پویش «صدسال شمسی، ده داستان فارسی»، مخاطب را در مرحله ورود به قرن جدید با یک نگاه تازه روبرو می‌کند. از او می‌پرسد آیا برای رفتن به قرن جدید آماده است؟ اگر قرار باشد در چمدان این سفر تنها ۱۰ داستان فارسی از این قرن را جای بدهد، کدام‌ها را انتخاب می‌کند؟ به عبارتی در دید اهالی ادبیات و مخاطبان، کدام‌یک از داستان نویسان ایران، تصویر جامع‌تری از زمانه خود داشته‌اند؟
گیتی صفرزاده، دبیر پویش «صدسال شمسی، ده داستان فارسی» که در کارنامه خود سردبیری مجله گل‌آقا و فعالیت‌های فراوانی را در حوزه داستان، طنز و نشر کتاب‌خوانی دارد، به سؤالات خبرنگار ایسنا دربارۀ این پویش پاسخ می‌دهد:
ایده پویش «صد سال شمسی، ده داستان فارسی» از کجا کلید خورد و چه مراحلی را تا اعلام فراخوان عمومی طی کرد؟
سایت وینش (vinesh.ir) از دو سال پیش که آغاز به کار کرد، روی معرفی و نقد کتاب‌های تازه منتشره متمرکز شد، اما این را جزو برنامه‌های خود داشت که به آثار شاخص و نویسندگان مطرح نیز بپردازد. ایده‌ای هم خود من در ذهن داشتم که به شکل یک طرح اولیه و خام بود، برای پیوندی بین شروع یک قرن جدید و توجه به ادبیات داستانی فارسی در قرن بسیار پرفراز و فرود ۱۴شمسی.
همه این موارد در تحریریه مطرح شد و با همفکری و ایده‌پردازی آقای صافاریان، به‌عنوان سردبیر سایت و همکاران تحریریه و تصویریه و بخش فنی، به طرح «صدسال شمسی، ده داستان فارسی» رسیدیم.
سال آخر این سده، همراه با فراگیری بیماری کرونا بوده. گویی رنج و ماتمی بر دوش همه افراد سنگینی می‌کند. بااین‌وجود آیا کسی حس و حال چنین کارهایی را دارد؟
اتفاقاً یکی از انگیزه‌هایی که برای انجام این کار داشتیم همین ماجرا بود. یکی ازاین‌جهت که با راه‌اندازی چنین پویشی بتوانیم کمی حال و هوای مردم را در این روزگار کرونازده تغییر دهیم، دوم اینکه با کمک داستان‌ها یادآوری کنیم که در طول تاریخ روزهای سخت بسیاری داشته‌ایم که توانسته‌ایم پشت سر بگذاریم. البته شرایط کرونا خیلی جاها کار را برای ما سخت کرده؛ از بیماری همکاران و اهالی ادبیات گرفته تا شرایط روحی نامناسبی که الان بسیاری درگیر آن هستند، اما در کنارش، از لطف و توجه نویسندگان و مخاطبانی هم برخوردار شدیم که هم به خاطر توجه به داستان فارسی و هم ایجاد فضایی متفاوت در این روزها، بسیار به ما دلگرمی دادند.
اصولاً چه لزومی دارد کارنامه قرنی را که پشت سر گذاشتیم، بدانیم؟ رفتن به قرن جدید چه اتفاقی است؟
ساده‌ترین شکل ماجرا این است که آدم‌ها همیشه مبدأهای زمانی خاص را برای خودشان معنایی داده‌اند؛ مثل روز اول بهار، روز پایانی پاییز، روز تولد و …. سال ۲۰۰۰ میلادی خاطرمان هست که در اکثر کشورهای جهان به آغاز قرن ۲۱میلادی به شکل‌های مختلف پرداختند؛ چرا ما به آغاز قرن خورشیدی تقویم خودمان توجه نکنیم و آن را بهانه‌ای برای پرداختن به موضوعات مختلف نبینیم؟
اما ماجرای توجه به قرن گذشته هم بی‌اهمیت نیست چون قرنی که گذشته برای ما ایرانی‌ها بسیار مهم و پر از تحولات سرنوشت‌ساز سیاسی و اجتماعی بوده. مرور این صدسال شاید بتواند در ترسیم مسیر آینده به ما کمک کند.
صد سال گذشته برای ادبیات داستانی ایران هم بسیار مهم بوده است. شما بگویید مهم‌ترین مقاطع و تحولات این صدساله در ادبیات داستانی فارسی چه بوده‌اند؟ و کدام‌یک از تلاش‌ها برای دسته‌بندی و ارائه سیمای کلی از داستان‌نویسی فارسی موفق‌تر بوده‌اند؟
مهم‌ترین ماجرای ادبیات داستانی در این صدسال، آغاز داستان‌نویسی مدرن به شکل رمان و داستان کوتاه است. به‌تبع آن ما در این فرم، تجربه‌های مختلفی را داشتیم. این تجربیات را می‌شود هم بر اساس موضوعات (که چقدر جنبه‌های اجتماعی یا کاملاً فردی و ذهنی داشتند) هم بر اساس قالب‌ها (تحولاتی که در شیوه‌های بیان و ابداعات زبانی و ساختاری پیش آمد) و هم جنبه‌های دیگری مثل پا گرفتن طنز، ظهور و رشد نویسندگان زن، دوره‌های درخشش یا افول آثار و...بررسی کرد. متأسفانه کارهای فراوان و متنوعی برای دسته‌بندی یا ارائه تصویر کلی از ادبیات صدسال اخیر انجام‌نشده، ولی بدون شک یکی از جامع‌ترین آن‌ها کتاب صدسال داستان‌نویسی ایران نوشته آقای حسن میرعابدینی است.
چند سؤال کوتاه می‌پرسم. ۱۰ داستانی که انتخاب می‌شوند بر اساس چه شاخص‌ها و چه روشی انتخاب می‌شوند؟ گروه اهالی ادبیات چگونه انتخاب‌شده‌اند؟ شاخص‌های اهالی ادبیات مشخص است یا هر کدام بر اساس ذوق و سلیقه خودشان انتخاب می‌کنند؟ باوجود اینکه خبرنگاران تخصصی حوزه ادبیات می‌توانند حلقه ارتباطی مردم و اهالی ادبیات باشند، آیا امکان انتخاب خبرنگاران نمی‌توانست به مجموعه اضافه شود تا بخشی از کار را بهتر کند؟
در مرحله اول ۲۰ کتابی که بین اهالی ادبیات بیشترین امتیاز را گرفته باشند مشخص می‌شوند. این کتاب‌ها بر اساس امتیاز رتبه‌بندی شده‌ای که آن‌ها داده‌اند مشخص می‌شود، البته افرادی هم بوده‌اند که کتاب‌های انتخابی‌شان را رتبه‌بندی نکرده‌اند و خواسته‌اند که به آن‌ها امتیاز برابر تعلق بگیرد. وقتی فهرست ۲۰ کتاب نهایی مشخص شد، در معرض نظرسنجی عمومی گذاشته می‌شود تا مردم از بین آن‌ها ۱۰ داستان را انتخاب کنند. البته حتماً بخشی را هم برای داستان‌های مورد علاقه مخاطبان که ممکن است جزو آن فهرست برگزیده ۲۰تایی نباشند، در نظر می‌گیریم.
اهالی ادبیات بر اساس ملاک شخصی خودشان کتاب‌ها را انتخاب می‌کنند که قاعدتاً آمیزه‌ای از علاقه و اهمیت است. در اصل هم ما از آن‌ها نخواستیم که مثلاً صرفاً ارزش تخصصی آثار را در نظر بگیرند، صحبت ما این بود که فرض کنید چمدانی داریم و می‌خواهیم آن چیزهایی را که برایمان از همه نظر مهم‌تر و باارزش‌تر است از این قرن ببریم به قرن بعدی. حالا اگر بخشی از این چمدان جا برای ۱۰ کتاب داشته باشد، کدام کتاب‌ها را می‌برید؟
در انتخاب اهالی ادبیات هم نگاهمان این بود که افرادی که در حوزه‌های مختلف داستانی (از داستان کوتاه تا رمان و فیلم‌نامه) کار کرده‌اند یا در حوزه نقد و ترجمه داستان فعالیت کرده‌اند حضور داشته باشند، اما قطعاً این شامل دایره وسیعی از افراد می‌شود که قطعاً دسترسی به همگی‌شان (تازه به این شرط که همگی آن‌ها مایل به مشارکت در این نظرسنجی باشند) مقدور نیست. ما تا جایی که برایمان امکان‌پذیر بوده از افراد دعوت کرده‌ایم و از مشارکت باقی افراد هم استقبال می‌کنیم.
پس از انتخاب و نهایی شدن فهرست کتاب‌ها چه برنامه‌هایی برای معرفی بیشتر، بهتر و کتاب‌خوانی این کتاب‌ها دارید؟ اصولاً جایی برای خوانش حرفه‌ای و نقد در این برنامه دیده‌شده است؟
ماجرای نقد کتاب کلاً برای وینش یک مسئلۀ جدی است و جزو برنامه پویش هم این است که بعد از انتخاب ۱۰ کتاب برگزیده برای آن‌ها مسابقه نقد برگزار کنیم و علاوه بر آن به بررسی مفصل و دقیق این آثار هم بپردازیم. ایده‌های دیگری هم برای پرداختن به این ۱۰ عنوان کتاب داریم که بعد از مشخص شدن کتاب‌ها با همراهی ناشران و مؤسساتی که در حوزه‌های فرهنگی فعالیت می‌کنند امید به انجامشان داریم.
آیا این برنامه پس از پایان امسال و ورود به قرن جدید، البته به صورت‌های جدید ادامه پیدا می‌کند؟
به‌هر حال ما با به راه‌اندازی این پویش، یک بخش نگاهمان رو به آینده بوده است و حتماً در زمان خودش برای کارهای مناسب دیگری که بشود انجام داد، برنامه‌ریزی می‌کنیم.
پیش‌بینی شما از مشارکت و همراهی مردم در مراحل مختلف این طرح چگونه است؟
در شرایطی هستیم که واقعاً پیش‌بینی حتی یک روز بعد هم کار آسانی نیست. بااین‌وجود بازخوردی که تابه‌حال در شبکه‌های اجتماعی از مردم گرفته‌ایم خوب بوده و نشان داده با وجود همه مسائل و مشکلات، مورد توجه شان قرار گرفته است. درهر حال ما تلاش خودمان را می‌کنیم و امیدواریم که به بهترین نحو انجام شود.
انتهای پیام