هنرمندان تئاتر استان اصفهان مجوز اجرای نمایش را در سال جاری، نه از یکِ تیر بلکه از ۲۶ مردادماه گرفتند و از همان زمان که زمزمۀ بازگشایی سالن‌های تئاتر مطرح بود نیز یکی از کارگردانان تئاتر اصفهان به ایسنا گفته بود «این بازگشایی در شرایط فعلی، باید با تقبل بخشی از هزینه‌ها توسط متولیان تئاتر، بیرون آوردن تئاتر از فضای سالن‌های سربسته و همچنین تولید تئاترهای کم‌هزینه توسط هنرمندان همراه باشد وگرنه وقتی نه مسئولان حمایت می‌کنند، نه سالن دارها و نه مردم، چه دل‌خوشی‌ای برای اجرا باقی می‌ماند؟»
«تئاتر آنلاین» یک راهکار تازه برای عبور از این شرایط سخت است؛ راهکاری که کمپانی «تئاترو» می‌کوشد آن را در اصفهان پیاده کند و البته در بین هنرمندان این شهر، موافقان و مخالفانی هم دارد.
عمدۀ نگرانی‌هایی که حول محور تئاتر آنلاین مطرح است، ریشه در این اندیشه دارد که چنین طرحی، رابطۀ تماشاگر و بازیگر را به هم می‌ریزد و مخاطب را تنبل می‌کند، به‌طوری‌که بعد از رفع کرونا نیز او دیگر حاضر نیست تا سالن قدم رنجه کند و تئاتر را روی صحنه ببیند. عده‌ای دیگر اما معتقدند در شرایط فعلی که رابطۀ بین تماشاگر و تئاتر مرده، تئاتر آنلاین می‌تواند موقتاً مانند یک تنفس مصنوعی عمل کند و این رابطه را لااقل تا تغییر وضع ناخوش حاکم، زنده نگه دارد، بعد از نابودی ویروس کرونا هم به شکل‌هایی دیگر مثل برگزاری جلسات نقد و تحلیل و آموزش تاریخ تئاتر و... به کار خود ادامه بدهد.
خسرو ثقفیان، هنرمند باسابقۀ تئاتر اصفهان دراین‌باره به ایسنا می‌گوید: همۀ ما شاهدیم که کرونا جهان را گرفته و مردم را به انفرادگرایی و گزیدن کنج عزلت سوق داده است و این، مغایر با هدف هنر نمایش یعنی فراخواندن به جمع برای انتقال فرهنگ و هنر است.
او ادامه می‌دهد: وجه تمایز تئاتر با سایر هنرها به همین زنده‌بودن است و ماهیت آن نیز به ارتباط نفس به نفس با تماشاگر وابستگی دارد، اما کرونا این رابطه را به هم زده و ما ناگزیریم که در شرایط فعلی به رابطۀ آنلاین با تماشاگر فکر کنیم.
این هنرمند البته تأکید می‌کند که نمایش آنلاین بعد از بهبود شرایط ناشی از شیوع ویروس کرونا باید یک برنامه جایگزین برای خود داشته باشد و به سمت کارهایی مثل تحلیل تئاترهای روی صحنه و آموزش تاریخ تئاتر و ... برود تا به نهاد تئاتر ضربه نزند، چرا که مخاطب قرن ۲۱ راحت‌طلب است و آمادگی آن را دارد که کم‌کم دراز کشیدن در خانه و تئاتر دیدن را به رفتن به سالن و شنیدن صدای نفس‌های بازیگر ترجیح بدهد.
ثقفیان با اشاره به اینکه هنرمندان گرجستان از طرح نمایش آنلاین استقبال نکرده‌اند، می‌گوید: آن‌ها معتقدند که این شیوه خلاف روح زندۀ تئاتر و ارتباط رودرروی آن با هنرمند و تماشاگر است، اما وقتی این رابطه در سایۀ کرونا مرده باشد، چرا نتوانیم از نمایش آنلاین به‌صورت موقت مانند یک دستگاه تنفس مصنوعی بهره ببریم تا از این وضعیت عبور کنیم؟ به نظر من این طرح در شرایط فعلی می‌تواند یاریگر تئاتر باشد.
این نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر خاطرنشان می‌کند که نمایش آنلاین تصویری از تئاتر است نه خود تئاتر و می‌افزاید: حتی مخاطب کم هم برای تئاتر کفایت می‌کند چون پیام آن به عمق وجود همین تعداد کم نفوذ می‌کند و من عامدانه از عبارت «نمایش آنلاین یا زنده» به‌جای «تئاتر آنلاین» استفاده می‌کنم چون فکر می‌کنم لغت تئاتر را باید برای اجرا روی صحنه نگه‌داریم.
فریدون خسروی، یکی دیگر از کارگردانان تئاتر اصفهان اما در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: اگر راهی باز شود که مخاطب بتواند از طریق تکنولوژی به‌صورت رایگان در خانه تئاتر ببیند او دیگر حاضر نیست بلیت بخرد و روی صندلی تماشاخانه بنشیند.
او با تأکید بر اینکه تئاتر آنلاین، تئاتر نیست، ادامه می‌دهد: رابطۀ تئاتر و تماشاگر پیش از کرونا هم مشکل داشت و چنین طرحی از نظر عنصری آن رابطه را بیش‌ازپیش به هم می‌زند.
فرهاد نجومی پور، بازیگر تئاتر و نمایندۀ کمپانی تئاترو در اصفهان، شیوۀ کار تئاتر آنلاین را این‌گونه برای ایسنا شرح می‌دهد: در تئاترو ما فیلم تئاتر نمایش نمی‌دهیم بلکه با چند دوربین و تجهیزات مناسب، همان تئاتری که در حال اجراست را به‌صورت زنده برای مخاطبی که بلیت خریده و به هر دلیلی نتوانسته در سالن حضور فیزیکی داشته باشد پخش می‌کنیم.
او تصریح می‌کند: این طرح توسط کمپانی تئاترو در تهران اجراشده و شهرهای دیگر نیز دیر یا زود به آن می‌پیوندند.
نجومی پور نیز تئاتر آنلاین را یک تنفس مصنوعی برای تئاتر می‌داند و تأکید می‌کند که این شیوه می‌تواند در افزودن دایرۀ مخاطبان تئاتر مؤثر باشد. او می‌گوید: طبیعتاً در روستا یا شهرستانی که زیرساخت کافی برای اجرا و تماشای تئاتر نیست اما اینترنت هست، می‌توان از این ابزار برای ایجاد علاقه به هنر با تئاتر بهره برد و یقین داشته باشید که همین علاقه مطالبۀ ایجاد زیرساخت را هم در شهروندان ایجاد می‌کند و در نهایت منجر به رونق هنر تئاتر می‌شود.
این هنرمند خاطرنشان می‌کند: اکنون در سراسر کشور تئاتر اجرا می‌شود و من و خیلی از دوستان تئاتری دیگر دوست داریم این آثار را به‌صورت زنده تماشا کنیم اما برای رسیدن به این خواسته باید تمام عمرمان را در سفر طی کنیم. تئاتر آنلاین می‌تواند امکان تماشای اجرای زنده دیگر هنرمندان کشور را هم فراهم کند و قطعاً حاصل چنین ارتباطی شکوفایی بیشتر هنر تئاتر در شهرهای ماست.
نجومی پور با تأکید بر اینکه پخش زندۀ یک تئاتر منافاتی با حضور فیزیکی مخاطب در سالن ندارد، تصریح می‌کند: کمپانی تئاترو کارش را با ژانر کودک در تهران شروع کرده و در ادامۀ راه، تمام ژانرها را پوشش خواهد داد. البته برای طی این مسیر و گسترده‌تر کردن دایرۀ آن به حمایت هنرمندان و مسئولان و مردم نیز نیازمند است.
او یادآور می‌شود که تئاتر آنلاین با تله‌تئاتر تفاوت دارد و در شرایطی که معلوم نیست چه زمانی از شر ویروس کرونا راحت می‌شویم، باید از این دریچۀ موجود بهره ببریم تا تئاتری که با هزار زحمت روی صحنه می‌رود، تماشاگر هم داشته باشد.
زهرا کاظمی، مدیر خانه کودک، وابسته به سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان که پیش از شیوع ویروس کرونا در این خانه میزبان اجرای تئاترهای کودک بوده، به ایسنا می‌گوید: اسفند ۱۳۹۸ ما تئاتر بسیار خوبی دربارۀ نوروز آماده کرده بودیم اما متأسفانه به خاطر شیوع ویروس کرونا این تئاتر اجرا نشد و تا امروز نیز به خاطر ادامۀ همان شرایط هیچ تئاتر کودکی در خانه کودک روی صحنه نرفته است.
او تصریح می‌کند: امروزه کودکان به هزار و یک دلیل از تلفن همراه خود یا والدینشان استفاده می‌کنند چرا یکی از این استفاده‌ها تماشای تئاتر نباشد؟ اگر یک تئاتر حرفه‌ای کوتاه و گویا به این واسطه به سمع و نظر کودکان برسد قطعاً می‌تواند کار انتقال پیام را به‌خوبی انجام بدهد.
مدیر خانه کودک اصفهان ادامه می‌دهد: کارشناسان می‌گویند هویت تئاتر به تماشای حضوری و ارتباط رو در رو با بازیگران است اما وقتی ویروس کرونا دست روی همین ارتباط رو در رو گذاشته ما دیگر نباید دست روی دست بگذاریم و اسیر وضع موجود شویم.
او با تأکید بر اینکه از اجرای طرح تئاتر آنلاین در خانه کودک استقبال می‌کند، می‌افزاید: کمپانی تئاترو می‌تواند در کنار پخش آنلاین، از کودکان نیز بخواهد که با عروسک‌های خود تئاتر اجرا کنند و فیلم آن را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارد. قطعاً خانواده‌ها هم از این طرح استقبال خواهند کرد چون در نهایت منجر به رشد خلاقیت در کودکانی خواهد شد که به خاطر کرونا بسیاری از کلاس‌های آموزشی و ... را از دست‌داده‌اند.
محمدعلی جعفری، معاون هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان نیز در این‌باره به ایسنا می‌گوید: طبیعی است که هنرهایی مثل تئاتر و تعزیه باید در حضور تماشاگر اجرا شوند و بازخوردهایی که از مخاطب می‌گیرند خود می‌تواند بخشی از اجرایشان باشد اما اکنون شرایط عادی نیست و همه می‌بینیم که کرونا بسیاری از قاعده‌های طبیعی را بر هم زده است.
او خاطرنشان می‌کند: یکی از راه‌هایی که اکنون می‌توان به‌واسطۀ آن مخاطبی که به هر دلیلی نمی‌خواهد از خانه خارج شود را با تئاتر مرتبط نگه داشت، مدد جستن از بسترهای مجازی است.
معاون هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان با تأکید بر اینکه در مورد هنر تئاتر، اولویت با حضور فیزیکی تماشاگر در سالن است توضیح می‌دهد: حضور تماشاگر وقتی میسر می‌شود که تمام شیوه‌نامه‌های بهداشتی رعایت شده باشد و بعد از این مدت که هم هنرمندان و هم سالن دارها خانه‌نشین بوده‌اند و درآمدی نداشته‌اند، تحمیل هزینۀ ضدعفونی سالن‌ها بار مضاعفی بر دوش هر دوی این گروه‌هاست است.
جعفری می‌افزاید: به همین خاطر ما با شهرداری اصفهان وارد گفتگو شدیم و از آن‌ها خواستیم برای کمک به هنر تئاتر هزینۀ ضدعفونی سالن‌ها را بر عهده بگیرند و خوشبختانه آن‌ها نیز به‌صورت ضمنی با این حرکت موافقت کرده‌اند. ما به‌محض آماده شدن برای اجرای نخستین تئاتر صحنه‌ای دوباره این مسئله را پیگیری خواهیم کرد تا ببینیم این حمایت تا چه حد قطعی و عملی است.
او با اشاره به اینکه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی تسهیل‌گر امور است، می‌گوید: تأکید می‌کنم که اولویت با حضور فیزیکی تماشاگر در سالن تئاتر ضمن رعایت تمام شیوه‌نامه‌های بهداشتی است اما تا وضعیت به این شکل است، فکر نمی‌کنم مشکلی داشته باشد که سایر افراد هم بتوانند بلیت بخرند و به صورت آنلاین تئاترها را در خانه تماشا کنند.
انتهای پیام