هشتمین جلسه نقد کتاب فارس  عصر دوشنبه 26 اردیبهشت با حضور منتقدان و علاقه‌مندان در تالار حافظ شیراز برگزار شد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) منطقه فارس، در این جلسه که به نقد و بررسی مجموعه‌شعر «بودن در شعر و اینه» اثر دکتر علی‌محمد حق‌شناس اختصاص داشت دکتر منیژه عبداللهی و محمدکاظم رحیمی‌نژاد به بررسی اشعار این چهره‌ی ماندگار زبان و ادب فارسی پرداختند.

در ابتدای این نشست کاووس حسن‌لی، به‌عنوان آغازگر جلسه به بیان ویژگی‌های برجسته‌ی دکتر حق‌شناس پرداخت.

 وی دکتر حق‌شناس را ادیبی زبان‌شناس و زبان‌شناسی اهل ادبیات معرفی و در ادامه تاکید کرد: اگر قرار باشد کسی را در حوزه‌ی ادبیات زبان فارسی معرفی کنیم که هم در زبان‌شناسی خبره باشد و هم اهل دنیای ادب باشد دکتر حق‌شناس  فصل اشتراک این دو جهان است و کسانی نظیر کورش صفوی نیز که در این دو حوزه فعالیت می کنند به واقع از شاگردان مسلم او هستند. در واقع دکتر حق‌شناس یکی از اولین کسانی است که هم زبان‌شناسان و هم ادیبان با هم بر روی او اتفاق نظر دارند.

این استاد دانشگاه شیراز در ادامه به بیان دیگر ویژگی‌های علمی دکتر حق‌شناس پرداخت و افزود: آثار دکتر حق‌شناس در حوزه‌ی زبان‌شناسی، ترجمه، ادبیات به یقین جریان تاثیرگذاری در ادبیات معاصر بوده و هست و بسیاری از بزرگان حوزه‌هایی که ذکر آن رفت وام‌دار او هستند.

 دکتر حسن‌لی همچنین یکی از بزرگترین کارهای دکتر حق‌شناس را تلاش برای تاسیس رشته‌ی زبان‌شناسی زبان و ادبیات فارسی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری دانست و تصریح کرد: اگر مشاوره‌ها و توجهات این چهره‌ی بزرگ علمی نبود ما چنین رشته‌ی مهم و حساسی را در حوزه‌ی فرهنگ نداشتیم.

 وی در انتها حسن اخلاق دکتر حق‌شناس را از بارزترین ویژگی‌های شخصیتی او دانست و افزود: حسن اخلاق زنده‌یاد حق‌شناس به یقین بر همه‌ی خصوصیات علمی که ایشان داشت سایه انداخته و جا دارد که متولیان فرهنگی بدانند که برگزاری بزرگداشت این شخصیت مهم فرهنگی و حفاظت از میرات گران‌سنگ او وظیفه‌ای است که باید همواره مدنظر قرار گیرد.

بنا بر گزارش خبرنگار ايسنا در ادامه دکتر منیژه عبداللهی به بررسی شعر واقعه از مجموعه شعر «بودن در شعر و آینه» بر اساس دیدگاه بوم نقد پرداخت.

این استاد دانشگاه در تعریف نظریه‌ی «بوم نقد» توضیح داد: این مکتب یکی از جوان‌ترین مکاتب نقد است که رابطه بین ادبیات و طبیعت را بررسی می‌کند. نظریه‌ی بوم نقد از حوالی سال‌های 1970 وارد حوزه‌ی نقد ادبی شده‌است و بیشترین توجهاتی که نسبت به این نظریه شده مربوط به سال‌های 1990 تا 1992 است . ضرورت راهیابی این نظریه به مکاتب ادبی به خاطر درک این موضوع بود که  نوع بشر فارغ از نوع ملیت، نژاد یا جنسیت به طبیعت  وابسته است. و به طور کلی این نظریه رابطه بین انسان و غیر انسان را در طول تاریخ فرهنگی انسان مطالعه می‌کند.

وی عبارت «بوم نقد» را معادل عبارت لاتینی Eco criticism خواند و افزود: عبارت بوم نقد از دو واژه‌ی بوم که از زیست بوم گرفته شده و نقد ساخته شده‌است که تا کنون بهترین معادل برای عبارت لاتین آن است اگرچه منتقدان می‌توانند معادل های بهتری را به مرور جایگزین آن کنند.

دکتر عبداللهی علم بدیع و بررسی صنایع ادبی را از کانون‌های مهم این نظریه دانست و تصریح کرد: بر این اساس شعر بدیع بر اساس بوم نقد یا روش مطالعه بدیع شامل چهار دیدگاه می‌شود. دیدگاه اول دیدگاه مشابهت است که بر مبحث آرایه‌ها استوار است اما غالب‌ترین آرایه در آن تشبیه است. بر این اساس شعر واقعه 16 مورد تشبیه را در خود جای داده که از آن جمله می‌توان به گندم ، کاج و صنوبر اشاره کرد که به مثابه انسان قرار گرفته‌اند. و بر این اساس می‌توان گفت که استعاره‌های شعر به نوعی انسان‌محور است و طبیعت بدون انسان بی معنی محسوب می‌شود.

دکتر عبداللهی دیدگاه دوم را تاثیر متقابل خواند و ادامه داد: تقابل‌های دوگانه از منطق ارسطو سرچشمه می‌گیرد ولی در منطق و تفکر ایرانیان هم تقابل‌های دوگانه‌ای نظیر خیر و شر، اهریمن و اهورا و نظایر آن دیده می‌شود. ما در شعر واقعه این تقابل دوگانه را در دو فراز که ابتدا با تابش خورشید بر خوشه‌های گندم  آغاز شده و سپس زایش دوباره‌ی آدم را نشان می‌دهد، می‌بینیم.

 این استاد انشگاه  دیدگاه‌های‌ دیگر را تقابل مرد/ زن و دیدگاه کاربردی خواند و به بررسی شعر واقعه از این منظر پرداخت.

دکتر عبداللهی در نهایت شعر واقعه را شعری دانست که با القای سخت اسطوره‌ای و در فضای بی‌زمانی، حال‌هوایی رمانتیک و خیال‌گونه به طبیعت می‌بخشد به شکلی که از فضای واقعی و واقعیت دور می‌شود.

سومین منتقد این نشست محمد کاظم رحیمی‌نژاد دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی بود.

او به بررسی ساختاری اشعار مجموعه شعر دکتر حق‌شناس پرداخت و گفت: اشعار این مجموعه در قالب نیمایی و سپید سردوه‌شده‌اند. اگر به کل مجموعه نگاه کنیم می‌بینیم که شاعر بیش‌از آنکه به نحوه‌ی گفتن توجه داشته باشد به «چه‌گفتن» توجه کرده‌است و در واقع دکتر حق‌شناس در این مجموعه شاعر محتواست. یعنی کار او بیشتر شعر گفتن بوده‌است نه تصویر کردن .

وی در ادامه مجموعه شعر دکتر حق‌شناس را سوژه‌گرا دانست نه تصویرگر و توضیح داد: در این مجموعه آنچه شعر را جلو می‌برد سوژه‌است نه تصاویر.

وی چهار بخش این مجموعه را تشریح کرد و ادامه داد: بخش‌اول که بوده‌گی‌ها نام گرفته زبانی فلسفی دارد و به‌جای آن‌که چیزی گفته شود مساله‌ای مورد داوری قرار می‌گیرد و نگاهی فلسفی بر آن‌ها حاکم‌است. بخش دوم آینه‌گی‌ها است که به فراخور نامش تصویری از زندگی روزمره مردم عادی را انعکاس می‌دهد و آن بسامد استدلال در آن چندان دیده نمی‌شود. بخش سوم که شعرها نام‌گرفته ما را به حیطه‌ای از جنس شعر می‌برد که اگرچه نمی‌توان به طور کامل آن را شعر نیمایی دانست اما ساختار کامل یک شعر در آن دیده می‌شود.

 وی در انتها فصل آخر کتاب را با نام  سوگنامه‌ها بخشی دانست که دکتر حق‌شناس برای چند چهره‌ی خاص قطعاتی را سروده‌است.

هشتمین نشست نقد کتاب فارس  به همت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، بنیاد فارس‌شناسی، قطب علمی پژوهش‌های ادبلی و فرهنگی دانشگاه شیراز و مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس برگزار شد.