده باقي مانده است.
محوطه تاریخی هفت دغنان
محوطه تاریخی هفت دغنان در استان گیلان، شهرستان صومعه‌سرا، بخش مرکزی، دهستان ضیابر و روستای بهمبر قرار دارد. این شهر قدیمی و تاریخی که به گفته باستان‌شناسان حداقل ۱۲۰۰ سال قدمت دارد در منطقه گسکر صومعه‌سرا قرار دارد و در گذشته مرکز حکومت گسکرات بوده است.
ویرانه‌ها و خرابه‌های به جا مانده شهر تاریخی هفت دغنان نشان از یک منطقه باستانی دارد. در سال 1382 باستان‌شناسان بقایایی از یک گورستان دوره اسلامی را در آن شناسایی کردند.
پل خشتی گوراب تولم
پل تاریخی گوراب تولم شهرستان صومعه‌سرا یادگار بجا مانده از دوران قاجاریه در آستانه تخریب است. این پل در منتهی الیه شمال غربی روستای گوراب تولم صومعه‌سرا بر روی یکی از شاخه‌های فرعی رودخانه گازروبار و در جهت شرق به غرب قرار دارد.
کف گذرگاه پل در گذشته سنگ فرش بوده و قسمت‌های زیادی از آن بر اثر تردد وسایل نقلیه از بین رفته است، آثاری از قسمتی از قوسی کوچکتر در ضلع شرقی پل مشهود است و به تبع وجود دهانه‌هایی دیگر را در ساختار پل اشاره می‌کند که با کمی کاوش و خاکبرداری از اطراف پل این امر نیز ممکن می‌شود.
با توجه به ویژگی‌های معماری پل منحصر بفرد گوراب تولم می‌طلبد میراث فرهنگی گیلان در حفظ و مرمت این ابنیه تاریخی همت گمارد. پل خشتی گوراب تولم شهرستان صومعه‌سرا به شماره 1364 در 15 آبان ماه سال 1384 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
مناره آجري در مناره بازار گسکر
مناره گسکر در بخش مرکزي از توابع شهرستان صومعه‌سرا در سر راه يک جاده قديمي معروف به شاه عباسي واقع شده است، ارتفاع اين مناره 29 متر و قطر آن در پايه 7 متر و در بخش فوقاني 2.35 متر است، اين مناره در زلزله سال 69 گيلان به شدت آسیب ديده و هم اکنون در دست مرمت است.
منطقه زیبا و کوهستانی تنیان
منطقه زیبا و کوهستانی تنیان واقع در بخش میرزا کوچک یا گوراب زرمیخ صومعه‌سرا نیز از نقاط زیبای طبیعی به شمار می‌رود که به دلیل طبیعت زیبا، دل‌انگیز و نشاط آور منحصر به فرد و از جاذبه‌های طبیعی این شهرستان است که مسافران می‌توانند لحظاتی را در دل این طبیعت بکر و دست نخورده این منطقه بگذرانند.
شهر تاریخی هفت دغنان
یکی دیگر از مناطق تاریخی واقع در صومعه‌سرا شهر تاریخی هفت دغنان (گسکرات) در قلب جنگلهای گسکرات است که هم اکنون باستان شناسان کشور در حال کاوش در آن هستند. این شهر تاریخی با یکهزار سال قدمت نمادی از تمدن و تاریخ کهن استان گیلان است و در منطقه گسکر شهرستان صومعه‌سرا قرار دارد که در گذشته مرکز حکومت گسکرات بوده است.
تالاب صومعه سرا
علاوه بر انزلی یکی از راههای دسترسی به تالاب بین‌المللی از طریق شهرستان صومعه‌سرا و روستاهای شیخ محله، صوفیانده، سیاه درویشان و چند روستای دیگر است که ویژگی منحصر به فرد این راههای دسترسی به تالاب بکر و دست نخورده بودن آن است که موجب پدیدار شدن اکوسیستمی خاص با پرندگان زیبا در این قسمت از تالاب شده است، تالاب صومعه‌سرا خود از چند بخش دیگر به نام‌های تالاب سلکه، تالاب سیاه کشیم و سرخانکل تشکیل می‌شود، این مجموعه از تالاب صومعه‌سرا علاوه براینکه به جهت زیبایی منحصر به فرد است، خود در طول سال و به خصوص در بهار و تابستان پذیرای میهمانان و محلی مناسب برای ماهیگیری تفریحی نیز است.
اگر مسافران از طریق شهرستان رشت قصد دسترسی به تالاب را داشته باشند می‌توانند از طریق جاده رشت (پیربازار) به ضیابر و آستارا به این تالاب دسترسی داشته باشند و از طریق روستای صوفیانده از تالاب دیدن کنند و یا از طریق روستای سیاه درویشان نیز می‌توانند از قایق جهت بازدید از تالاب استفاده کنند.
اما علاوه بر این جاذبه‌های طبیعی، شهرستان صومعه‌سرا از جمله مناطقی است که بیشترین بقاع متبرکه و امامزاده‌ها را در خود دارد. از جمله این بقعه‌ها می‌توان به آقا سید جعفر، آقا سید مهدی، امامزاده سلمان و جلال‌الدین و آقا سید زکی همگی از نوادگان امام موسی کاظم(ع)، مزار بی‌بی فاطمه معروف به خیر النسا و بقعه پیر ولی خان (محمود خوارزمی) و دیگر بقعه‌ها اشاره کرد.
صنايع‌دستی تولیدی در صومعه‌سرا
صنايع دستي هر منطقه بيانگر توانايي مردم آن منطقه در استفاده بهينه از طبيعت اطراف خود است که اين خود نمايانگر دانش مردم آن منطقه در استفاده از طبيعت است و سبدبافي از جمله صنايع دستي است که در شهرستان صومعه‌سرا توليد مي‌شود.
نام چوبي که در اين صنعت دستي از آن استفاده مي‌شود مروار است که در استان همدان به وفور يافت مي‌شود. پس از خريد، شاخه‌هاي خريداري شده در کارگاه اول دسته‌بندي و پس از جدا کردن آن را در داخل ديگ آب جوش مي‌گذارند و حدود 4 الي 5 ساعت حرارت داده تا چوب تا حد پخته شدن گرم شود، سپس استادکاران ماهر با استفاده از قوه خلاقيت خود آثار زيبا و گاهاً بي‌نظيري همچون سبدبافي، حصيربافي و فرش‌بافي خلق مي‌کنند.