مهدی زارع در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به زمین لرزه‌هایی که طی ۲۴ ساعت اخیر در خراسان رضوی اتفاق افتاد، بیان کرد: ساختمان‌های متعدد بلند، جمعیت زیاد و بافت آبرفتی شهر مشهد باعث می‌شود که زلزله‌های حتی متوسط در فاصله دور هم در این شهر به صورت شدید احساس شود. در همان نقطه‌ای که زلزله شدید سال ۹۶ با بزرگی ۶ ریشتر ساعت ده و نیم صبح اتفاق افتاد، ساعت ۲۳ دوشنبه هم زمین لرزه شد و بنابراین به نظر می‌رسد علت ایجاد زلزله، همان گسل قبلی باشد. شانس بزرگ در سال ۹۶ این بود که زلزله در وسط روز و مکانی اتفاق افتاد که خالی از سکنه بود و محل‌های اطراف محدوده کانونی زلزله هم کم جمعیت بودند.
وی با بیان این مطلب که هم زلزله ۶ ریشتری و هم چهار ریشتری به طور شدید و نسبتا شدید در مشهد احساس شد، اظهار کرد: اگرچه مشهد بیش از ۸۰ کیلومتر از کانون این زلزله‌ها دور بوده است اما مشهد شهر پرجمعیتی است که خود حدود ۳ میلیون و همراه با اطرافش حدود ۴ میلیون نفر جمعیت دارد؛ همچنین زمین لرزه‌های متوسط اگرچه در فاصله دور هم باشند، می‌توانند در طبقات بالایی ساختمان‌های مرتفع، تکانه‌های شدید ایجاد کنند و شهر مشهد ساختمان‌های بلند زیادی دارد. به همین دلیل است که در چنین زمین لرزه‌هایی مانند آنچه دوشنبه اتفاق افتاد، برخی از مردم متوجه زلزله نمی‌شوند.
رییس شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم ادامه داد: بخش‌های زیادی از شهر مشهد روی آبرفت‌های ضخیم و آبرفت‌های نرم قرار دارد؛ بجز قسمت کوهسنگی که روی سنگ قرار دارد، سایر مناطق از جمله ناحیه مرکزی شهر آبرفت‌های ضخیم وجود دارد. آبرفت‌ها می‌توانند باعث تشدید امواج در مناطق شوند. این که برخی از مردم سوال می‌کنند که چطور چنین زلزله‌هایی در مشهد به صورت شدید احساس می‌شود به همین سه دلیل است.
زارع خاطرنشان کرد: زلزله‌های منطقه شهرستان فریمان مربوط به شرق لوت هستند. این منطقه بسیار لرزه‌خیز است و زلزله‌های تاریخی متعددی را هم در گذشته خودش دارد؛ مانند همین سفید سنگ که هنوز چهار سال از زلزله شدید سال ۹۶ نگذشته و مجددا در همان نقطه زلزله رخ داده است.
مطالعات تنش در سفید سنگ انجام نشده است
عضو وابسته فرهنگستان علوم ضمن بیان این که بنا به قوانین زمین شناسی، هر اتفاقی که در گذشته افتاده است، عینا می‌تواند در آینده هم رخ دهد، بیان کرد: اگرچه دوره زمانی مطرح است و ممکن است براساس بازگشت زمین لرزه‌ها بتوانیم حدس بزنیم با توجه به این که در سال‌های اخیر زلزله شدید ۶ ریشتری در منطقه بوده، بنابراین به زودی شاهد زلزله شدید دیگری نخواهیم بود اما این به شرطی است که بدانیم میزان تنش جمع شده در منطقه مذکور چه اندازه است. هنوز در منطقه سفید سنگ و فریمان مطالعات استرس و تنش انجام نشده و تحلیل تنش صورت نپذیرفته است. بنابراین باید احتیاط کنیم که ممکن است مجددا زلزله ۶ ریشتری که در گذشته اتفاق افتاده، عینا در آینده تکرار شود.
زلزله‌های سرخس و فریمان متفاوت هستند
این استاد دانشگاه درباره زلزله منطقه سرخس گفت: دلیل و علت این زلزله‌ها با سفید سنگ و فریمان متفاوت است. این‌ها زمین لرزه‌های ناحیه کپه داغ هستند؛ رسوبات این منطقه جوان‌تر است و همچنین مخازن بزرگ گاز در ناحیه سرخس باعث می‌شود تا زلزله‌های فراوان ولی کوچک و متوسط در آنجا ایجاد شود. به دلیل زمین شناسی ناحیه کپه داغ، گسل‌های منطقه و مخازن گازی که می‌توانند محرک باشند، رخ دادن چنین زمین لرزه‌هایی متعدد اما کوچک در آن منطقه دور از ذهن نیست.
زارع تاکید کرد: کپه داغ از لرزه‌خیزترین مناطق ایران است و زلزله‌های قوچان، شیروان، بخشی از مشهد و عشق آباد از مهم‌ترین شهرهایی هستند که در تاریخچه زلزله کپه داغ وجود دارد و شناخته می‌شوند.
زمین لرزه‌های اندک زنگ هشداری برای ما هستند
وی متذکر شد: زلزله‌های خراسان زمانی آسیب‌رسان و بد بودند که در نزدیکی شهرها اتفاق افتادند. بنابراین چنین زمین لرزه‌هایی که با ریشتر کم و در مناطق کم جمعیت اتفاق می‌افتد باید ذهن‌ها را به سمت اهمیت لرزه‌خیزی و بحران در مشهد هدایت کند؛ باید به این بیاندیشیم که اگر آن زلزله ۶ ریشتری سفیدسنگ در مشهد اتفاق می‌افتاد، چه می‌توانستیم بکنیم و چه باید می‌کردیم. زمین لرزه‌های ۲۴ ساعت اخیر شاید خسارت چندانی وارد نکرده باشند اما می‌توانند فکر تصمیم‌گیران را به این موضوعات اساسی و مهم هدایت کنند.
زارع افزود: این چنین زلزله‌های اندکی می‌تواند هشداری برای مدیریت بحران در شهر مشهد باشد و خیلی ارزشمند هستند؛ چراکه خراسان و مشهد در منطقه‌ای زلزله‌خیز قرار دارد و نیشابور یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران است که حداقل دو زلزله تاریخی به آن آسیب‌های بسیار شدیدی وارد کرده است. طبق اسناد تاریخی، نیشابور در ۱۲۰۹، ۱۲۷۰ و ۱۴۰۵ میلادی ویران شده است. آخرین زلزله شدید مشهد هم در سال ۱۴۰۵ میلادی بوده و اکنون که در ۲۰۲۱ قرار داریم و حدود ۶۱۶ سال از آن رخداد مهم گذشته است، باید به این لرزه‌ها دقت کنیم.
رییس شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم خاطرنشان کرد: در هیچکدام در زلزله‌های تاریخی تمرکز جمعیت به این صورتی که الان در شهر مشهد داریم، نداشتیم. هم اکنون نیز مشهد شهری بزرگ، آباد، مهم و پرجمعیت در منطقه خراسان و کشورهای همسایه است و در شهرهای مجاورش در کشورهای همسایه هم شهری با این اهمیت و بزرگی نداریم. بنابراین باید به نکات ریز، تاریخی، حساس و استراتژیک دقت کنیم و بیش از هر چیز به لرزه‌خیزی مشهد و گسل‌هایی که می‌تواند برای ما مشکل درست کند توجه داشته باشیم.
انتهای پیام