به گزارش ایسنا، مراقبت‌های اولیه بهداشتی، مراقبت‌های ضروری و اساسی در زمینه بهداشتی است که برای همه افراد و خانواده‌ها قابل دسترس باشد. این مراقبت‌های اولیه نه تنها شامل مراقبت‌های پزشکی است، بلکه مراقبت‌های اجتماعی، ارتقای سلامت و راهبردهای پیشگیری از بیماری‌ها با حفظ و ارتقای سلامت از طریق آموزش سلامت و شناسایی مشکلات سلامت را نیز شامل می‌شود.

جمهوری اسلامی ایران طی دهه‌های گذشته در حوزه سلامت دستاوردهای زیادی در زمینه افزایش امید به زندگی، کاهش مرگ‌ومیر مادران در اثر بارداری، کاهش مرگ‌ومیر کودکان و نوزادان، دسترسی به خدمات با ایجاد شبکه‌های بهداشتی-درمانی و ... داشته است. با این حال نظام سلامت ایران هنوز هم با چالش‌های مختلفی مواجه است.

بررسی‌ها نشان داده که نظام کنونی مراقبت‌های بهداشتی اولیه کشور پاسخ‌گوی الگوی تغییریافته بیماری‌ها، کنترل بیماری‌های غیرواگیر، افزایش بار ناشی از بیماری‌ها و مشکلات روانی اجتماعی نیست. همچنین در نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه ایران، ضعف در انتقال اختیارات به سطوح پایین‌تر، ضعف در نظام اطلاعات و تمرکز در تصمیم‌گیری‌ها وجود دارد.

با توجه به چالش‌ها و ضعف‌های مطرح‌شده، تقویت نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه بیش از پیش ضروری است. به همین دلیل پژوهشگران گروه علوم مدیریت و اقتصاد بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران به بررسی عوامل تقویت‌کننده مراقبت‌های بهداشتی اولیه بر اساس تجربیات دیگر کشورها پرداختند. در این مطالعه «محمدمهدی کیانی» و «بتول احمدی» به همراه همکارانشان مشارکت داشتند.

این پژوهش به صورت مرور جامع انجام شد و پژوهشگران برای انجام آن مقالاتی که در بازه زمان ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۸ به تقویت مراقبت‌های بهداشتی اولیه پرداختند را استخراج کردند و در نهایت ۲۰ مقاله انگلیسی، سه مقاله فارسی، چهار گزارش و سه سند بالادستی، مورد بررسی قرار گرفتند.

یافته‌های این پژوهش نشان داد که به طور کلی برای بهبود و تقویت مراقبت‌های بهداشتی اولیه باید به دو عامل تسهیل‌کننده کارکرد و عملکرد تیم مراقبت بهداشتی که بیشتر نقش پشتیبانی دارند و راه‌های بهبود یا تقویت مراقبت‌های بهداشتی اولیه که مربوط به نیروهای صنفی و اجرایی تیم مراقبت بهداشتی می‌شوند، توجه کرد.

پژوهشگران با توجه به بررسی‌های انجام شده، پیشنهاداتی را برای تقویت سیستم مراقبت‌های اولیه بهداشتی ارائه کردند:

- نقش حاکمیتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌بایست برای هماهنگی بهتر سیستم‌های سلامت به ویژه سازمان‌های تامین اجتماعی و بخش‌های خصوصی، تقویت شود تا با ایجاد مشارکت بخش خصوصی و دولتی، دوباره‌کاری ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اولیه و ناکارایی در ارائه خدمات که به طور ناخودآگاه بر عملکرد، تداوم و هماهنگی مراقبت‌های اولیه بهداشتی تاثیر می گذارد، کاهش یابد.

- افزایش استقلال ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اولیه که می‌تواند کیفیت خدمات و بهره وری و کارایی را بهبود بخشد.

- پزشک خانواده موجود در سیستم مراقبت‌های بهداشتی اولیه و نظام ارجاع در ایران به اندازه کافی موثر نیست و برای مقابله با این چالش، سیستم‌های بهداشتی اولیه مبتنی بر به‌ورزان و پزشکان عمومی غیرمتخصص نیاز دارند تا با معرفی متخصصان پزشک خانواده و توسعه تیم پزشک خانواده یا گروه‌های پزشک خانواده (که معمولا شامل پزشکان خانواده، پرستاران یا بهورزان هستند) خدمات ارائه شده را افزایش دهند. در این شرایط ، نقش دیده‌بانی مراقبت‌های بهداشتی اولیه می‌تواند با دسترسی محدود به مراقبت‌های سطح دوم تقویت شود.

- تقویت سیستم مراقبت های بهداشتی اولیه با توسعه دامنه خدمات ارائه شده. برای مثال توسعه مراقبت‌های اولیه بهداشتی با معرفی یک بسته خدمتی اضافی که بر روی مدیریت موثر بیماری‌های مزمن تمرکز می‌کند. به این منظور دانش، مهارت و شایستگی بهورزان، تکنسین‌های بهداشتی و پزشکان عمومی می‌بایست از طریق آموزش‌های اضافی و ضمن خدمت تقویت شود.

- سیستم‌های اطلاعاتی موجود مراقبت‌های اولیه بهداشتی باید فراتر از داده‌های اولیه جمع‌آوری شده و گسترش یابند.

- قوانین و مقررات می‌بایست تغییر یابند و به صورت انعطاف پذیر باشند تا در طول زمان سهم منابع عمومی و اختصاصی تخصیص یافته به مراقبتهای بهداشتی اولیه افزایش یابد و هم سطح کشورهایی شود که با بار قابل  توجه بیماری های غیرواگیر روبرو هستند.

به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ مهم‌ترین عوامل تقویت‌کننده مراقبت‌های بهداشتی اولیه کشور، تقویت نظام ارجاع و پزشک خانواده، تیم سلامت، ترکیب و تلفیق برنامه‌های کنترل بیماری‌های واگیر و غیرواگیر در کنار یکدیگر، خودمراقبتی و مشارکت مردم در برنامه‌ریزی و اجرا است. همچنین دسترسی به این مهم نیازمند برطرف کردن چالش‌های پیش روی نظام مراقبت‌های بهداشتی شامل بازنگری ساختاری، سیستمی، و کارکردی است.

این محققان پیشنهاد می‌کنند: ضمن فراهم کردن زیر ساختارهای لازم جهت تقویت مراقبت‌های بهداشتی اولیه، از نیرو و توان جامعه مدنی، تشکل‌ها و سازمان‌های  مردم نهاد و همچنین تقویت همکاری‌های بین بخشی در راستای احیای مجدد مراقبت‌های بهداشتی اولیه متناسب با  نیازهای روز جامعه استفاده شود.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان ««تقویت مراقبت‌های بهداشتی اولیه در ایران: یک مطالعه مرور جامع» در مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، منتشر شده است.

انتهای پیام