محیط زیست یکی از ارکان بسیار مهم حیات و توسعه است

محیط زیست یکی از ارکان بسیار مهم حیات و توسعه است زیرا نقش‌های متعددی برای ایجاد تعادل در مولفه‌های مختلف حیات بازی می‌کند. وضعیت محیط زیست کشورها و تغییرات آن یکی از مسائل مهم عصر جدید است. رهبران کشورها و فعالان عرصه محیط زیست می‌کوشند سیاست‌هایی برای بهبود وضعیت محیط زیست سرزمین خود وضع کنند. در دنیا نیز در این زمینه کارهایی شده است. بعضی از مشکلات محیط زیستی  در حال بدل شدن به بحران است. خشکسالی، گرمای شدید و طوفان ریزگردها زندگی مردم را تهدید می‌کند.

بحران‌های محیط زیستی می‌تواند در آینده  نزدیک عامل نزاع، جنگ‌ها و درگیری شود

در گذشته هوای زمین متعادل بود، اما امروزه اوضاع وخیم‌تر شده است؛ یعنی به خاطر افزایش سریع جمعیت و شهرنشینی و فناوری‌های مختلف، استفاده‌های بیرونی انسان و رفاه‌طلبی او، تخریب هوای پاک بسیار گسترده شده است؛ به‌گونه‌ای که زندگی در مکان‌های پرتراکمی همانند شهرهای بزرگ با مخاطره برای سلامتی جسمی و البتّه روحی  ناشی از عامل هوای آلوده همراه است. مسأله به اینجا ختم نمی‌شود؛ فرسایش و آلودگی خاک شدیدتر است؛ جنگل‌ها نیز روز به روز بیشتر تخریب می‌شوند و باعث افزایش دمای کره زمین می‌شوند. رشد روزافزون جمعیت موجب کمبود آب شیرین برای اکثر کشورها شده و منابع آب شیرین دچار کمبود، بحران و آلودگی شده است. گفته می‌شود این بحران‌ها می‌تواند در آینده نزدیک عامل نزاع، جنگ‌ها و درگیری شود.

جنگ همیشه به محیط زیست خسارت وارد کرده است

جنگ همیشه به محیط زیست خسارت وارد کرده است و به طور کلی دو تأثیر عمده بر محیط زیست دارد: اول، خسارات وارده در طول جنگ که یا عمدی است یا اتفاقی. خسارات عمدی می‌تواند به منظور جلوگیری از پناه گرفتن دشمن، انهدام و از بین بردن محصولات غذایی به قصد ایجاد وحشت در جمعیت غیر نظامی دشمن و مانند آن وارد آید، و دوم، نوع دیگری از خسارت که آثار منفی بر طبیعت باقی می‌گذارد و آن استفاده آگاهانه و تعمدی از رهگذر تغییرات مصنوعی در محیط زیست به عنوان ابزار جنگیدن است.

بر اساس نتایج جنگ به عنوان عامل تاثیر گذار در بعد روانی و اجتماعی انسان‌ها همواره مطرح بوده است که این تاثیرات در حین جنگ بصورت کوتاه مدت و بعد از آن بصورت دراز مدت مورد توجه قرار می‌گیرد. کاربرد سلاح‌های میکروبی، شیمیایی و هسته‌ای علاوه بر کشتار انسان‌های نظامی و غیر نظامی در مقطع زمانی خاص در یک نسل، در دراز مدت باعث آلودگی آب و خاک شده است که در نسل‌های بعدی مورد توجه قرارمی‌گیرد . علی الخصوص عوامل هسته‌ای و رادیواکتیو که از نسلی به نسل دیگر قابل انتقال است.

گاه انفجارات کارخانجات هسته‌ای باعث ایجاد یک فاجعه عظیم زیست محیطی می‌شود (حادثه انفجار نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل). گاه استراتژی های جنگی نظیر ساختن پل برروی رودخانه ها و نهرها باعث عدم مهاجرت ماهی‌ها به بالادست رودخانه ها و در نتیجه عدم تخم ریزی و کاهش نسل این گونه‌ها می‌گردد. گاهی نیز استراتژی غلط خشکاندن رودخانه ها و تالاب‌ها باعث صدمات جبران ناپذیر زیست محیطی می‌شود نظیر آنچه در کشور عراق شاهد آن هستیم.

ایجاد مین‌های سرگردان در محیط آبی و خاکی باعث مرگ و میر انسان‌ها وسایر موجودات می‌گردد. بطوریکه کارشناسان سازمان ملل متحد حدس می‌زنند که در حدود ۱۰ میلیون مین خنثی نشده در عراق وجود دارد که این مین‌ها یک تهدید جدی برای مردم عراق و حیات وحش این کشور است.

جنگ هسته‌ای در تاریخ بشریت فاجعه‌ای ویرانگری است

مقالات عنوان می‌کنند در تاریخ بشریت هیچ فاجعه‌ای قدرت ویرانگری شبیه جنگ هسته‌ای را نداشته است. این حادثه از نظر شکل خسارات و اثرات آنی و تاخیری با سایر حوادث تفاوت دارد. انفجار بمب اتمی در هیروشیما وناکازاکی در سال ۱۹۴۵میلادی که شدت اثر آن معادل ۲۰ هزار تن ماده منفجره TNT بود، پیدایش قدرت فوق العاده‌ای را به بشر اطلاع داد. بطوریکه بازماندگان حادثه تصور می‌کردند هزاران هواپیما میلیون‌ها تن مواد منفجره روی سر آن‌ها ریخته‌اند. از ناگوارترین عواقب آن می‌توان به مرگ و ناتوانی ناشی از سوختگی‌ها اشاره کرد که در نتیجه آتش سوزی‌های حاصل از انفجار بوده است. بطوریکه دمای هوا در داخل منطقه آتش‌سوزی از دمای جوش آب فراتر خواهد رفت اینگونه حوادث اثرات چشمگیری بر سلامتی افراد، محیط زیست و اجتماع می‌گذارند.

بر اساس نتایج  اثرات آنی این فاجعه  بر بدن انسان می‌توان به صدمات ناشی از تاثیر پرتوهای آلفا و بتا که سبب سوختگی‌های سطحی وآسیب‌های ژنتیکی و همچنین از عوارض تاخیری می‌توان به سرطان‌زائی (سرطان خون)، کاهش باروری، کاتاراکت اختلالات عصبی، روانی اشاره نمود.

لازم به ذکر است آلودگی داخلی بدن نیز از طریق تنفس وگوارش صورت می‌گیرد. دو عنصر استرانسیوم و سزیم  از طریق خوردن شیر، گوشت، ماهی وسبزیجات آلوده وارد بدن شده و جایگزین کلسیم وپتاسیم بدن می‌گردند. صدمات دیگر حاصل از موج انفجار بوده که سبب جراحات، شکستگی وله شدگی می‌شوند.

 طبق تحقیقات اخیر از اثرات اقتصادی، اجتماعی حاصله از انفجار می‌توان به مشکلات کمبود غذائی، سوءتغذیه وگرسنگی اشاره کرد. همچنین ماندن اجساد بر روی زمین، افزایش جمعیت حشرات، جوندگان وپشه‌ها سبب گسترش بیماری‌هایی ازقبیل مالاریا، تیفوس، تب دانگ ومننژیت می‌شود. قطع ارتباطات حاصل از انهدام اهداف نظامی مانند جاده‌ها، پل‌ها و راه آهن، توقف زنجیره تولید موادغذائی از قبیل کشت، دامداری، پرورش ماهی، تغییر کیفیت خاک کشاورزی، کاهش لایه ازن، کاهش باران در نتیجه تاثیرات جوی، تخریب سدها، آلودگی آب‌ها، کاهش درجه حرارت در سطح زمین نیز همگی نتیجه مستقیم جنگ هسته‌ای بزرگ است.

از وسعت فاجعه جنگ دوم خلیج فارس به  «تروریسم زیست محیطی» یاد می‌شود

در جریان جنگ عراق علیه ایران، حمله هواپیماهای عراقی به هفت سکوی استخراج نفت در حوزه‌های نفتی نوروز در خلیج فارس باعث فوران نفت به خلیج فارس شد، به طوری که ١٩ کمپانی فعال در منطقه اعلام کردند که نشر و پخش غیر قابل کنترل نفت، خلیج فارس را به دریاچه‌ای وسیع از نفت تبدیل خواهد کرد و خسارات بالقوه بی‌سابقه  زیست محیطی و اکولوژیکی به همراه خواهد داشت. همچنین هفته‌ها پیش از جنگ دوم خلیج فارس، عراق صراحتاً اراده و تصمیم و در جنگ  خود را در استفاده از محیط زیست به عنوان ابزار جنگی اعلام نمود، تصمیم را عملی کرد و تنها در یک ناحیه ٨٠٠ چاه نفت کویت را به آتش کشید. وسعت این فاجعه به قدری زیاد بود که از آن با عبارت «تروریسم زیست محیطی» یاد کرده‌اند.

جنگ به عنوان یک عامل تاثیر گذار بر سلامت جسمی و روانی افراد، باعث ایجاد تغییراتی در مناسبات اجتماعی انسان‌ها نیز می‌شود. جنگ همواره به عنوان عامل مخرب تاسیسات و محیط زیست مطرح بوده است. علاوه بر سازمان صلیب سرخ جهانی که به هنگام وقوع جنگ‌ها و ظیفه آمارگیری از تعداد کشته شدگان، مجروحین و اسرا را بر عهده دارد، این نیاز احساس می‌شود که سازمان دیگری تاسیس شود که وظیفه برآورد و آمارگیری از میزان خسارات زیست محیطی را برعهده داشته باشد. انسان اگر بتواند بر اساس محیط زیست اطرافش زندگی کند بر بسیاری از مشکلات روانی و جسمی خود فائق می‌آید و این تاثیر بسیار زیادی برای رسیدن به یک اجماع کلی در مورد صلح جهانی خواهد داشت. گاهی یک تصمیم عجولانه جهت منافع کوتاه مدت باعث ضرر و زیان‌های بلند مدت و جبران ناپذیر می‌گردد.

منابع:

 *پیشگویی، س.ا.ح و دیگران. (۱۳۹۰). «بررسی اثرات زیست محیطی جنگ‌های هسته‌ای». مجله دانشکده پرستاری ارتش جمهوری اسلامی ایران. ویژه نامه سال یازدهم. صص:۱۴

*اشقلی فرهانی، س. (۱۳۸۴). «اثر جنگ بر محیط زیست».  هفتمین همایش ملی بهداشت محیط. صص:۸-۱.

*فیروزی، م. (۱۳۸۴). «حق بر محیط زیست».  ناشر سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی. صص: ۱۰۷-۱

انتهای پیام