علیرضا خسروزاده در گفت‌وگو با باشگاه دانشجویان ایسنا عنوان کرد: همه‌گیری ویروس کرونا مهمترین عامل تاثیرگذار در ارزیابی وضعیت فعلی انجمن‌های علمی است. اگرچه کرونا مشکلات و مصائبی برای همه مردم جامعه داشته اما انجمن‌های علمی را به سمت فعالیت‌های غیرحضوری سوق داده و البته مزایایی هم داشته است. ازجمله اینکه سطح مخاطبان برنامه‌های انجمن‌های علمی فرا دانشگاهی شده، دسترسی به اساتید برای حضور در وبینارها راحت‌تر از قبل شده و امکان برگزاری برنامه‌های مشترک میان انجمن‌های علمی سراسر کشور را بیش‌ازپیش گسترش داده است.
وی ادامه داد: چنین مواردی در دوران قبل از کرونا به دلیل محدودیت‌های زمانی و مکانی چندان برجسته نبود. با این حال مشکلاتی نیز وجود دارد، مثلا انجمن‌های همه دانشگاه‌ها به پلتفرم‌های پرسرعت و باکیفیت برای برگزاری وبینارهای مجازی دسترسی ندارند، امکان جذب اسپانسر از شرکت‌های خصوصی برای برنامه‌ها سخت‌تر شده و امکان برگزاری برنامه‌هایی مانند شبیه‌سازی‌ها و بازدیدهای علمی وجود ندارد. درمجموع، کرونا هم معایب و هم مزایایی برای فعالیت انجمن‌های علمی داشته است.
خسروزاده تاکید کرد: البته برخی مسائل نیز همچنان ادامه دارد. مثلا همچنان سخت‌گیری‌هایی در تایید برنامه‌ها یا سخنرانان آن‌ها اعمال می‌شود که این رویه مانعی در برابر پویایی انجمن‌های علمی است و در انجمن‌های علمی مرتبط با علوم انسانی بیشتر نمایان می‌شود. این در شرایطی است که به‌زعم بنده به‌عنوان کسی که از اوایل دهه ۹۰ در فضایی دانشجویی حضور دارم شاهد هستم که میزان رغبت و اشتیاق فعالان انجمن‌های علمی نسبت به سال‌های گذشته کاهش پیدا کرده است. که البته شرایط جامعه نیز در آن بی تاثیر نیست.
دبیر انجمن علمی روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی درباره الزامات تحقق اهداف انجمن‌های علمی و موانع آن گفت: قبل از هر چیز باید مشخص شود که انجمن‌های علمی چه اهدافی دارند که متأسفانه تعریف روشنی از آن وجود ندارد. گاهی تعاریفی بیان می‌شود که خیلی آرمانی است و با واقعیت‌ها تطابق چندانی ندارد.
وی اهداف انجمن‌های علمی را به دو دسته تقسیم کرد و افزود: یکی اهدافی که جنبه درون رشته‌ای دارند و شامل شناسایی آسیب‌های نظری و عملی رشته تحصیلی می‌شوند و دیگری اهدافی که به سطح جامعه مربوط است. مثلا انجمن‌های علمی علوم سیاسی با مشکلاتی در رشته تحصیلی خود از قبیل وضعیت نامناسب استخدامی، کاربردی نبودن برخی دروس آموزشی و مفید نبودن چارت درسی روبرو هستند. از طرفی دیگر در سطح جامعه مشکلاتی وجود دارد که به علم سیاست مربوط می‌شود.
خسروزاده اشاره کرد: تحقق اهداف انجمن‌های علمی نیازمند حمایت است. نمی‌توان انجمن علمی را بدون هیچ پشتوانه‌ای به حال خود رها کرد تا بتواند مثلا در جهت حل مشکلی از جامعه حرکت کند. این در درجه اول نیازمند حمایت مالی و غیرمادی است. مثلا اگر انجمنی در علوم اجتماعی بخواهد راجع به خشونت علیه زنان فعالیت کند، لازم است که مسئولان دانشگاه نیز این آسیب اجتماعی را درک کنند. اینکه اگر دانشگاه با تحقیق در این موضوع مخالفت کند یا حضور کارشناس و استادی در این زمینه را تایید نکند؛ این مانعی است در جهت هدف انجمنی که قصد دارد در زمینه آسیب اجتماعی حرکت کند. بنابراین، عدم درک صحیح دانشگاه‌ها نسبت به اهداف انجمن‌های علمی یکی از موانع تحقق آن است. البته ناگفته نماند که ما در بسیاری از دانشگاه‌ها با این آسیب مواجه هستیم که تعامل یا درک متقابل و یا حتی گفت‌وگویی میان انجمن و مسئولان دانشگاه شکل نگرفته است.
دبیر انجمن علمی روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی درخصوص موانع و مشکلات انجمن‌های علمی افزود: انجمن‌ها فارغ از ماهیتشان با موانع مشترکی در رسیدن به اهداف خود روبرو هستند، از قبیل مشکلات مالی، عدم پیوستگی و ارتباط منسجم میان انجمن و اساتید گروه و همچنین عدم ارتباط انجمن با نهادهای مرتبط با رشته تحصیلی در خارج از دانشگاه و مشخص نبودن جایگاه انجمن‌های علمی نزد مسئولان دانشگاه و مسئولان کشور که در این مورد متاسفانه خیلی کم پیش می‌آید که یک مقام یا مسئول یا نهادی برای حل مشکلات مرتبط با ارگان خود به انجمن علمی رجوع کند. مثلا اگر میان سازمان محیط زیست با انجمن‌های مرتبط با محیط زیست یا سازمان بهزیستی با انجمن‌های مرتبط با علوم اجتماعی و حقوق ارتباط برقرار می‌شد، بخشی از اهداف انجمن‌ها که مرتبط با شناسایی آسیب‌های جامعه و حرکت به سمت بهبود آن‌ها است، فراهم می‌گردید.
وی با اشاره به آسیب‌های جدی انجمن‌های علمی اظهار کرد: به نظر می‌رسد که نهادها و ارگان‌های مختلف کشور خود را بی‌نیاز از ارتباط با دانشگاه و به‌ویژه انجمن علمی و دانشجویان می‌بینند. علاوه بر این، متاسفانه بخش زیادی از انجمن‌های علمی نیز نتوانسته‌اند با جامعه ارتباط بگیرند و از توجه به نیازهای جامعه غافل شده‌اند. یکی از آسیب‌های جدی انجمن‌های علمی غفلت از نیازهای جامعه و پرداختن به موضوعات کلیشه‌ای است که هیچ نفعی برای دانشجویان و مردم ندارند.
گسترش نقد و بررسی، جریان گفت‌وگوی علمی و آزاداندیشی
خسروزاده درباره نقش انجمن‌های علمی دانشجویی در ایجاد تحرک و تفکر میان دانشجویان گفت: اولا انجمن علمی نماینده دانشجویان است. پس به‌عنوان نماینده دانشجویان می‌تواند مشکلات آموزشی، پژوهشی و هرآنچه مربوط به رشته تحصیلی آن‌ها است را مطرح و پیگیری کند. وقتی دانشجویان ببینند که نمایندگان آن‌ها درصدد حل مشکلات آن‌ها برمی‌آیند، بدون شک حرکت و تحرکی نیز در میان آن‌ها شکل می‌گیرد.
وی ادامه داد: دوما انجمن علمی می‌تواند جریان گفت‌وگوی علمی، آزاداندیشی و نقد و بررسی را گسترش دهد؛ متعاقبا وقتی که این فضا شکل بگیرد دانشجویان نیز بیش از گذشته درگیر اندیشه خواهند شد. حال اگر انجمنی فعال و پویا نباشد و صرفا محدود به انتخابات سالیانه شود، نه تنها جایگاه نمایندگی خود را از دست داده، بلکه نمی‌تواند در اندیشه ورزی موثر واقع شود.
منفعل بودن، آسیب فعلی انجمن‌ها
دبیر انجمن علمی روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد: منفعل بودن انجمن‌ها یکی از آسیب‌های فعلی انجمن‌های علمی است که شورای مرکزی و دبیر فعالیتی از خود نشان نمی‌دهند و بعضا انجمن را به نهادی شخصی تبدیل کرده‌اند. یعنی انجمن را در خدمت منافع شخصی درآورده‌اند. مسائلی از قبیلی رزومه سازی، منفعت‌طلبی، تمایل به دیده شدن در فضای مجازی و عدم مدارا با دیگران از اصلی‌ترین آسیب‌های انجمن‌های علمی است.
ضعف ساختاری دلیل اصلی عملکرد ضعیف برخی از اتحادیه‌ها
خسروزاده در ادامه اظهار کرد: این روند در برخی از اتحادیه‌ها نیز دیده می‌شود. تاسیس اتحادیه‌ها از اوایل دولت فعلی شدت گرفت؛ از اهداف اصلی تاسیس اتحادیه‌ها ایجاد هماهنگی و وحدت میان انجمن‌های علمی یک رشته تخصصی برای حل مشکلات آن رشته و پیگیری برنامه‌های واحد بود. ولی به‌مرور زمان بعضی از این اتحادیه‌ها دچار آسیب‌هایی شدند. از قبیل اینکه فعالیت این اتحادیه‌ها صرفا محدود به انتخابات سالیانه شورای مرکزی آن‌ها شد. دبیر محوری، تک‌روی، عدم ارتباط با انجمن‌های زیرمجموعه و اختلاف میان آن‌ها، مشکلات مالی و ضعف‌های ساختاری در اساسنامه از دلایل اصلی عملکرد ضعیف برخی از این اتحادیه‌ها است.
وی درباره تاثیر فعالیت انجمن‌های علمی دانشجویی در کمک به چرخه تولید علم در کشورعنوان کرد: یک انجمن علمی به‌تنهایی نمی‌تواند در چرخه تولید علم موثر باشد. این فعالیت‌ها نیازمند حمایت‌های مادی و غیرمادی نهادهای ذی‌ربط است. نمی‌توان انجمن علمی را به حال خود رها کرد. به‌عنوان مثال اگر یک انجمنی از رشته‌های فنی طرحی برای اختراع داشته باشد، این طرح نیازمند حمایت مالی از یک‌سو و ارج نهادن به آن از سوی نهاد یا ارگان مربوطه است ولی اگر توجهی به آن نشود یا گرفتار بروکراسی‌های طاقت‌فرسای اداری شود، این طرح هیچ‌گاه به نتیجه نخواهد رسید. مانند این است که اتومبیلی را بدون راننده و بنزین در جاده رها کنیم و انتظار داشته باشیم که خودبه‌خود حرکت کند .
دبیر انجمن علمی روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی عنوان کرد: واقعیت این است که به انجمن‌های علمی توجه چندانی نشده است. جشنواره ملی حرکت که به‌صورت سالیانه به ارزیابی روند انجمن‌های علمی می‌پردازد، جایگاه مناسبی در مقایسه با جشنواره‌هایی نظیر فارابی و خوارزمی ندارد. در شرایطی که عناوین جشنواره ملی حرکت حاصل یک سال زحمت اعضای انجمن‌های علمی در بخش‌هایی نظیر اختراع، فعالیت خلاقانه، کتاب و پژوهش می‌باشد که در مقایسه با دیگر انجمن‌ها کسب شده است.
خسرو زاه در پایان خاطرنشان کرد اگر مسئولان کشور به انجمن‌های علمی توجه کنند، از آن‌ها حمایت کافی صورت بگیرد و جایگاه انجمن علمی به‌عنوان یک تشکلی که می‌تواند در تولید علم و نشر آن موثر باشد به رسمیت شناخته شود، آنگاه ما شاهد حرکت انجمن‌های علمی در چرخه تولید علم خواهیم بود. اما در حال حاضر نه فقط به انجمن‌های علمی بلکه به جوانانی که به‌صورت مستقل نیز در عرصه علمی فعالیت می‌کنند، توجه چندانی نمی‌شود. بسیاری از جوانان به دلیل رانت‌های خاص نمی‌توانند شغلی مناسب با رشته تحصیلی خود اخذ کنند و این آسیبی جدی است.
انتهای پیام