با افزایش شیوع ویروس کرونا در روزهای پایانی سال ۹۸، بسیاری از برنامه‌های فرهنگی و هنری در کشور همچون برگزاری نمایشگاه‌های هنری با مشکلاتی مواجه شد؛ هر چند که گالری‌ها برخلاف سایر بخش‌های زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد، مشمول قانون مشخصی نشدند و برگزاری حضوری نمایشگاه‌های هنری منوط به تصمیم شخصی مدیران گالری بود، اما به هر حال نمی‌توان منکر کاهش رونق گالری‌ها هم به لحاظ اقتصادی و هم از نظر ارتباط مستقیم با مخاطب در این ایام شد.
در همین راستا در این گزارش ایسنا مهمترین رویدادهای تجسمی سال ۹۹ مرور می‌شود.
*********
از تعطیلات اجباری و اختیاری گالری‌ها تا رد پای کرونا در آثار هنری
وضعیت برگزاری برنامه‌های فرهنگی و هنری همزمان با شیوع ویروس کرونا در کشور در برهه‌های زمانی گوناگون و متناسب با افزایش یا کاهش میزبان مبتلایان، تغییر می‌کرد؛ اما در مجموع به غیر از یک ماه تعطیلی اجباری، فعالیت گالری‌ها منوط به نداشتن مراسم افتتاحیه و رعایت کلیه پروتکل‌های بهداشتی اعلام شد.
در این میان بسیاری از گالری‌ها به تصمیم شخصی و در راستای جلوگیری از شدت افزایش شمار مبتلایان به بیماری کووید _۱۹، یا فعالیتشان را به فضای مجازی محدود کردند یا اینکه تعطیل شدند. آن دسته از گالری‌هایی هم که برگزاری نمایشگاه‌های حضوری را انتخاب کرده بودند، به دلیل شرایط حاکم بر جامعه، طبیعتا با استقبال قابل قبول و شایسته‌ای مواجه نشدند.
از سوی دیگر شیوع جهانی ویروس کرونا و قرنطینه خانگی باعث شد که پای کرونا به مضمون برخی از آثار هنری نیز راه پیدا کند. از همان ابتدا برخی از هنرمندان ایرانی و خارجی شروع به خلق آثاری کردند که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به موضوع کرونا و شرایط اجتماعی حاصل از آن اشاره داشت؛ از جمله این هنرمندان می توان به آثار ابراهیم حقیقی (هنرمند گرافیست)، کامبیز درم بخش (هنرمند کارتونیست) و بهزاد شیشه گران (هنرمند نقاش و گرافیست) اشاره کرد.
در همین راستا برخی از نمایشگاه های هنری حضوری و مجازی نیز در این ایام با موضوع کرونا به روی دیوار گالری ها رفتند تا رد پای کرونا را در تاریخ هنر معاصر به جای بگذارند.
تصاویری که کرونا را فریاد زدند!
از همان روزهای نخست شیوع ویروس کرونا در جهان بسیاری از هنرمندان در دنیا از حوزه گرافیک گرفته تا کاریکاتور و نقاشی دست به قلم شدند و آثاری را خلق کردند. اغلب آثاری که با موضوع کرونا خلق و در نمایشگاه های مجازی یا صفحات شخصی هنرمندان در رسانه های اجتماعی منتشر شدند، با هدف فرهنگ سازی در راستای مبارزه بهتر با این ویروس خطرناک بود.
در این میان طراحان پوستر، کاریکاتوریست ها و هنرمندان گرافیتی کار به دلیل ماهیتی که داشتند و به سبب ارتباط راحت تر و مستقیم با مخاطب تلاش کردند در سطح جهانی با تولید آثار مرتبط با این پدیده جهانی، علاوه بر گوشزد مداوم خطرات ابتلا به این ویروس، از اهمیت رعایت نکات بهداشتی و توجه به اصول ساده اما اساسی مصون ماندن از این ویروس سخن بگویند.
بازگشایی موزه هنرهای معاصر تهران؛ بعد از ۲ سال
پروژه مرمت موزه هنرهای معاصر تهران که از اردیبهشت سال ۹۷ آغاز شد و قرار بود بعد از ۶ ماه به پایان برسد، بعد از گذشت بیش از دو سال و پس از تمام اما و اگرها در نهایت زمستان ۹۹ تمام شد و درهای موزه ۱۴ بهمن سال ۹۹ به روی مردم گشوده شد. پروژه ای که به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان صرف آن شد.
علل طولانی شدن فرآینده بازسازی موزه هنرهای معاصر تهران، از موضوعاتی است که در ایام بازسازی موزه با چالش های زیادی همراه بود. همین امر سبب شد که ۳۱ تیر ماه سال ۹۸، هادی مظفری (مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی) و احسان آقایی (رئیس موزه هنرهای معاصر تهران) با برگزاری یک نشست خبری درباره فرآیند بازسازی موزه توضیحات مشخصی را اعلام کنند. مظفری شرایط خاص این موزه و ارزش تاریخی که دارد را از دلایل طولانی شدن فرآیند مرمت و بازسازی عنوان کرد. نوسانات زیاد قیمت‌ها در بازار و همچنین نداشتن سرعت لازم از سوی پیمان‌کار اول، دلایل دیگر این امر عنوان شد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز از سوی دیگر مرمت گالری های موزه هنرهای معاصر برای نگهداری آثار گنجینه در مدت بازسازی موزه را از اصلی ترین دلایل طولانی شدن پروژه بازسازی این موزه عنوان کرد.
یکی دیگر از حواشی بازگشایی موزه هنرهای معاصر تهران، هویت بصری آن بود. همزمان با اعلام زمان بازگشایی موزه هنرهای معاصر تهران در دی ماه، متولیان امر از تغییر هویت بصری موزه نیز خبر دادند؛ موضوعی که واکنش‌هایی را به دنبال داشت و در نهایت رئیس موزه اعلام کرد که نشان قدیمی تغییر نخواهد کرد.
برگزاری جشنواره تجسمی فجر در روزگار کرونا
سیزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر در تاریخ ۱۸ بهمن ماه و در روزهای کرونایی برگزار شد. جشنواره ای که سال گذشته به دنبال آغاز شیوع ویروس کرونا در کشور ناتمام ماند. جشنواره سیزدهم که در آن یک هزار اثر به نمایش گذاشته شده بود، از نظر مخاطب با رونق چندانی همراه نبود.
به گفته دبیر سیزدهمین جشنواره تجسمی فجر، مشارکت بانوان در این دوره از جشنواره بالا بود و از تعداد ۳۲۴۲ هنرمند، ۱۷۵۸ نفر خانم بودند که از تعداد آقایان با جمعیت ۱۴۸۴ هنرمند، بیشتر بود.
بخش های چاپ دستی و ستارگان تجسمی از بخش های جدید جشنواره تجسمی در دوره سیزدهم بود. بخش ستارگان مختص به هنرمندانی بود که طی سالهای ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ در جشنواره‌های بین‌المللی مقام‌های به دست آوردند.
ضمن اینکه در جشنواره امسال برخلاف سال گذشته برنامه ای برای خرید آثار شرکت کننده و برتر در نظر گرفته نشده بود. مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی درباره اینکه چرا برخلاف سال گذشته، در سیزدهمین جشنواره تجسمی فجر برنامه‌ای برای خرید آثار هنرمندان وجود ندارد؟ به ایسنا توضیح داد که «بعد از جلسات متمادی به نتیجه رسیدیم که اگر ما جشنواره‌ای باشیم که آثار خودش را خریداری می‌کند، شاید چندان منطقی نباشد و از رفتار تخصصی نیز فاصله داشته باشد».
ماجرای ساخت سردیس های پرحاشیه؛ از سردار سلیمانی تا عباس کیارستمی
در بین آثار مجسمه‌سازی شهری، پرتره‌های مشاهیر و خصوصا چهره‌های معاصر بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند و طبیعتا حساسیت بیشتری هم نسبت به آنها وجود دارد. با این همه، تعداد سردیس‌های بدساختی که سیلی از انتقادها را هم با خود همراه کرده باشد، در این سال ها کم نبوده است؛ سردیس‌هایی که گاه پس از نصب برداشته و یا اصلاح شدند.
سال ۹۹ نیز در حوزه ساخت سردیس های مشاهیر، سال پرحاشیه ای محسوب می شد. ساخت انواع سردیس های بدساخت از شهید حاج قاسم سلیمانی از جمله این موارد بود که با انتقادهای زیادی همراه شد تا آنجایی که معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را هم به واکنش واداشت و در یادداشتی نوشت: «قریب سالی می‌گذرد از پرواز علمدار دوران، از قهرمانِ ملی و مردستان فروتن همروزگارمان شهید حاج قاسم سلیمانی، در این یک سال گویا می‌خواهیم بخشی از کاستی‌های گذشته را جبران کرده و قدرشناسی خود را از این شهید بزرگوار نشان دهیم. پاره‌ای از این قدرشناسی‌ها در قالب ساخت تندیس یادمان نمود می‌یابد. در شهرهای مختلف یکی پس از دیگری از تندیس‌هایی رونمایی می‌شود که بیش از احساس قدردانی، حس شرمساری را در مخاطب برمی‌انگیزد. تندیس‌هایی که گاه بهانه تاختن دشمن و عیب جویی منکران می‌شود.»
از دیگر موارد می توان به سردیس هایی اشاره کرد که در جریان دومین سمپوزیوم مجسمه سازی ساخته و در محوطه خانه هنرمندان ایران نصب شدند. یکی از این مجسمه ها به عباس کیارستمی ـ فیلمساز مطرح کشورمان ـ اختصاص داشت که بدون عینک هم ساخته شده بود. هرچند که بعد از انتقادهای مطرح شده، این سردیس جابه جا و اصلاح شد.
حواشی میلیاردی حراج تهران
دفتر سیزدهمین حراج تهران در حالی بسته شد که حواشی زیادی دامنش را گرفت. فروش ۱۲ میلیاردی اثر آیدین آغداشلو و افزایش ۱۰ برابری قیمت این اثر، باعث شد تا گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال برنامه‌ریزی از پیش تعیین شده‌ای از سوی متولیان امر در فضای مجازی مطرح شود و حواشی زیادی گریبان این حراجی و البته خود هنرمند را بگیرد.
مدت زمان زیادی از اعلام فروش ۱۲ میلیاردی اثر آیدین آغداشلو در سیزدهمین دوره از حراج تهران نگذشته بود که بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی و منتقدان هنری دست به قلم بردند و این افزایش قیمت غیرقابل پیش بینی را تحلیل کردند. برخی آن را مرتبط با حواشی اخیر مربوط به آغداشلو می دانستند و عده ای هم با طرح موضوعاتی همچون احتمال کپی بودن این اثر یا مسائل دیگر، اصل حضور اثری از آغداشلو را در یک مراسم حراجی از اساس زیر سوال بردند. از سوی دیگر، عده‌ای نیز افزایش قیمت چندین برابری این اثر را متوجه متولیان این حراج و برنامه‌ریزی‌های از پیش طراحی شده، دانستند.
هرچند رییس حراج تهران در گفت و گویی با ایسنا اظهار کرد که این افزایش قیمت در نهایت به ضرر حراج بوده و بازار هنرمند را نیز با بن‌بست مواجه کرده است.
از سوی دیگر حراج سیزدهم تهران که بپس از گذشت بیش از هشت ماه از شیوع ویروس کرونا و چند بار تعویق، برگزار شد، با ارائه ۱۱۰ اثر ۸۷ میلیارد و ۹۴۲ میلیون تومان فروش داشت که تقریبا دو برابر فروش دوره قبلی خود بود.
رکوردشکنی حراجی های آثار هنری در سال کرونا
کریستیز و ساتبیز دو حراجی رقیب و بزرگ فروش آثار هنری، در سال ۲۰۲۰ علیرغم بحران جهانی کرونا رکوردهای جدیدی را در عرصه حراجی آنلاین و خصوصی ثبت کردند. حراجی ساتبیز در سال ۲۰۲۰ میلادی توانست با رساندن فروش جهانی خود به بیش از ۵ میلیارد دلار از فروش ۴.۴ میلیارد دلاری حراجی معروف کریستیز پیشی بگیرد.
در واقع در سالی که بحران جهانی کرونا، برگزاری حراجی آثار هنری به شکل متداولِ حضوری و زنده را کمتر امکان پذیر می کرد، حراجی ساتبیز توانست مجموع فروش سالانه خود را نسبت به سال ۲۰۱۹ (فروش ۴.۸ میلیارد دلاری) افزایش دهد و به بیش از ۵ میلیارد دلار ارتقاء دهد؛ این در حالی است که حراجی کریستیز از کاهش ۲۵ درصدی (۶۰۰ میلیون دلاری) فروش خود نسبت به سال گذشته آن خبر داد.
از سوی دیگر موفقیت بزرگ ساتبیز در سال ۲۰۲۰ مرهون برگزاری حراجی های آنلاین بود. این خانه حراج در سال گذشته بیش از ۴۰۰ حراجی آنلاین (افزایش ۳۰ درصدی در مقایسه با ۲۰۱۹) برگزار کرد و از محل آن به فروش ۵۷۰ میلیون دلاری دست یافت که هفت برابر بیشتر از فروش حراجی های آنلاین ساتبیز در سال ۲۰۱۹ است.
ساتبیز در اولین حراجی بزرگ و کاملا آنلاین خود توانست گران ترین اثر سال را به فروش برساند و تابلوی سه لتی «فرانسیس بیکن» با عنون «ملهم از اورستیای آسیخولوس» (۱۹۸۱) را به قیمت ۸۴.۵ میلیون دلار فروخت تا این اثر گرانترین اثر هنری فروخته شده جهان در یک حراجی عمومی در سال ۲۰۲۰ نام گیرد.
حراجی کریستیز نیز از رشد قابل ملاحظه در عرصه دیجیتال خبر داده است و حراجی های آنلاین خود را در مقایسه با سال گذشته آن ۲۶۲ درصد افزایش داده که از محل آن به فروش ۲۴۳ میلیون دلار دست یافته است.
همچنین هر دو حراجی کریستیز و ساتبیز از فروش رکوردشکن خود پشت درهای بسته و در قالب حراج های خصوصی خبر داده دادند.
جشن تصویر سال؛ از ۹۹ تا ۱۴۰۰
هجدهمین دوره جشن تصویر سال امسال نیز در اسفندماه برپا شد و آثار تصویری هنرمندان ایرانی در رشته‌های عکس، کاریکاتور، گرافیک (پوستر) و فیلم در خانه هنرمندان ایران به نمایش درآمدند. تصویر سال در این دوره شاهد بخش جنبی و به تعویق افتاده نمایشگاه «چهل سال، تهران» نیز در خانه تهران (اتحادیه) بود.
سیف‌اله صمدیان، دبیر جشن تصویر سال به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی، برخلاف سالهای گذشته در نشست یک‌نفره برای اهالی رسانه ویدئویی را منتشر کرد تا جزییات هجدهمین دوره جشن تصویر سال و جشنواره فیلم تصویر را تشریح کند.
این دوره از جشن تصویر سال دارای دو بخش ویژه بود؛ «عکاسان از نگاه عکاسان» که به چهار دهه فعالیت عکاسان ایرانی در شرایط خاص از انقلاب، تا جنگ و شرایط بحرانی تا لحظات شاد زندگی روزمره انسان‌ها و مسائل فرهنگی هنری می پردازد. همچنین «جشن نوروز جهانی» که با همکاری کمیسیون ملی یونسکو در ایران آغاز شد و با حمایت پروژه‌ی تهران ۱۴۰۰ ادامه پیدا کرد. در این بخش تصاویر عکاسی، کاریکاتور و پوستری که هنرمندان ایرانی در ایران و در کشورهای دارای جشن نوروز، کار کرده‌اند، یک‌جا در محل فرهنگسرای نیاوران همزمان با عید نوروز ارایه می شود. صدو پنجاه اثر در نمایشگاه ارایه می‌شود و یک‌صد تصویر هم در گذرگالری‌های نوروزی واقع در خیابان ولیعصر در ایام نوروز با حمایت پروژه تهران ۱۴۰۰ عرضه خواهد شد.
انتهای پیام