فرزانه آقاپور در نشست مجازی «نگاهی به ادبیات کودک در ایران» که همزمان با روز کودک از طریق پلتفرم اسکای روم اداره کل کتابخانه های عمومی استان گیلان و به میزبانی کتابخانه عمومی خاتم الانبیا(ص) رشت برگزار شد، ورود به مقوله تاریخ ادبیات بدون کنکاش در مقوله ادبیات کودک را ناممکن ارزیابی کرد و گفت: تاریخ ادبیات وابستگی فراوانی با مفهوم کودکی داشته و نگرش افراد مختلف نسبت به دنیای کودکان برگرفته از نگاه آنها به علایق و سلایق کودکان است.
وی با بیان اینکه مفهوم ادبیات کودکان در جهان پیش از ایران و به صورت ادبیات شفاهی شکل گرفت گفت: پیش از اسلام نیز نمونه هایی از این نوع ادبیات را می توان یافت که از آن جمله می توان به انواع اندرزنامه ها در زمینه تربیت کودکان اشاره کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان، بُعد تربیتی و جامعه پذیری اندرزنامه ها در پرورش کودکان را بسیار مهم عنوان کرد و متذکر شد: آن چیزی که در گذشته و در ادبیات شفاهی برای کودکان در نظر گرفته می شد، جنبه تربیتی موضوع بوده که به عنوان مرحله ای گذرا برای رسیدن به مفهوم بزرگسالی بوده است.
آقاپور، با برشمردن دوره های مختلف ادبیات کودک در غرب، از دوره «کودک شرور» با تنبیه بدنی کودک برای خروج شیطان درون از جسم کودک به عنوان بدترین دوره تاریخی یاد و عنوان کرد: در این زمان والدین بر این باور بودند که تنبیه بدنی کودک، روح شرور نهفته در کالبد وی را از جسم کودک خارج می کرد.
وی به توسعه ادبیات کودک پس از اسلام در ایران نیز اشاره کرد و وجود بسیاری از آثار ارزشمند در این دوره را گواهی بر توجه اندیشمندان اسلامی به حوزه کودکان دانست و یادآور شد: «قابوس نامه» یکی از آثار ارزشمند دوره اول است که در آن کیکاووس بن اسکندر پندهایی در حوزه آداب و روش های حکومت داری، ارتباط با مردم، فرزندان، زنان و هر آنچه را که برای آموزش فرزندش برای عبور از دوره کودکی به بزرگسالی نیاز بوده، به رشته تحریر درآورده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان به متون برجای مانده از دوره مشروطه در حوزه آموزش مهارت های خانگی همچون خیاطی به دختران نیز اشاره کرد و ادامه داد: در آن دوره تاریخی نیز توجه به کودک بر پایه گذر او به دوره بزرگسالی و ایفای مسئولیت اجتماعی شکل گرفته بود.
وی افسانه ها را پایه های اصلی ادبیات کودک دانست و تصریح کرد: در طول تاریخ کودکان همواره یکی از مخاطبان اصلی افسانه های شفاهی بودند و این موضوع پیش از قرن اخیر ادبیات کودک به مفهوم فعلی نمودی نداشته است.
آقاپور از «جبار باغچبان» به عنوان پایه گذار ادبیات کودکان در ایران یاد کرد که نقش بی بدیلی در توسعه آن به شکل مدرن امروزی داشته و گفت: هر آنچه با ادبیات کودکانه و حال و هوای کودکی ظهور یافت، بعد از دوره جبار باغچبان بود و اتفاقا آن دوره طلایی مصادف با ایجاد آموزش و پرورش نوین در ایران و تاسیس اولین مدرسه در کشور توسط میرزا حسن خان رشدیه بود. پس از آن بود که تحولی در حوزه ادبیات کودک به شکل نوین رخ داد.
این فعال حوزه کودک، به بازیابی هویت کودک در ایران در این سال ها نیز اشاره کرد و افزود: در این دوره کسانی به صورت تخصصی در حوزه ادبیات کودک فعالیت مستمری داشتند لذا می توان از تاسیس شورای کتاب کودک در سال ۱۳۴۱ و ارزیابی کتاب های کودک در آن و تاسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان دو اتفاق مهم در زمینه توسعه ادبیات کودک و نوجوان در ایران یاد کرد.
آقاپور همچنین از هوشنگ مرادی کرمانی، فرهاد حسن زاده، جمشید خانیان، محمدرضا شمس، محمدرضا یوسفی، فریبا کلهر، مژگان کلهر، مصطفی رحمان دوست، اسدالله شعبانی، صمد بهرنگی و محمود کیانوش به عنوان چندتن از چهره های تاثیر گذار ادبیات کودک نام برد.
وی به تلاش های مهدی آذریزدی در ساده سازی متون مهمی چون گلستان، بوستان و قصص قرآنی برای درک بهتر کودکان از این نوع ادبیات نیز اشاره و اضافه کرد: مهدی آذریزدی در خلق این آثار دخل و تصرفی نداشت و تنها به ساده سازی محتوای این آثار برای درک بهتر کودکان از آنها اقدام کرد.
این استاد دانشگاه به نهادهای مستقل و بازار نشر کتاب حوزه کودک در دوره معاصر نیز اشاره کرد و گفت: انجمن ادبیات کودک، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، شورای کتاب کودک و موسسه ادبیات کودک و نوجوان از جمله نهادهای فعالی هستند که همواره در زمینه ادبیات کودکان فعالیت های خوبی داشته اند.
آقاپور، همچنین از انتشارات افق، علمی فرهنگی، مهراب قلم، طوطی و قدیانلو به عنوان فعالان بازار نشر کودک نام برد و خاطرنشان کرد: بازار نشر کودک به جهت جاذبه های فراوان از نظر مالی طرفداران بسیاری دارد که بخش اعظمی از ناشران فعال در آن تنها برای منافع مالی وارد این بازار می شوند.
وی ایجاد رشته ادبیات کودک در دانشگاه های مهم کشور از جمله دانشگاه های شیراز، گیلان، شهید بهشتی تهران، مشهد و هرمزگان را نیز در رسمیت بخشی به این ادبیات، مهم توصیف کرد و در ادامه به نشریات مهم فعال در زمینه ادبیات کودکان و نوجوان پرداخت و تصریح کرد: «سروش کودکان و نوجوانان»، «کیهان بچه ها»، «گل آقا»، «عروسک سخنگو»، بخش «دوچرخه» مجموعه ضمیمه همشهری و نشریه محلی «بشداش» از مهمترین آنهاست.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان در پایان این نشست، از گیلان به عنوان یکی از استان های فعال در زمینه ادبیات کودکان و نوجوانان یاد کرد و متذکر شد: در این حوزه کتابداران می توانند با پرورش مهارت های خود با محوریت کودکان و نیز برگزاری برنامه های متنوع بسیار مفید عمل کنند.
وی کتابداران را از تاثیرگذارترین اقشار جامعه در امر ترویج و توسعه ادبیات کودک دانست و اظهار کرد: کتابخانه های عمومی به عنوان یکی از مراکز فرهنگی مهم در کشور در کنار اقدامات ارزشمند خود می توانند به رشد جایگاه ادبیات کودک در کشور کمک شایانی کنند.
انتهای پیام