در این ۲۰ سال طرح‌های مهمی در استان اجرایی شده اما هیچ کدام علاج واقعه نکرده، از بارورسازی ابرها تا کاشت محصولاتی که کمتر آب می‌برند، تمرکز روی برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی و هزاران کار دیگر که حاصل چندانی برای استان نداشته است.
کاش می‌دانستیم علاج واقعه چیست و قرار است چه برنامه‌ای برای خروج از این بحران در ۱۰ سال آینده داشته باشیم؛ بحرانی که در دل تفیده کویر، کشاورزان و دامداران را فلج کرده است.
خبرگزاری ایسنا به دنبال طرح ریزی مشکلات ناشی از خشکسالی، عوامل و راهکارها با همکاری باشگاه دانشجویان حامی محیط زیست و منابع طبیعی و سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی استان میزگردی را تشکیل داده و در آن به بیان راهکارهای خروج از این خشکسالی پرداخته است.
تاثیر خشکسالی بر گونه‌های حیات وحش
حسن اکبری، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی در این نشست گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر در اغلب نقاط استان کاهش بارندگی را داشته‌ایم و نسبت به میانگین بلندمدت منفی بوده است. تاکنون خشکسالی شدیدی بر استان حاکم شده و در سال جاری توزیع بارندگی خوب نبود و در فصل پاییز بارندگی نداشتیم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه از سویی دیگر تغذیه حیات وحش و دام‌ها عمدتا از گیاهان فصلی انجام می‌گیرد، افزود: گیاهانی که از انتهای اسفند تا اردیبهشت سبز هستند و رویش‌های فصلی به شدت نیاز به بارندگی پاییز دارند، وقتی بارندگی نباشد، بذر آن‌ها جوانه نمی‌زند و ریشه آن‌ها در خاک محکم نمی‌شود.
اکبری ادامه داد: در این صورت پوشش بهاری بسیار ضعیف خواهد بود و حتی اگر در فصل بهار بارندگی داشته باشیم باز هم رویش‌ها مطلوب نخواهد بود.
چشمه‌ها و تالاب‌هایی که می‌خشکد
وی با بیان اینکه از نظر چشمه‌ها نیز در استان مشکل داریم، تصریح کرد: بارش برف و سیلابی که در فصل زمستان می‌توانند تقویت‌کننده چشمه‌ها باشند، نداریم و از این باب در صورت ادامه شرایط با مشکل مواجه خواهیم شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه بعد از سال‌ها خشکسالی دو سال مرطوب داشتیم و باعث شد زادآوری خوبی در حیات وحش و افزایش خوبی در جمعیت پرندگان داشته باشیم، اما به نظر می‌آید امسال این اتفاق نیفتد، افزود: اگر ما در نیمه دوم اسفند و فروردین بارندگی چندانی نداشته باشیم دچار یک بحران مخصوصا در مناطق حفاظت شده‌ای که خشک‌تر و کوهستانی بوده و درخت و درختچه ندارند، خواهیم شد.
اکبری با بیان اینکه در این صورت با شدت با کاهش رویش مواجه می‌شویم و خشکسالی شدیدی را خواهیم داشت، تصریح کرد: خشکسالی در دشت‌ها نیز محسوس است و در این صورت گرایش عشایر به سمت ارتفاعات که زیستگاه حیات وحش است بسیار بیشتر خواهد شد و در نتیجه مشکلات حاشیه‌ای ایجاد خواهد شد چراکه علاوه بر اینکه بخشی از غذای حیات وحش توسط آنان مصرف می شود، بعضا انتقال بیماری به حیات وحش از انسان به گونه‌های حیات وحش صورت می‌گیرد.
وی با بیان اینکه وجود منابع آبی مشترک بین انسان و حیات وحش پیامدهای منفی را به دنبال خواهد داشت که از این باب دچار مشکل خواهیم شد، اظهار کرد: امیدواریم مانند سال قبل درگیر بیماری طاعون نشخوارکنندگان در شهرستان‌های فردوس و سرایان شدیم و در سال آینده تلفات سنگینی خواهیم داشت.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی بیان کرد: نگرانی دیگر در مورد فعال شدن کانون‌های فرسایش و گرد و غبار است.
اکبری با بیان اینکه در خراسان جنوبی، بیش از ۵ میلیون هکتار کانون فرسایش بادی داریم، اظهار کرد: سال‌هایی که بارندگی خوب باشد رشدهای فصلی سطح خاک را می‌پوشانند و باعث می‌شوند در فصل بهار و تابستان گرد و غبار کمتری مخصوصا از کانون های فرسایش داشته باشیم و روزهای گرد و غباری کمتری داشته باشیم.
این کانون‌ها تا کی در استان فعالند؟
وی ادامه داد: عدم وجود بارندگی کافی، رویش‌های فصلی، شادابی و رطوبت خاک را کاهش می‌دهند که باعث افزایش گرد و غبار در استان و افزایش روزهای ناسالم می‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه از طرفی استان کاسه‌ها یا تالاب‌های طبیعی متعددی دارد که از حوزه‌های اطراف آب را گرفته و برای مدتی نگهداری می‌کنند از جمله تالاب کجی نهبندان، اظهار کرد: آب حاصل از بارندگی از ارتفاعات و آب‌های زیرسطحی به سمت کاسه تالاب هدایت شده، رطوبت خاک را تامین و هم باعث غنی شدن پوشش گیاهی می‌شوند، اما امسال ورودی آب به سمت کاسه‌های طبیعی و آبگیرها بسیار کم بوده و نگران این هستیم که در تابستان به شدت خشک شده، گرد و غبار افزایش یاید و تاغزارها آسیب ببینند و کانون‌های گرد و غبار را برای همیشه فعال کنند.
اکبری ادامه داد: خشکسالی یک پدیده طبیعی است اگرچه مواردی چون تغییر اقلیم در مقیاس کلان روی خشکسالی اثرگذار بوده و دوره‌های آن را طولانی می‌کند اما در مقیاس استانی باید یاد بگیریم با آن سازگار شده و روش‌های مدیریت خشکسالی را اجرا کنیم؛ در حقیقت اگر بخواهیم به اندازه سال‌های ترسالی از طبیعت برداشت کنیم قطعا دچار مشکل می‌شویم، باید یاد بگیریم در سال‌های خشکسالی میزان برداشت آب از منابع آبی، میزان چرای دام در عرصه‌های طبیعی و میزان برداشت از پوشش گیاهی به هر نحو کاهش پیدا کند.
به گزارش ایسنا، خشکسالی به نبود یا اندک بودن باران در یک دوره طولانی گفته می‌شود که باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کم شدن شدت جریان آب (برای نیروگاه‌های برق‌آبی)، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب می‌شود.
وی بیان کرد: باید متناسب با کاهش رویش و کاهش ورودی آب، برداشت آب و برداشت پوشش گیاهی را کاهش دهیم، در این صورت کمک می کنیم به اینکه طبیعت بتواند خود را از این بحران عبور دهد و از نابودی گونه‌های جانوری و گیاهی و ایجاد و فعال شدن کانون‌های فرسایش جلوگیری کنیم.
اکبری ادامه داد: این موضوع جز با همکاری دستگاه‌هایی که در راستای مدیریت چرای دام فعالیت می‌کنند و پیگیری و نظارت برای برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی و توجه دستگاه‌های بهر بردار محقق نمی‌شود؛ باید شرایط این گونه پیش رود تا بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که طبیعت از این بحران عبور کرده و زیرساخت‌ها برای آینده دچار مشکل نشود.
۷۰ درصد سدهای خراسان جنوبی پر از خالیست
احمد قندهاری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی نیز گفت: در حال حاضر ۳۰.۶۲ درصد از مخازن سدهای خراسان جنوبی آب ذخیره دارند.
وی با اشاره به وجود هشت سد مخزنی در سطح استان، افزود: در سد رزه از ۲۴.۱۶ میلیون متر مکعب ظرفیت، تنها ۷.۵۰ میلیون متر مکعب ذخیره آبی وجود دارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با بیان اینکه حجم سد نهرین در تراز نرمال ۴.۸۶ میلیون متر مکعب است، تصریح کرد: در حال حاضر این مخزن ۲.۲۷ میلیون متر مکعب آب دارد و این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۲.۳۱ میلیون متر مکعب بوده است.
قندهاری بیان کرد: حجم کل مخزن سد فرخی قائنات در تراز نرمال ۸.۸۳ میلیون متر مکعب بوده و حجم فعلی مخزن ۲.۳۹ میلیون متر مکعب است.
وی با اشاره به اینکه ۲.۴۶ درصد سد کریت طبس پر است، افزود: حجم فعلی سد دره بید طبس ۲.۱۷ میلیون متر مکعب است که در مدت مشابه سال گذشته ۳.۱۰ میلیون متر مکعب بوده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با بیان اینکه از ظرفیت ۴.۱۳ میلیون متر مکعب سد شهید پارسا سرایان، ۰.۸۷ میلیون متر مکعب آب دارد، افزود: حجم فعلی مخزن حاجی آباد زیرکوه ۰.۷۸ میلیون متر مکعب بوده است.
مدیریت چرای دام را در دست بگیریم
علیرضا نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی نیز در این نشست اظهار کرد: خشکسالی ناشی از تغییرات جهانی اقلیم به دلیل همراه شدن با بارش‌های رگباری و وقوع سیل و طوفان اثرات مخربی را بر عرصه‌های منابع طبیعی دارد.
وی افزود: کاهش و بی نظمی بارندگی باعث سیر قهقرایی پوشش گیاهی و ضعف آن می‌شود، ضعف پوشش گیاهی وقوع و شدت سیلاب را زیاد کرده و در نتیجه فرسایش آبی خاک گسترش می‌یابد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی بیان کرد: با ضعف پوشش گیاهی و افزایش فرسایش آبی بافت خاک نامناسب و ضعیف شده و فرسایش بادی نیز تشدید می‌شود.
نصرآبادی با بیان اینکه ضعف هریک از منابع پایه آب و خاک و گیاه اثر مستقیم و منفی و متقابل بر پایداری دیگر منابع دارد، تصریح کرد: مجموع اقدامات سازه‌ای آبخیزداری، عملیات بیولوژیک (توسعه پوشش گیاهی) و اقدامات بیومکانیک( کاشت همراه با ذخیره نزولات) از طرح‌های مقابله با خشکسالی، سیل و فرسایش خاک است.
وی افزود: اقدامات مدیریتی مانند مدیریت چرای دام، جلوگیری از تغییر کاربری اراضی مرتعی و جنگلی و احیای مناطق معدنی نیز بسیار مهم و ضروری است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی بیان کرد: مهم‌تر از همه موارد، آگاهی بخشی و فرهنگ‌سازی جامعه است تا افراد همیشه نگران منابع طبیعی باشند و در راستای حفظ داشته‌های اندک ولی ارزشمند همکاری و مشارکت کنند.
نصرآبادی یادآور شد: اگر غیر از این باشد در آینده نزدیک روی کره زمین محیطی آرام و بی دغدغه برای زندگی بشر و سایر موجودات نخواهد بود.
زیر خط نرمال!
علیرضا خندان رو، مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی در این میزگرد گفت: روند استان به سمت خشک تر شدن می‌رود و با خشکسالی چندین ساله، به شاخص‌های زیر درصد نرمال رسیده‌ایم. خشکسالی در استان از نوع متوسط به بالا است لذا لازم است مردم، مصرف آب و مدیریت مصرف را مدنظر داشته باشند.
وی تصریح کرد: میانگین بارندگی‌ها از ابتدای سال زراعی ۳۴.۲ میلی‌متر بوده است که این میزان نسبت به بلندمدت ۴۷ درصد و نسبت به سال گذشته ۵۲ درصد کاهش داشته است.
بارانی که دیگر فرقی نمی‌کند ببارد
خندان رو ادامه داد: ۹۰ درصد از مساحت استان درگیر خشکسالی است که از این میزان ۱۸ درصد خشکسالی شدید، شش درصد درگیر خشکسالی بسیار شدید، ۲۲ درصد درگیر خشکسالی خفیف و ۴۳ درصد درگیر خشکسالی متوسط هستند.
وی از بارندگی‌ها از نیمه اسفندماه تا فروردین‌ماه ۱۴۰۰ گفت و ادامه داد: با وجود این بارندگی‌ها، تغییر چندانی در وضعیت منابع آبی استان حاصل نخواهد شد.
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی یادآور شد: اکنون شهرستان طبس با ۹۹ درصد بیشترین درجه خشکسالی و شهرستان سربیشه با ۶۶ درصد کمترین درگیری با خشکسالی را دارد و به طور کلی تمام شهرستان‌ها درگیر این پدیده هستند.
طبق گفته نمایندگان مردم استان در مجلس شورای اسلامی برای سال جاری مکاتباتی پیرامون بارورسازی ابرها با وزیر نیرو انجام شده، اما اینکه این طرح در بهار به نتیجه برسد مهم است. تمرکز روی کاشت محصولات کم آب بر و توجیه افراد بومی محل و آگاه سازی در این زمینه بسیار مهم است در غیر این صورت استان خراسان جنوبی راه خشکسالی را تا سال‌های سال ادامه خواهد داد.
انتهای پیام