رحمان قهرمان‌پور در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اظهارات هایکو ماس وزیر خارجه آلمان که توافقی فراتر از برجام را مطرح کرده بود گفت: از مواضع آلمان و از تفسیرهای مختلف می شود به این نکته پی برد که گویی اروپا مواضع تندی را در سر داشته است البته بعدا شاهد بودیم که هایکو ماس اعلام کرد از صحبت هایش سوء برداشت شده است. در عین حال اگر این مواضع را بگذاریم کنار برخی اظهارات مقامات چین و روسیه که از ایران خواستند به مذاکرات چند جانبه بعد از برجام بپیوندد می‌توان گفت ایده هایی در این رابطه پشت صحنه وجود داشته است.

وی ادامه داد: به نظر می رسد آنچه جو بایدن در مصاحبه اخیرش درباره چشم انداز مذاکره با ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس درباره مسایل منطقه مطرح کرد، یک طرح بود که هنوز نمی دانیم این مطالب، حرف بایدن است یا طرحی جامع. به نظر بایدن این طرح را در سر دارد که اول به برجام برگردد و بعد مذاکرات چند جانبه میان کشورهای منطقه و فرامنطقه برگزار شود با حضور آمریکا، اروپا، چین، روسیه، ایران و عربستان و امارات. به نظر این مساله از یک ایده صرف فراتر است و احتمالا به اطلاع اروپا هم رسیده است کما اینکه چین هم درخواست کرد این مذاکرات برگزار شود. اظهارات هایکو ماس به نظر عجولانه آمد و این تصور را ایجاد کرد که اروپا به رهبری آلمان سعی دارد با اتخاذ این موضع امتیاز بیشتری از آمریکا بگیرد.

این کارشناس مسایل بین الملل با اشاره به شرایط سخت و دشوار اتحادیه اروپا و مشکلاتی که این کشورها با آن درگیر هستند اظهار کرد: مساله برگزیت و کنار رفتن انگلا مرکل و نیز وضعیت متزلزل امانوئل مکرون شرایط با ثباتی را برای این اتحادیه ایجاد نمی کند به علاوه که این قاره با مشکلات اقتصادی فراوان رو به رو است. اروپا اکنون در موقعیتی است که اگر مذاکرات چند جانبه ای در سطح منطقه و با کشورهای فرامنطقه ای برگزار شود احساس می کند اعتبار و موقعیت قبلی را که در مذاکرات هسته ای با ایران در سطح بین المللی داشت دیگر ندارد. ورود چین و روسیه از ابتدای کار و با پیشنهاد آمریکا در عمل وزن اروپا را در منطقه و سطح بین الملل کاهش می دهد.

قهرمان پور گفت: به نظر دولت بایدن بدش نمی آید برای کاهش تنش با چین و روسیه برخی از برنامه های خود در خاورمیانه را به این دو کشور واگذار کند و ممکن است در روابط فراآتلانتیکی نیز آمریکا و اروپا دیگر تنها بازیگران در این چارچوب نباشند. در عین حال نمی توان نادیده گرفت که افزایش بازیگران در موضوعات بین المللی موجب نگرانی اروپاست و این باور را تقویت می کند که موقعیت اش در دنیا در حال تضعیف است. معتقدم موضع گیری هایکو ماس را می توان در این راستا تعریف کرد که اروپایی ها نگران چند جانبه گرایی بایدن هستند که محدد به محور فراآتلانتیکی نشود و بخواهد چین و روسیه را هم به آن وارد کند.

وی ادامه داد: اروپا نگران است، نگران افول موقعیت خودش است و این باور دارد شکل می گیرد که روز به روز ضعیف تر هم می‌شود. اگر بعد از بازگشت بایدن قرار باشد مذاکرات منطقه‌ای شکل گیرد و برجام سکوی پرتاب به آن مذاکرات باشد در آن صورت ورود چین و روسیه و دیگر کشورها به طور طبیعی باعث می شود اهمیت نقش آفرینی اروپا در مذاکرات احتمالی ضعیف‌تر شود در حالی که قبل از برجام و مذاکرات منتهی به آن آمریکا و اروپا نقش اصلی را داشتند و در خود برجام هم ایران و اتحادیه اروپا تضمین کننده و هماهنگ کننده برجام هستند. اگر قرار باشد مسیری برای مذاکرات چند جانبه منطقه ای فراهم شود در آن صورت نقش و جایگاه اروپا در این ساز و کار کمتر از چین و حتی روسیه خواهد بود. از این رو معتقدم موضع هایکو ماس نشان‌دهنده این نگرانی است که آمریکا دارد نقش اروپا را تقلیل می دهد.

این کارشناس مسایل بین الملل در پاسخ به این که سیاست و رفتار دیپلماتیک ایران تا چه اندازه آمریکا و اروپا را به عقب نشینی از وضع شرط برای بازگشت به برجام دخالت داشته است؟ گفت: سابقه مذاکرات پاریس در سال 83 و اشتباه استراتژیک اروپا که به تعبیر خودشان بعد از آن مذاکرات کار را ادامه ندادند و منتظر نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در ایران ماندند با این استدلال که هر دولتی بعد از خاتمی بیاید، امتیاز بیشتری خواهد داد اما بعد احمدی نژاد آمد و محاسبات آنها بهم ریخت باعث می شود که اروپا دیگر نخواهد آن اشتباه را تکرار کند و منتظر نتیجه انتخابات در ایران نماند. ممکن است نتیجه انتخابات چیزی نباشد که آنها بخواهند، از این رو معادلات داخی ایران مهم است اما نه آنقدر که سرنوشت برجام را به آن گره بزنند. به علاوه مصوبه مجلس در روزهای اخیر نشان داد که در ایران کسی برای آنها فرش قرمزی پهن نکرده است و شاید در آینده شرایط دشوارتر هم بشود.

قهرمان پور خاطرنشان کرد: اصولگراها و اصلاح طلب ها می گویند برجام هست و به مصلحت ایران است که باشد. حرف اصولگراها هم همین است که سایر اعضای برجام زود به آن برگردند اما درباره پس از بازگشت به برجام، حتما اختلاف جدی میان این دو طیف وجود دارد و هنوز برای ورود به مذاکرات چند جانبه اختلاف میان آنهاست.

وی در پاسخ به این پرسش که انتظار نبود اروپا به ویژه سه کشور اروپایی بعد از سه سال کارشکنی آمریکا در معادلات بین المللی و تضعیف وجهه اروپا و خروج از بسیاری از معاهدات و پیمان نامه ها و نیز برجام، به این شکل بلندگوی آمریکا برای امتیازگیری پیش از بازگشت به برجام و اجرای تعهدات باشند و به نوعی بازی بسیار ضعیف را در صحنه بین الملل و دیپلماتیک از خود نشان دهند اظهار کرد: کاراکتر هایکو ماس خاص است و در فضای داخلی آلمان هم گفته می شود که در بیان سخنان و نظراتش رک و صریح است. در عین حال چندان تفاوتی بین آنچه مکرون و مرکل می گویند با هایکو ماس نمی بینم. انها حرفه ای تر این مطلب را بیان می کنند و در لفافه اما ماس صریح تر. هایکو ماس در جایی گفته بود که حتی اگر ترامپ برود و یک دموکرات بر سر کار بیاید روابط آمریکا و اروپا به سادگی به قبل از این باز نمی گردد.

این کارشناس مسایل بین الملل ادامه داد: معتقدم فشار به ایران و تلاش برای تعیین برخی شروط قبل از بازگشت آمریکا به برجام ناشی از نگرانی این کشورها از سیاست های چند جانبه گرایانه بایدن در آینده در شرایط متزلزل سیاسی، اقتصادی و  امنیتی اروپاست. آنها نگران خیزش روسیه در مقابل ضعف اروپا هستند. شاید اروپا در مقابل ترامپ و مواضع آن ایستاد اما نگرانی آنها عمیق تر و فراتر از مواضع و رفتارهای ترامپ است. آنها می دانند که بالاخره بایدن باید به سمت مهار چین برود و در معادلات مهار چین، افول جایگاه اروپا دارد به یک امر ساختاری تبدیل می شود. از این رو نگرانی اروپایی ها را باید درک کنیم. آنها درگیر مشکلات داخلی خود هستند و خیلی ها دیگر روی اروپا حساب باز نمی کنند و انتقادات شدیدی در سطح بین المللی به اتحادیه اروپا وارد است. حتی در موضع ایران شاهد انتقادات تند آقای ظریف نسبت به اروپایی ها هستیم.

قهرمان پور در پاسخ به این که نگاه بایدن به مداخله چین در مذاکرات همه جانبه منطقه ای که احتمالا مدنظرش است چیست؟ آیا سعی دارد با وارد کردن چین به مسایل بین المللی تا حدودی از تمرکز این کشور بر افزایش توان اقتصادی اش بکاهد؟ آیا ممکن است همان طور که سیاست خروج از خاورمیانه را دارد، سیاست کاهش حضور سیاسی و امنیتی در اروپا را هم دنبال کند؟ اظهار کرد: محتمل نمی دانم که بایدن از ناتو خارج شود، اما بازگشت به پیش از ترامپ به نظر چندان ممکن نمی آید. باید دید آنچه بایدن در سر دارد یک برنامه جامع است یا نه. آمریکا دارد چین را در سیاست بین الملل بالا می برد و این را می توان در راستای این حرف بایدن دید که در جایی گفت، چین را وادار می کنیم از قوانین بین لمللی پیروی کند.

انتهای پیام