به گزارش ایسنا، حوالی ساعت ۲۲ شامگاه جمعه (دهم بهمن‌ماه) از میان خبرهای متعدد، نشانی مجازی نمایشگاه کتاب تهران را پیدا می‌کند، از آدرسی به آدرس دیگر بالاخره به صفحه خرید کتاب از نمایشگاه می‌رسد؛ همانند اهالی قلمی که سهم‌شان از رویداد سالانه کتاب مبلغ بنی است که شاید گاه حتی به اندازه خریدن یک کتاب هم نباشد، همانند بسیاری از اهالی قلمی که چندان نه اهل فضای مجازی هستند و نه در مقابل بمباران‌های خبری روزمره، همانند آن اهل قلمی که یا پیش‌تر خرید کتاب از نمایشگاه را به آشنایان جوان‌ترشان سپرده و به دلیل مشغله آن‌ها همچنان ناکام مانده‌اند یا جسته و گریخته از تمدید نمایشگاه مجازی کتاب چیزی شنیده‌ و آمده‌اند تا در واپسین ساعت‌های این رویداد با بن مثلا ۲۵۰هزار تومانی‌شان کتاب تازه‌ای بخرند. 

در بخش جست‌وجو نام کتابی را وارد می‌کند، چند ثانیه‌ای طول می‌کشد تا بالاخره سامانه می‌گوید که این کتاب موجود نیست، برای کتاب دوم، سوم، چهارم و ... هم همین اتفاق می‌افتد، اما بالاخره پس از چندین و چند جست‌وجو یک کتاب یافت می‌شود. راهنمایی پیدا نیست اما حتما به گمان کلیک بر روی عنوان کتاب باید او را با اطلاعات بیشتری برای خرید آن کتاب روبه‌رو کند، همین‌طور است اما همچنان ناکامی است؛ در کادر سرخ‌رنگی گفته شده: «امکان خرید وجود ندارد»! ویترین چیده‌ شده است مگر؟! انگار که بر کتابی روی قفسه یکی از غرفه‌های نمایشگاه کتاب دست بگذاری، بگویی همین را بدهید و بگویند: نه، این برای خرید نیست! یحتمل چنین واکنشی آدم را به یاد یک تلویزیون قدیمی دکوری در ویترین یک لباس‌فروشی یا چنین چیزی می‌اندازد که هست تا فقط باشد!

البته گویا بخشی از کتاب‌ها را به همین نحو فقط برای دکوراسیون به نمایشگاه آورده‌ بودند.

حدود یک ساعت می‌گذرد از این گشت و گذار بی‌حاصل و تنها یک ساعت دیگر تا پایان نمایشگاه کتاب باقی‌ است! اگر به ساعت‌های پایانی نمایشگاه حضوری کتاب می‌رسیدی می‌توانستی تندتر از غرفه‌ای به غرفه دیگر خودت را به آن‌چه می‌خواهی برسانی اما در این بستر مجازی باید بنشینی در انتظار لود شدن سامانه‌ای که معلوم نیست چرا این‌قدر کند است!

«چرا این‌قدر کند است؟!»، «چرا برخی کتاب‌ها در نمایشگاه هستند اما قابل خرید نیستند؟»، «چرا برخی کتاب‌ها اصلا در نمایشگاه نیستند؟»، «سامانه خرید از نمایشگاه کتاب کدام است؟»، «اطلاعات مورد نیاز برای جست‌وجوی پیشرفته را از کجا باید آورد؟» و سوال‌های دیگری از این دست که برای بسیاری از مراجعه‌کنندگان به سایت نمایشگاه مجازی کتاب مطرح بود.

اما به راستی دست‌اندرکاران برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران مخاطبان این رویداد را فقط خبرنگاران و اهالی رسانه می‌بینند یا مردم و اهل قلم؟! (که انگار با اطلاعیه‌های پی در پی که اعلام می‌شد، انتظار می‌رفت هر فرد تازه‌ترین اطلاعیه‌های کانال «آوای قلم» در تلگرام را چک کند و بعد سراغ خرید از نمایشگاه برود!) این در حالی مطرح می‌شود که در روزهای اخیر پرسشی را از سوی اهل قلم شنیدیم که شاید دنیای رسانه به نظر مدت‌هاست پاسخش را یافته است؛ چطور تصمیم گرفته شد که نمایشگاه کتاب تهران مجازی شود. و علاوه‌بر این البته عده‌ای هم اظهارنظرهایی داشتند درخصوص تبلیغات ضعیف نمایشگاه مجازی کتاب با بیان این‌که «مگر نمایشگاه مجازی کتاب شروع شده است؟»

با این حال جای سوال است که آیا حتی در روزهای پایانی برگزاری این رویداد به این اندیشیده نشده بود که اگر در روز پایانی نمایشگاه و خصوصا ساعت‌های پایانی آن افرادی چون اهل قلم پیشکسوت که طبعا چندان درگیر فضای مجازی و خبرهای گوناگون نیستند، برای خرید و در بسیاری از موارد برای استفاده از بن‌شان به سایت این رویداد مراجعه کنند، چطور باید در سرعت پایین این پلتفرم (که در ساعت‌های پایانی همانند روزهای اول مجددا بسیار کند شده بود)، در مقابله با پیام موجود نبودن یا امکان خرید نداشتن بسیاری از کتاب‌ها و نیز صفحه‌ای که راهنمایی‌ای برای استفاده در اختیار کاربر قرار نداده، گلیم‌شان را از آب بیرون بکشند؟

پاسخ به چنین پرسش‌ها و ابهام‌هایی نه در مجال یک خریدار گذرا از نمایشگاه مجازی کتاب می‌گنجد و نه در حوصله بسیاری از اهل قلم پیشکسوتی که از آن‌ها در روزهای اخیر درخصوص ناکامی در خرید از نمایشگاه شنیدیم، یا از مشکلات سایت گله داشتند یا می‌گفتند نتوانستند در آن کاری انجام دهند و این خرید مجازی را بعضا یا به کسانی دیگر محول کرده یا از خیر آن گذشته‌اند.

پاسخ پرسش‌های ناتمامی که هنوز پس از پایان نمایشگاه مجازی کتاب نیز مطرح می‌شوند، بیش از هر چیز به نظر به یک پرسش وابسته است؛ نمایشگاه مجازی کتاب تهران در سال ۹۹ چگونه گذشت؟

- ۲۵ شهریورماه ۱۳۹۹: «نمایشگاه کتاب تهران مجازی شد»؛ پس از حدود پنج‌ماه وضعیت معلق سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، سرانجام در این تاریخ، پیشنهادی که تا مدتی پیش از آن (به گفته رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران) به دشواری برگزاری مجازی المپیک می‌مانست مصوب شد! 

- ۱۴ آبان‌ماه ۱۳۹۹: «دعوت از نمایندگان ناشران و موزعان کتاب‌های خارجی برای نمایشگاه مجازی»؛ پس از گمانه‌زنی‌های گوناگون در خصوص چگونگی برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران و نیز زمان اجرای آن، در حالی که ناشران داخلی روزهای بحرانی کرونا را سپری می‌کردند و در انتظار شفاف‌سازی وضعیت برگزاری نمایشگاه کتاب تهران بودند، از نمایندگان ناشران و موزعان کتاب‌های خارجی دعوت شد تا برای احراز شرایط و زمینه لازم برای ثبت‌نام اولیه در نمایشگاه، علاوه بر افتتاح حساب در بانک عامل نمایشگاه (صادرات)، نسبت به تکمیل و آماده‌سازی اطلاعات کتاب‌های خود اقدام کنند همچنین گفته شد که زمان ثبت‌نام اولیه، شرایط و ضوابط حضور و ثبت‌نام پس از بیست و هشتمین دوره «هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران» اعلام می‌شود.

- ۲۲ آذرماه ۱۳۹۹: «جزئیات نمایشگاه‌های مجازی کتاب اعلام شد»؛ سرانجام‌ انتظارها به سر رسید و شیوه برگزاری این رویداد تا حدی شفاف‌سازی شد. در این اطلاعیه گفته شده بود که خریداران باید به سایت www.ketab.ir  مراجعه کنند. علاوه‌بر این در بخش دیگری از آن آمده بود که ناشران موظف هستند ظرف ۲۴ ساعت پس از اتمام فرایند خرید که در پنل یا غرفه مجازی قابل مشاهده است نسبت به ارسال کتاب‌ها  اقدام کنند. 

- ۲۷ آذرماه ۱۳۹۹: «اطلاعیه‌های جدید درباره نمایشگاه مجازی کتاب»؛ تب اطلاع‌رسانی برای برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران داغ‌تر شده بود و مواردی در خصوص ثبت‌نام ناشران در نمایشگاه و سامانه شرکت پست اعلام و مشخصا گفته شد که نمایشگاه مجازی کتاب تهران نیمه دوم دی‌ماه سال جاری برگزار خواهد شد.

- ۸ دی‌ماه ۱۳۹۹: «اعلام تاریخ برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران» و «آغاز ثبت‌نام ناشران برای نمایشگاه مجازی کتاب تهران»؛ سرانجام زمان دقیق برگزاری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران اعلام و ثبت‌نام ناشران برای حضور در تجربه‌ای تازه آغاز شد، هر چند که پیش از این، چنین رویدادی در فضای محدودتر و در قالب نمایشگاه مجازی کتاب جنوب کرمان برگزار شده بود. این خبرها البته درحالی بود که همچنان در خصوص جزئیات پلتفرم تدارک دیده‌شده چیزی اعلام نمی‌شد.  

- ۱۴ دی‌ماه ۱۳۹۹: «تمدید مهلت ثبت‌نام ناشران در نمایشگاه مجازی کتاب تهران»؛ فرصتی دیگر برای ناشرانی که هنوز نتوانسته یا نخواسته بودند خودشان را به حضور در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران برسانند. 

- ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۹: «آغاز ثبت‌نام بن خرید کتاب از ۱۸ دی»؛ البته اعطای این بن دیگر به سبک سال‌های قبل نبود و بر روی کد ملی افراد فعال می‌شد.

- ۱۶ دی‌ماه ۱۳۹۹: «تخفیف ۲۰درصدی نمایشگاه مجازی کتاب و پست رایگان»؛ پای رسانه‌ها رسما به فضای نخستین نمایشگاه مجازی تهران باز و نخستین نشست خبری این رویداد در شرایط کرونایی برگزار شد. مهم‌ترین خبر این نشست تخفیف ۲۰درصدی همه کتاب‌ها و پست رایگان آن برای خریداران بود. 

- ۱۸ دی‌ماه ۱۳۹۹: «فرصت اصلاح قیمت و موجودی کتاب‌های نمایشگاه مجازی کتاب» و «جزئیات برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران اعلام شد»؛ هر چند که انتظار می‌رفت حرف‌های تازه‌تری درخصوص برگزاری این رویداد زده شود اما آن‌چه در نشست «هماهنگی رئیس نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با مدیران کل و معاونان فرهنگی ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها» عنوان شد در بیشتر موارد تکرار موارد گفته‌شد بود، البته در این نشست به مصرف ۵۰درصدی ترافیک اینترنت برای مخاطبان اشاره شد. 

  - ۲۳ دی‌ماه ۱۳۹۹: «آغاز ثبت‎ نام نهادها و سازمان‌ها برای خرید کتاب در نمایشگاه مجازی»؛ بن‎هایی برای خرید کتاب برای نهادها و سازمان‎ها به صورت الکترونیکی صادر شد که صرفا در ایام برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران قابلیت استفاده داشت.

 - ۲۳ دی‌ماه ۱۳۹۹: «شرایط و ضوابط خرید از نمایشگاه مجازی کتاب تهران» اعلام شد.

 - ۲۶ دی‌ماه ۱۳۹۹: «شرکت پست آماده باشد»؛ رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با توجه به حجم استقبالی که از نمایشگاه مجازی کتاب پیش‌بینی می‌شد گفته بود: شرکت پست باید آمادگی حجم بالای این نمایشگاه را داشته باشد تا در روزهای شلوغی کار و حجم بالای سفارش کتاب‌ها بهترین و مناسب‌ترین خدمات را به مردم ارائه کند. (اما سوال این‌جاست: دست‌اندرکاران برگزاری نمایشگاه هم آمادگی این حجم بالا را داشتند تا زیرساخت‌ها و پلتفرم مناسبی آماده‌سازی کنند؟)

- ۲۹ دی‌ماه ۱۳۹۹: «آخرین خبرها از برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب»؛ دومین نشست خبری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب دو روز پیش از آغاز آن برگزار شد، هر چند چندان حرف تازه‌ای که اطلاعات بیشتری در خصوص زیرساخت‌های فراهم‌شده ارائه کند، گفته نشد!

- ۳۰ دی‌ماه ۱۳۹۹: «نمایشگاه مجازی کتاب افتتاح شد»؛ هر چند پیش‌تر دامنه دیگری برای ورود کاربران به این رویداد اعلام شده بود اما در این زمان دو نشانی https://tehranbookfair.ir/ و book.icfi.ir برای ورود به این رویداد اعلام شد که البته توضیحی درخصوص تفاوت آن‌ها داده نشد. علاوه‌بر این، در مراسم افتتاحیه بر این‌که این رویداد عاملی برای رسیدن به عدالت فرهنگی است، تاکید شد. (با چنین آینده‌نگری‌ای آیا وضعیت دسترسی به فضای مجازی در مناطق مختلف کشور در نظر گرفته شده بود؟)

- ۱ بهمن‌ماه ۱۳۹۹ / ۰۱:۱۳: «گشتی در نمایشگاه مجازی کتاب تهران و حاشیه‌هایش»؛ فرض کنید یک خیابان در حالتی که خلوت است به سختی امکان عبور یک ماشین را دارد، آیا چنین مکانی در یک روز شلوغ می‌تواند ظرفیت عبور چند ماشین را داشته باشد؟ گشت و گذار ایسنا ساعاتی پیش از آغاز نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران در واقع ظرفیت‌سنجی‌ای بود از این خیابان در یک زمان خلوت که بنا بر آن‌چه اعلام شد، سایت آماده‌شده برای نمایشگاه مجازی کتاب و نیز خرید آن پیش از شلوغی هم سرعت و زمان لود پایینی داشت!

- صبح ۱ بهمن‌ماه ۱۳۹۹: «برنامه نشست‌های بخش بین‌الملل نمایشگاه مجازی کتاب» اعلام شد (آیا مخاطبانی که برای خرید کتاب می‌آیند اصلا توجهی به چنین برنامه‌هایی دارند؟!)

- ظهر ۱ بهمن ۱۳۹۹ / ۱۳:۰۱: «اختلال در دسترسی به نمایشگاه مجازی کتاب»؛ هر چند که دست‌اندرکاران برگزاری رویداد هنوز چیزی به روی خود نمی‌آوردند اما پلتفرم تحت وب نمایشگاه از همان ساعت‌های آغازین با اختلال مواجه شد؛ اختلالی که البته دور از انتظار هم نبود. 

- حوالی عصر ۱ بهمن‌ماه ۱۳۹۹: «اطلاعیه‌ای در پی اختلال در دسترسی به نمایشگاه کتاب»؛ در حالی که انتظار می‌رفت علتی در خصوص وضعیت پیش‌آمده توضیح داده شود اما از خریداران خواسته ‌شد تا با توجه به ۲۴ ساعته بودن بازدید و خرید، مراجعه به سایت را به روزهای آینده و ساعت‌های مختلف موکول کنند. (این خواسته ما را یاد بستن پنجره‌ها در زمان آلودگی هوا و باز کردن آن‌ها همزمان به دلیل شیوع ویروس کرونا انداخت!)

- شامگاه ۱ بهمن‌ماه ۱۳۹۹: «عذرخواهی و وعده ارتقای سایت نمایشگاه کتاب»؛ درحالی که سایت نمایشگاه کتاب تهران از عصر این روز به طور کامل از دسترس خارج شد، شب از این‌که این سایت در حال ارتقاست خبر داده شد. هر چند این عذرخواهی صرفا از مخاطبان بود، درحالی که ناشران نیز در پیگیری سفارش‌ها با مشکل اختلال در سایت مواجه بودند.

- ۳ بهمن‌ماه ۱۳۹۹: «سایت نمایشگاه کتاب بهتر شده است؟» پاسخ واضح بود: خیر! همان بررسی‌هایی که پیش از آغاز نمایشگاه گویای اختلالات بود، به خوبی نشان داد که علی‌رغم وعده داده‌شده چندان تغییری در وضعیت پلتفرم این رویداد ایجاد نشده است!

- شامگاه ۳ بهمن‌ماه ۱۳۹۹: «چرا بعضی کتاب‌ها در نمایشگاه کتاب در دسترس نیست؟»؛ توضیحاتی در خصوص کتاب‌هایی که در جست‌وجوها پیدا نمی‌شدند یا امکان خریدشان نبود ارائه شد، هر چند این در حالی بود که برای مثال ناشری علت این موضوع را وضعیت سایت می‌دانست نه دلایل ارائه‌شده!

- ۴ بهمن ۱۳۹۹: «پرسش‌ها و انتقادهایی درباره نمایشگاه مجازی کتاب»؛ حالا علاوه‌بر انتقاد مخاطبان از وضعیت سایت نمایشگاه صدای ناشران هم بلند شده بود. انتقادها البته به حاشیه‌های پررنگ‌تر این رویداد همانند اختلالات موجود و مشکلات جاری ناشران ختم نمی‌شد، برخی ناشران می‌گفتند که در طرح‌های تخفیفی، خریداران کتاب اطلاعاتی از قبیل شماره همراه و کد ملی خود را در سیستم ثبت می‌کنند و برگزارکنندگان نمایشگاه از این بانک اطلاعات استفاده کرده‌اند تا اطلاعیه‌های خود را پخش کنند.

البته روزهای پرهیاهو و پرحاشیه نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران در حالی می‌گذشت که همزمان با این رویداد و تخفیف ۲۰درصدی‌ای که مخاطبان را بیش از هر چیز دیگری به خرید کتاب از نمایشگاه ترغیب می‌کرد، عده‌ای از ناشران در سایت‌های‌شان دست به موازی‌کاری زدند و همه کتاب‌های‌شان را با تخفیف ۲۰درصدی (و در مواردی بیشتر) به خریداران عرضه کردند که چنین شرایطی با توجه به شلوغی سایت نمایشگاه کتاب، مخاطبان را به سمت خرید مستقیم از ناشر سوق می‌داد. این حتی در موردی تا جایی پیش رفت که بنا بر اظهارات یکی از ناشران، میزان فروش کتاب‌فروشی آن نشر (که کتاب‌ها را با تخفیف ۲۰درصدی عرضه می‌کردند) از فروش در نمایشگاه هم بیشتر بود! 

- ۵ بهمن‌ماه ۱۳۹۹: «حضور ناشران «برحامل» در نمایشگاه مجازی کتاب»

- ۶ بهمن‌ماه ۱۳۹۹: «نمایشگاه مجازی کتاب تهران تمدید شد»؛ پس از گذشت پنج روز پرحاشیه از این رویداد، ششم بهمن‌ماه که بنا بود آخرین روز برگزاری باشد، نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران دو روز تمدید شد. 

- ۷ و ۸ بهمن‌ماه ۱۳۹۹: در این روزها عده‌ای نگران به خیر گذشتن نمایشگاه مجازی کتاب و سالم رسیدن مرسولات به دست خریداران بودند و عده‌ای دیگر هم از دغدغه‌ای که برای استفاده از بن اهل قلم داشتند می‌گفتند. این در حالی بود که نمایشگاه مجازی کتاب تهران برای بار دوم تا روز دهم بهمن تمدید شد. 

- ۱۰ بهمن‌ماه ۱۳۹۹: درحالی که خبرها و اطلاعیه‌های پی در پی برگزارکنندگان حاکی از پایان خوش این رویداد بود اما همچنان صداهایی بودند که در میان این هیاهو انگار شنیده نمی‌شدند؛ انتقادهای برخی از ناشران:

«ماشین‌های سیار پست اگه تعداد بالای سی یا چهل بسته پستی باشه قبول نمی‌کنند و می‌گن باید بری دفتر پست یوسفیان، دفتر پست یوسفیان هم بالای صد بسته پستی رو قبول نمی‌کنه و می‌گه باید بری پست چهارراه لشگر، دفتر پست لشگر هم فله‌ای کتاب‌ها رو می‌گه بذار این‌جا و برو، نه رسید می‌ده و نه احساس مسئولیت می‌کنند. خواهش می‌کنم مسئولین نمایشگاه به این مشکل رسیدگی کنند.»

«اداره پست کارتن پستی را خیلی گران‌تر از بیرون عرضه می‌کند. برخلاف وعده و تبلیغات اما گویا جبران تخفیف پست از این ناحیه صورت می‌گیرد! قرار بود ارسال کتاب زیر ۵۰ هزار تومان رایگان باشد در حالی که در پنل پستی، هزینه ثبت شده و از حساب ناشر کسر می‌شود!»

«سرعت و کیفیت اتصال به پروفایل ناشر و پنل پستی بسیار ضعیف و کند است به نحوی نیروهای جمع‌کننده کتاب دائم معطل چاپ بارکد و فاکتور هستند.»

«در مطالب و پوسترهای تبلیغاتی گوناگون دیدم که به غلط درج شده است که هزینه پست رایگان است!!! هزینه پست رایگان نیست بلکه برای صنعت نشر با تعرفه مناسب‌تری محاسبه می‌شود که بسیار پسندیده است.»

«به طور کلی چون روند سرچ در سامانه با کندی انجام می‌شه، از حوصله مخاطب خارجه تمام صفحات ناشر را بازدید کنه. بنابراین کتاب‌های قیمت پایین باعث ندیده شدن کتاب‌های مرجع و با قیمت‌های بالاتر می‌شه.»

«نمایشگاه مجازی کتاب هزینه‌های همیشگی خود را به نوعی دیگر برای ناشران شرکت کننده دارد که قابل رؤیت نیست. اعم آن‌ها عبارتند از:
 ١. تخفیف ٢٠ درصدی اجباری کتاب‌ها در صورتی که تخفیف همیشه در نمایشگاه کتاب تهران ١٠ درصد بود.
٢. هزینه پست و ارسال کتاب‌ها که برعهده ناشر گذاشته شده و این‌گونه القا می‌شود که ارسال رایگان است در صورتی‌که هزینه ارسال برعهده ناشر است.
و هزینه سنگینی هم هست. و به‌نوعی برابر با اجاره غرفه در نمایشگاه حقیقی است.
٣. هزینه‌های خرید پاکت و کارتن و پرینت و دیگر وسایل جنبی که هزینه زیادی در شرایط کنونی روی دست ناشر می‌گذارد.»

البته علی‌رغم آمارهای میلیاردی اعلام‌شده از نمایشگاه مجازی کتاب تهران باید گفت که پلتفرم تعبیه‌شده برای این رویداد حتی قابلیت یکسان‌سازی «ی» با رسم‌الخط ی در کیبوردهای عربی (که بر روی بسیاری از گوشی‌ها مورد استفاده هستند)، نیم‌فاصله میان کلمات و ... را هم نداشت که سبب شد بسیاری از خریداران کتاب‌های مورد نظرشان را پیدا نکنند، هر چند با تمام این‌ها خواست برگزارکنندگان انگار ترجیح بر دیدن و رسانه‌ای کردن صرفا نیمه پر لیوان است و بس! با این حال اما امید است که دست‌اندرکاران این رویداد پایان ماجرا را در ۱۲ شب دهم بهمن‌ماه نبینند و پاسخگوی مسائل پیش‌آمده برای ناشران و نیز پیگیر انتظار خریدارانی باشند که حتی پس از گذشت یک هفته حتی هنوز سفارش‌شان به پست تحویل داده نشده یا اگر داده شده علی‌رغم کم بودن فاصله مکانی هنوز به دست‌شان نرسیده است.

انتهای پیام