ایسنا

کتیبه‌های مسجد جامع ساوه

مسجد جامع ساوه از اولین مسجدهایی است که در ایران ساخته شده و طی دوره های مختلف توسط هنرمندان ایرانی تزیین و مرمت شده است. مسجد جامع ساوه در جنوب ساوه واقع شده و آخرین واحد ساختمانی جنوبی شهر به حساب می آید. این مسجد تماما از گل ساخته شده است و در نوع خود بی نظیر می باشد. این مسجد مشتمل بر یک صحن و گنبد در جنوب، دو ایوان، یک مناره، چند شبستان، محراب هایی متعدد و قدیمی با خطوط کوفی و دو محراب از دوره صفویه با خط ثلث است.  

مسجد جامع ساوه که ۴هزار و ۲۰۰ متر مربع وسعت دارد، که در سال ۱۳۱۰ نخستین مکان تاریخی استان مرکزی است که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. باستان شناسان مدعی اند این مسجد یکی از اولین مسجد های ساخته شده در ایران است.
اصلی ترین محراب به جای مانده در مسجد جامع ساوه، شکلی کمال یافته از محراب سازی ایران را به نمایش می گذارد. این محراب ارزشمند که هنرمندانه ساخته شده است نمونه هنر دوره اسلامی در اوایل قرن دهم هجری قمری خلق شده است.
بیشترین تزیینات معماری و زیباترین محراب گچبری متعلق به دوره صفویه در این گنبد خانه قرار دارد. در بخش فرورفتگی کوچک محراب، یعنی محل ایستادن امام جماعت، گودی پنج ضلعی تزئین شده‌ای وجود دارد که بخشی از آن از بین رفته است.
بیشترین تزئینات معماری و زیباترین محراب گچبری متعلق به دوره صفویه در این گنبد خانه قرار دارد. گنبد خانه با تناسبات معماری قرینه سازی و گوشه سازی زیبا به ارتفاع حدود ۱۷ متر بنا شده است.
-محراب ایلخانی مسجد جامع ساوه محرابی بسیار ظریف با طراحی زیبا و باشکوه است.
در حاشیه پهن گچبری، آیات ۱۲۸و ۱۲۹ سوره «توبه» گچبری شده که قسمتی از اول آیه ۱۲۸ و قسمتی از آخر آیه ۱۲۹ از بین رفته‌ است..
حاشیه کتیبه دار بخش خارجی محراب، به خط ثلث درشت و نزدیک به کوفی (خصوصا در حرف واو) نوشته شده است. لچکی های قوس بالایی، مرکب از دایره‌ای است که کلمه «الله» به خط کوفی در زمینه آبی در سمت راست آن دیده می شود.
در حاشیه طاق روی محراب در چهار دایره و در هر دایره چهار بار کلمه «محمد» به خط کوفی بنایی گچبری شده است.
بر روی دو حاشیه ایوان جنوبی، چهار کلمه «محمد» و چهار کلمه «علی» به خط کوفی بنایی با کاشی نوشته شده است.
دور گنبد در حاشیه اول جملات عبارت «لااله الله محمد رسول الله علی ولی الله» به خط کوفی بنایی و با کاشی چندین بار تکرار شده است.
آنچه امروزه از محراب ایلخانی باقی مانده نشانگر کیفیت و اهمیت تزئینات این دوره در مسجد جامع ساوه است. نوع کتیبه های این بخش با کتیبه های آشکار شده ایوان غربی یکسان است. در فرورفتگی و در سمت چپ آثاری از کتیبه هایی که به شدت ساییده شده اند و قابل قرائت نیستند به جای مانده است.
در قسمت بالای داخل گنبد و در ۱۶ ترنج، صلوات بر ائمه معصومین گچبری شده است. بالای ترنج های مذکور و دور تا دور داخل بنا سوره الدهر و آیه ۲۵۴ سوره البقره گچبری شده است.
مهره‌های گچی به شیوه قالبی در فضای ایوان و بخش هایی از قبیل گنبدخانه شبستان غربی به کار رفته است و شامل طرح های دوکی شکل است. نمونه این مهره های تزئینی در بناهای دوره ایلخانی همچون بنای گنبد سلطانیه به وفور یافت می‌شود.
در بعضی از قسمت ها کتیبه هایی از جنس کاشی وجود دارد که به خط ثلث است. این کتیبه در دو سطر کار شده و قسمت اعظم آن از بین رفته است.
مسجد جامع ساوه آنقدر تزئینات معماری روی طاق ها و دیوار هایش دارد که می توان به عنوان یک موزه به دیدنش رفت.
در حاشیه سوم کلمات «الله، محمد و علی» به خط کوفی بنایی و با کاشی نوشته شده است.
در بیرون از مسجد فعلی در گوشه شبستان شمالی مسجد، مناره‌ای به ارتفاع ۱۴ متر وجود دارد که تماما از آجر ساخته شده و در سه جهت جنوبی و شرق و غرب آن تزئینات آجری و کتیبه های آجری وجود دارد.
محراب اصلی مسجد جامع که حاصل دست هنرمندان صفوی است یکی از زیباترین و بزرگترین محراب های گچبری شده در ایران است که ارتفاع آن حدود سه متر است و عرض آن با حاشیه در اطراف به ۴ متر می رسد.
کتیبه بالای قوس محراب که ناتمام رها شده است، برخلاف دوره‌های پیشرفته کتیبه نگاری، دارای سادگی و زیبایی خاصی است و کتیبه در زمینه اسلیمی به سهولت قابل خواندن است.
خطوط کوفی این گچبری بیشتر مربوط به قرن چهارم و پنجم هجری است. در قسمت وسط این گچبری آیه ۱۹ سوره آل عمران گچبری شده که قسمتی از اول و آخر آن از بین رفته است.
تا به حال به طور دقیق تاریخ بنای مسجد جامع ساوه تعیین نشده است، اما قدیمی ترین شیء که در این مجموعه پیدا شده، کتیبه هایی است که در سده ۴ هجری قمری نوشته شده‌اند، بنابراین این مسجد حداقل ۱۰۰۰ سال قدمت دارد.
در حاشیه محراب و با خط کوفی بنایی قسمتی از سوره «یس» گچبری شده است که از اول سوره تا آیه ۸ از بین رفته است و از آیه ۸ تا آیه ۱۵ در حاشیه محراب باقی مانده است. حاشیه بعدی که به خط نسخ می باشد با آیات ۱۲۵ و ۱۲۶ سوره بقره تزئین شده است.
  • جمعه/ ۲۹ اسفند ۱۳۹۹ / ۱۱:۴۲
  • دسته‌بندی: ایران
  • کد خبر: 99122922089
  • خبرنگار : 50387

برچسب‌ها