دکتر حمید سوری استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به چگونگی انتخاب و اجرای مداخله موثر برای کنترل اپیدمی‌ها، اظهار کرد: الگوی اپیدمی‌هایی مانند کووید ۱۹ از جامعه‌ای به جامعه دیگر متفاوت است، بنابراین مداخلات مؤثر صرفاً نمی‌تواند بر پایه کپی کردن و یا به شکل وارداتی از سایر کشورها اعمال شود و برای انتخاب و اجرای مداخله صحیح باید شاخص‌های اپیدمیولوژیک، شرایط زمانی، امکانات، مقدورات و بضاعت‌های هر کشور مورد ارزیابی قرار گیرد.
مبنای مداخلات باید مطالعات مستند، سیستماتیک و بومی باشد
وی با تأکید بر اینکه مبنای مداخلات اعمال‌شده در کشور باید مطالعات مستند، سیستماتیک و بومی انجام شده در همان کشور باشد، گفت: برای انتخاب مداخله موثر در مهار کرونا، اولاً باید شرایط اپیدمیولوژیک جامعه را به صورت دقیق تحلیل و ارزیابی کرده، سپس مطالعات مدون بومی انجام داده و درنهایت با استناد به نتایج وضعیت اپیدمیولوژیک بیماری در جامعه؛ مداخله دارای بیشترین اثربخشی، امکان‌پذیری و هزینه اثربخشی را انتخاب کنیم.
این اپیدمیولوژیست با تأکید بر اینکه هر مداخله‌ای تابع شرایط زمانی اپیدمی بوده و در همه زمان‌ها قابل نتیجه‌گیری یکسان نیست، گفت: شاید اجرای یک مداخله هشت ماه قبل و اوایل شروع اپیدمی لازم و اثربخش بود، ولی اجرای آن در زمان و شرایط فعلی تأثیری ندارد، به‌عنوان مثال مداخله "قرنطینه معکوس" در هفته‌های اول اپیدمی می‌توانست بسیار کمک‌کننده باشد ولی از آن استفاده نشد، لذا اگر الان بعد از گذشت ماه‌ها از آغاز اپیدمی بخواهیم از آن استفاده کنیم، ارزش اجرایی و نتیجه اثربخشی نخواهد داشت.
نقطه‌نظر یک کارشناس الزاماً به معنای قطعیت و اثربخشی مداخلات نیست
وی همچنین با بیان اینکه نقطه نظرات کارشناسان که تنها نظرات شخصی خود را بیان می‌کنند، پایین‌ترین سطح مستندات علمی برای انتخاب یا رد مداخلات است، عنوان کرد: نقطه‌نظر یک کارشناس الزاماً به معنای قطعیت و اثربخشی مداخلات و تصمیم‌گیری‌ها نیست، چراکه کارشناسان بر اساس یکسری تجارب خام و پیشینه تجربی خود قضاوت و اظهارنظر می‌کنند که الزاماً ممکن است منطبق بر شرایط واقعی موجود نباشد، ضمن اینکه تجربیات خام روزمره شخصی که از بیمارستان‌ها، مطب‌ها، کلینیک‌ها و محیط‌های پیرامون افراد نتیجه‌گیری می‌شود، الزاماً نمی‌تواند نماینده کاملی ازآنچه واقعاً در جامعه می‌گذرد باشد و لذا تعمیم‌پذیری آن به کل جامعه اغلب با خطا همراه است.
انتقاد از کلی‌گویی‌های بدون مطالعه و توصیه‌های غیرعلمی برخی متخصصان بالینی
سوری با انتقاد از کلی‌گویی‌های بدون مطالعه و توصیه‌های غیرعلمی برخی متخصصان بالینی برای کنترل اپیدمی کرونا، عنوان کرد: به‌عنوان نمونه برخی تنها باگذشت 5 روز از اعمال محدودیت‌ها، تأثیر تعطیلات اخیر ادارات و مشاغل را بسیار مؤثر دانسته و توصیه به ادامه این سیاست کرده‌اند، این در حالی است که پیامدهای هر مداخله حداقل ۱۰ روز تا دو هفته بعد از شروع مشخص می‌شود؛ بنابراین مشاهدات سطحی افراد نمی‌تواند تائید کننده اثربخشی مداخلات باشد.
عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد کرونای تهران خطاب به برخی متخصصان بالینی و کارشناسان تریبون دار، اظهار کرد: این افراد باید در ارائه نقطه نظرات خود بخصوص در حوزه اعمال مداخلات اپیدمیولوژیک بسیار دقت کرده و وسواس نشان دهند و بدون مطالعه و مستند علمی موثق اظهارنظر نکنند، چراکه به دنبال آن یک تقاضای القایی نادرست در جامعه ایجاد شده و ذهن سیاست‌گذاران نیز به انحراف کشیده می‌شود.
تصمیمات کمیته علمی کرونا، به استناد مطالعات بومی باشد
این استاد دانشگاه با بیان اینکه این انتقاد به برخی کارشناسان کمیته‌های علمی مقابله با اپیدمی در کشور نیز وارد است، گفت: گاه برخی اظهارنظرها در این کمیته‌ها به استناد تجربیات شخصی و کلی افراد از مسئله است، درصورتی‌که تصمیمات کمیته علمی باید به استناد مطالعات بومیِ سفارش داده‌شده در خصوص سیاست‌گذاری‌ها باشد، در غیر این صورت احتمال خطای تصمیمات بسیار بالاست.
سوری با بیان اینکه متأسفانه کم‌توجهی به مطالعات بومی در کشور ما باعث شده که تصمیمات با احتمال خطای بالا همراه باشد، گفت: به همین دلیل اغلب نتیجه مطلوب حاصل نشده و منابع داخلی کشور نیز در این میان حیف می‌شود.
انتقاد از توصیه انجام تست انبوه کرونا در جامعه
این استاد اپیدمیولوژی دانشگاه همچنین با انتقاد از توصیه برخی مبنی بر انجام تست انبوه کرونا در سطح جامعه، اظهار کرد: تست انبوه باید در گروه‌های خاص و هدفمند انجام شود و انجام آن به شکل کور در کل جامعه در شرایط فعلی نه به‌صرفه است و نه اثربخش؛ به عبارت دیگر در شرایط فعلی اپیدمی انجام تست انبوه تنها در طرح محله محور برای شناسایی و ردیابی هوشمندانه و فنی مبتلایان و تماس‌های نزدیک آنان مؤثر خواهد بود.
وی با بیان اینکه متأسفانه اصرار برخی مبنی بر انجام تست انبوه کور در جامعه، شائبه اهداف و منافع جنبی و فردی را ایجاد می‌کند، گفت: بنابراین بدون استناد و مطالعه حرف زدن و اظهارنظر کردن در دفاع یا رد یک مداخله نمی‌تواند مبنای تصمیم‌گیری باشد.
برخی درصدد کمرنگ جلوه دادن برنامه‌های پیشگیری و کنترل مؤثر اپیدمی هستنند
سوری با بیان اینکه متاسفانه برخی درصدد کمرنگ جلوه دادن برنامه‌های پیشگیری و کنترل مؤثر اپیدمی هستنند، ادامه داد: متاسفانه مدیریت ضعیف دارو، تجهیزات پزشکی، تست‌های آزمایشگاهی، بستری‌های چند صدمیلیونی در بیمارستان‌های خصوصی، واکسن‌های در مرحله کار آزمایی و ... جذابیت‌هایی را برای عده‌ای سوداگر ایجاد کرده که به دنبال بی اثر نشان دادن طرح‌های پیشگیری اپیدمی هستند.
این عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد کرونای تهران در ادامه به طرح محله محور شهید سلیمانی برای مقابله با کرونا اشاره کرد و گفت: به عنوان نمونه این طرح با محوریت پیشگیری و با پشتوانه مطالعات و تحقیقات گسترده علمی و بومی طراحی‌شده و در حال اجراست ولی متأسفانه آن‌گونه که باید از سوی متخصصان و برخی ارگان‌ها و سازمان‌های مرتبط مورد توجه و حمایت قرار نگرفته است.
وی با اشاره به شائبه‌ای مبنی بر تمایل برخی به عدم کنترل اپیدمی و جستجوی منافع خود در تداوم آن، ادامه داد: احساس می‌شود برخی طرح شهید سلیمانی را نادیده گرفته و با سکوت خود بی‌تفاوت از کنار آن می‌گذرند تا به اهداف موردنظر خود برسند، درحالی‌که هم‌اکنون تنها گزینه موجود برای مهار و کنترل اپیدمی، اعمال سیاست‌های پیشگیرانه و مراقبتی از طریق طرح محله محور است؛ بنابراین کارشناسان و متخصصان اگر در این رابطه نقد یا سؤالی دارند، مطرح کنند و یا اگر گزینه بهتری با پشتوانه علمی سراغ دارند ارائه کنند؛ در غیر این صورت با منحرف کردن مسیر و رفتارهای عوام‌فریبانه و پوپولیستی، هیچ مشکلی از جامعه حل نمی‌شود.
اظهارات غیرمستند، اعتماد مردم به سیاست‌گذاران و متخصصان را کمرنگ می‌کند
سوری با تأکید بر اینکه اظهارنظرها باید بسیار بااحتیاط و منطقی و مبتنی بر مستندات علمی باشد، گفت: در غیر این صورت اعتماد مردم به سیاست‌گذاران و متخصصان به مرور زمان کمرنگ شده که این مسئله بسیار خطرناک است، چراکه تصور ناکارآمدی نظام سلامت با اظهارات بدون مستند برخی متخصصان و اساتید باعث می‌شود که اعتماد عمومی که به راحتی به دست نیامده، به باد برود، این مسئله نه به نفع مردم و متخصصان بوده و نه به نفع نظام سلامت و سیاست‌گذاران کنترل اپیدمی.
طرح محله محور شهید سلیمانی در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد کرونای تهران در بخش دیگر گفت‌وگو با اشاره به آغاز طرح محله محور شهید سلیمانی و مراحل اجرای آن، گفت: اجرای این طرح در تهران و سایر استان‌های کشور از هفته گذشته آغاز شده و نحوه اجرای آن در گزارش‌ها امیدوارکننده است.
وی با بیان اینکه هر روز جمعیت بیشتری تحت پوشش این طرح قرار می‌گیرند، گفت: امیدواریم تا پایان هفته پوشش طرح کامل شود و از آنجا که این طرح بر شناسایی و ردیابی کانون‌های آلودگی یعنی مبتلایان و تماس‌های نزدیک آنان متمرکز است، با پوشش کامل طرح یعنی شناسایی کانون‌های آلودگی، هزینه‌های سنگینی که باید برای کل توده جمعیتی کشور با قفل‌کردن و تعطیلی شهر و توقف کسب‌وکارها پرداخت شود، متوقف شده و برنامه‌ها و سیاست‌های نظام سلامت تنها بر روی حدود یک درصد جمعیت کشور یعنی کانون اصلی آلودگی متمرکز می‌شود.
زمان اثربخشی مداخلات فعلی کنترل کرونا
سوری همچنین با اشاره به زمان اثربخشی مداخلاتی همچون محدودیت‌های دوهفته‌ای و طرح محله محور از منظر اپیدمیولوژی، اظهار کرد: طرح تعطیلی دوهفته‌ای در صورتی می‌تواند کمک‌کننده باشد که بستری برای اجرای مؤثرتر طرح محله محور فراهم کند، در غیر این صورت به‌خودی‌خود غیر از هزینه، تأثیر ثابت و بلندمدتی نخواهد داشت.
وی با بیان اینکه حداقل یک ماه بعد از پوشش کامل و جامع طرح می‌توانیم منتظر اثربخشی آن باشیم، گفت: اثربخشی طرح با سنجش دو شاخص کاهش بستری بیمارستانی و آمار مرگ‌ومیر ارزیابی می‌شود. بر این اساس حداقل 3 هفته بعد از شروع طرح آمار بستری و یک ماه بعد از آن آمار فوتی‌ها کاهش پیدا می‌کند و در صورت موفقیت طرح می‌توانیم امیدوار باشیم که در ادامه طرح طی 3 یا 4 ماه به مرحله کنترل اپیدمی برسیم.
این متخصص اپیدمیولوژی در پایان با بیان اینکه هیچ ادعایی مبنی بر بی‌نقص بودن طرح محله محور وجود ندارد و قرار نیست با اجرای آن تعداد مرگ‌ها به صفر برسد، عنوان کرد: 9 ماه رویکرد درمانی و بالینی نتیجه‌ای جز آنچه امروز با آن مواجه هستیم نداشته و در این میان تجربه‌های موفق جهانی، مطالعات بومی کاربردی، مبانی تخصصی اپیدمیولوژی، علوم بهداشتی و پزشکی به ما می‌گوید که چاره‌ای جز رویکرد پیشگیری نداریم و بجای رویکرد غیرفعال مجبوریم رویکرد غربالگری فعال و استفاده حداکثری از فناوری‌های نوین را برای رهگیری و رصد مبتلایان به خدمت بگیریم. مجبوریم از مشارکت فعال مردم، نهادهای مردمی و افراد داوطلب استقبال کنیم و امید است همه با همدلی و با تشویق مردم به همراهی در حسن اجرای طرح به یک برد همگانی و ملی در شکست اپیدمی کرونا دست یابیم.
انتهای پیام