به گزارش ایسنا، «دنیای‌اقتصاد» در ادامه نوشت: این مساله می‌تواند ناشی از این باشد که تعداد افراد شاغل در کشور نسبت به دیگر کشورها در سطح پایینی قرار دارد و به همین دلیل، افراد ناچار به‌کار اضافه در روزهای تعطیل نیز می‌شوند. البته علت دیگر این مساله می‌تواند ناشی از کم‌بودن روزهای تعطیل در ایران نسبت به عمده کشورهای جهان باشد؛ نزدیکی ساعت کار در روزهای تعطیل و غیرتعطیل، می‌تواند بهره‌وری نیروی کار را در ایران بیش از پیش کاهش دهد.
نتایج طرح آمارگیری گذران وقت به تازگی توسط مرکز آمار منتشر شده است. این تحقیق نکات قابل‌توجهی از تصمیم‌گیری‌ها و اولویت‌بندی‌های جامعه شهرنشین ایرانی را با توجه به ایام کرونا بازگو می‌کند. در این تحقیق تمامی فعالیت‌های زندگی در ۹ گروه فعالیت دسته‌بندی شده است. نتایج آماری بیان می‌کنند افراد ۱۵ ساله و بیشتر شهرنشین در پاییز، زمستان و بهار گذشته ۷۵ درصد از زمان خود را صرف اموری مانند خواب، غذا، نظافت، کارهای خانه و خانواده و ... کرده‌اند و تنها ۲۵ درصد از زمان خود را در مسائلی مانند تفریح، یادگیری، ورزش، معاشرت و ... تجربه کرده‌اند. در این تحقیق شاخص‌های کلان جامعه ایرانی نیز نمود پیدا کرده است. مثلا افراد ۱۵ تا ۲۹ ساله با افزایش سن، زمان و خدمات بیشتری را برای خانواده‌هایشان اختصاص می‌دهند؛ همچنین افراد ازدواج‌نکرده زمان بیشتری را با خانواده صرف می‌کنند.
طرح آمارگیری از گذران وقت
فعالیت‌های گذران وقت به تمامی فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که یک فرد به‌طور معمول در طول شبانه‌روز انجام می‌دهد. براساس این تعریف فعالیت‌های گذران وقت با فعالیت‌های اوقات فراغت (اوقات غیرکاری) متفاوت است. اوقات فراغت یا به بیان دیگر اوقات غیرکاری، تنها بخشی از اوقات افراد است و شناخت گذران وقت افراد نیازمند بررسی جامع و همه‌جانبه فعالیت‌های افراد در طول شبانه‌روز و زمان سپری شده برای هریک از فعالیت‌های آنان در اوقات کاری و غیرکاری است.
در ایران طرح آمارگیری گذران وقت با هدف دستیابی به شیوه گذران وقت افراد جامعه، شناخت نوع و مدت‌زمان فعالیت‌های انجام شده توسط آنها، اجرایی می‌شود که در فصول اخیر، به شکل منظم از سوی مرکز آمار ایران اجرا و منتشر شده است. سومین آمارگیری این طرح در پاییز و زمستان ۹۸ و بهار ۹۹ اجرا شد. مرکز آمار اخیرا نتایج این طرح را در بهار امسال منتشر کرده است. این طرح در چهارمین هفته خرداد ماه در نقاط شهری کشور اجرا شد. جامعه آماری طرح خانوارهای ساکن در نقاط شهری کشور است. در این آمارگیری، جمع‌آوری اطلاعات خانواری توسط مامور آمارگیر به‌صورت حضوری و اطلاعات فردی توسط افراد خانوار به روش خودتکمیلی انجام می‌شود. نکته مهم در مورد نتایج این بررسی آماری این است که اولویت‌های آورده شده از طریق پرسش درباره زمان صرف‌شده توسط افراد برای انجام کارها به‌دست آمده و به‌صورت پرسش مرتبط با اولویت‌ها به‌دست نیامده است. بررسی این اطلاعات توانایی درکی صحیح از اولویت‌ها و نیازهای افراد ۱۵ ساله و بالاتر جامعه شهرنشین ایرانی به‌دست خواهد داد. از این رو داده‌های حاصل از این بررسی به‌سبب تنوع و پوشش آن، کاربردهای گسترده‌ای داشته و در بررسی‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی قابل بهره‌برداری است.
عمده فعالیت‌ها
با مقایسه آمار به‌دست آمده از متوسط مدت زمان ۹ فعالیت موردنظر در ساعات شبانه‌روز، ویژگی‌هایی از رفتار افراد نمایان می‌شود. در آمار سه فصل پاییز و زمستان و بهار مشخص است مجموع کارهایی که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در ارتباط با کسب درآمد و الزامات مربوط به معیشت است، تقریبا به‌طور میانگین ۵ ساعت از زمان افراد ساکن شهر را به خود اختصاص می‌دهد. به عبارت دیگر کارهایی که انجام آنها ضروری است، مانند اشتغال، خدمات خانگی، خدمات مراقبتی و تولید کالا برای خود، در شبانه‌روز به‌طور میانگین تقریبا ۵ ساعت از زمان را درگیر کرده است. کارهای غیراجباری نیز مانند فعالیت‌های مربوط به فرهنگ و فراغت، معاشرت، یادگیری و کارهای داوطلبانه بدون مزد، در هر شبانه‌روز به‌طور میانگین حدودا ۶ ساعت زمان برده است. از طرفی بین ۱۱ تا ۱۲ ساعت از شبانه‌روز را افراد به امور مربوط به رسیدگی و خودمراقبتی اختصاص می‌دهند.
آمار مربوط به زمان اختصاص داده شده برای یادگیری، در فصول مختلف یکسان نیست؛ با اینکه زمان مربوط به یادگیری از نیم ساعت در روز بیشتر نبوده ولی با تغییر فصل این زمان تغییر کرده است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. مثلا متوسط زمان اختصاص داده شده به یادگیری در فصل پاییز دو برابر زمان اختصاص داده شده به یادگیری در فصل بهار و همچنین دو برابر زمان یادگیری مربوط به فصل زمستان است. با این حال مدت زمان اختصاص داده شده به یادگیری در میان زن و مرد، تفاوتی را نشان نمی‌دهد و آمار مربوط به یادگیری در هر دو جنس یکسان است. نکته قابل‌توجه در آمار مربوط به زنان، بالا رفتن اولویت اشتغال برای آنان در بهار امسال است. این موضوع از آنجا توجه بیشتری به خود جلب می‌کند که بهار ۹۹ بسیاری از دید و بازدیدها به‌دلیل شیوع بیماری کووید-۱۹ برگزار نشده است.
افراد ۱۵ تا ۲۹ ساله وقتشان را چگونه می‌گذرانند؟
در مورد آمار مربوط به زمان صرف‌شده برای امور مربوط به اشتغال و کسب درآمد، تفاوتی عمیق و با معنی با تغییر فصل مشاهده نمی‌شود. انتظار می‌رفت آمار مربوط به زمستان سال ۱۳۹۸ مانند پاییز این سال باشد ولی به‌دلیل بروز و فراگیر شدن بیماری کووید-۱۹ آمار اشتغال و فعالیت در زمستان مانند بهار کمتر از پاییز بوده است. از طرفی به‌دلیل تعطیلی مراکز آموزشی در بهار و تعطیلات همگانی مربوط به نوروز، کم‌بودن زمان اشتغال در بهار نسبت به پاییز طبیعی و مورد انتظار است. نکته قابل توجه اینکه مردان ۹ برابر زنان، زمان صرف اشتغال و کسب مزد کرده‌اند. از طرفی، «خدمات مراقبتی بدون مزد» نزد زنان محبوب‌تر است. به‌طور متوسط آنها ۴ برابر مردان زمان صرف این نوع فعالیت می‌کنند. زمان صرف‌شده برای فعالیت‌های «خدمات خانگی بدون مزد» در زمستان ۹۸ نسبت به پاییز ۹۸ و بهار ۹۹ بیشتر است که این افزایش احتمالا به علت خانه‌تکانی مربوط به عید و آداب و رسوم نوروز است. همچنین زمان مربوط به «تولید کالا برای مصرف شخصی» سهم بسیار کوچکی در زندگی ایرانیان دارد که در فصول متفاوت تقریبا یکسان است؛ با این‌حال زنان دو برابر مردان به این امر توجه دارند. در نتیجه به‌طور کلی می‌توان گفت مردان میانگین زمان بیشتری را در طول شبانه‌روز بیرون از خانه و برای اشتغال می‌گذرانند؛ در حالی‌که آمار مربوط به خدمات خانگی نشان می‌دهد زنان دارای میانگین زمان بالاتری نسبت به مردان برای انجام کارهای خانه هستند. همچنین زنان بیشتر از مردان برای مصرف شخصی دست به تولید می‌زنند.
اثر سن بر گذران وقت
نکته قابل توجه این است که هر چه سن زنان و مردان (در بازه ۱۵ تا ۲۹) بالاتر می‌رود، مدت زمان اختصاص داده شده برای «خدمات مراقبتی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده» نیز افزایش می‌یابد. افزایش سن در زمان تخصیص‌یافته برای «خدمات خانگی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده» نیز موثر بوده است، به‌طوری‌که با افزایش سن این فعالیت هم در مردان و هم در زنان نقش بیشتری یافته است. مردان در سن بالاتر بیش از دو برابر مردان در سن پایین‌تر زمان صرف کارهای در خانه می‌کنند. همچنین فاصله بین مردان و زنان در زمان صرف‌شده برای خدمات خانگی از ۱۶ برابر در سنین پایین به ۹ برابر در سنین بالا کاهش یافته است. به این معنی که با بالا رفتن سن کار در خانه و پذیرفتن مسوولیت در خانه بین مردان افزایش پیدا می‌کند و تاحدودی بخشی از وظایف زنان به مردان محول می‌شود.
آمار مربوط به اشتغال برای مردان گویای تفاوت فاحش دیگری از گذران وقت میان مردان و زنان در سنین ۱۵ تا ۲۹ سال است. در سن ۱۵ تا ۲۴ سالگی مردان حدودا ۱۰ برابر زنان وقت خود را صرف کسب مزد کرده‌اند و با افزایش سن در گروه ۱۵ تا ۲۹ سال این نسبت به ۸ برابر کاهش پیدا می‌کند. در بررسی پاسخ‌های افراد در هر دو سن ۱۵ تا ۲۴ و ۱۵ تا ۲۹، مردان به‌طور میانگین یک ساعت بیشتر از زنان برای «فرهنگ، فراغت، رسانه‌های گروهی، تمرین‌های ورزشی» زمان صرف می‌کنند. از طرفی زنان در میانگین زمان صرف‌شده برای «معاشرت، ارتباط، مشارکت اجتماعی و آداب و رسوم دینی» در هر دو گروه سنی از مردان پیشی گرفته‌اند. «یادگیری» در بین زنان تاحدودی اهمیت بیشتری دارد؛ در سنین ۱۵ تا ۲۴ سال زنان نیم‌ساعت در روز بیشتر از مردان صرف یادگیری می‌کنند، البته این فاصله در سنین ۲۹-۱۵ کمتر می‌شود.
نکته‌ای که در آمار قابل مشاهده است بی‌اثر بودن سن افراد ۱۵ تا ۲۹ سال در تصمیم‌گیری برای تخصیص زمانشان برای «کار داوطلبانه بدون مزد، کارآموزی و سایر کارهای بدون مزد» و «تولید کالا برای استفاده نهایی خود» است.
اثر اشتغال بر گذران وقت
اشتغال و صرف زمان برای درآمد، اولویت‌های زندگی افراد را تغییر داده است. مثلا جمعیت غیرفعال نسبت به گروه‌های فعال (شاغل و بیکار)، دو ساعت زمان بیشتری را صرف خودمراقبتی در روز می‌کنند. خانه‌دارها از سایر گروه‌های غیرفعال مدت زمان کمتری را صرف خودمراقبتی می‌کنند. همچنین خانه‌دارها از نظر فعالیت‌های فرهنگی و ورزشی و ... کمترین زمان صرف‌شده را در میان گروه‌ها دارند. افراد شاغل به‌طور میانگین ۷ ساعت از شبانه‌روز را به کسب درآمد مشغولند؛ این زمان برای سایر گروه‌ها نزدیک به صفر است. با وجود این، تفاوتی میان زمان صرف‌شده برای ارتباط و معاشرت بین گروه‌های فعال و غیرفعال دیده نمی‌شود.
اطلاعات به‌دست آمده از اثر اشتغال بر یادگیری نیز قابل توجه است. افراد دارای درآمد بدون کار، یک ساعت را در روز صرف یادگیری می‌کنند درحالی‌که میانگین زمان یادگیری برای بیکاران حدود ۲۰ دقیقه و برای شاغلان نزدیک به صفر است. از طرفی مدت زمان مربوط به خودمراقبتی در میان خانه‌دارها از سایر گروه‌های غیرفعال بالاتر است.
اثر سواد بر گذران وقت
توقع می‌رود تعاریف جدیدی از بی‌سواد و باسواد در ایران مورد استفاده قرار گیرد و برای شاخص باسوادی چیزی فراتر از خواندن و نوشتن مبنا باشد ولی در این مطالعه بی‌سواد و باسواد فقط از نظر توانایی خواندن و نوشتن تمایز داده شدند. طبق نتایج به‌دست آمده، رسیدگی و خود مراقبتی بی‌سوادها یک ساعت بیشتر از باسوادها است. جالب اینکه افراد بی‌سواد، نیم ساعت در روز بیشتر از افراد باسواد زمان برای فرهنگ و ورزش و ... گذاشته‌اند. زمان معاشرت در زندگی بی‌سوادها نقش بیشتری از باسوادها داشته‌است، حدود ۴۰ دقیقه اختلاف. همین میزان اختلاف در مورد خدمات خانگی نیز به نفع بی‌سوادها مشاهده می‌شود. در این میان زمان صرف‌شده برای خدمات مراقبتی توسط افراد با سواد کمی بیشتر از افراد بی‌سواد است. اختلاف اصلی در حوزه اشتغال است که به‌طور میانگین با سوادها دو ساعت بیشتر از بی‌سوادها وقت صرف کسب درآمد کرده‌اند.
اثر تعطیلی بر زندگی ایرانیان
ایرانیان در روزهای تعطیل نسبت به غیرتعطیل طبعا برای رسیدگی و خودمراقبتی و فرهنگ و معاشرت و یادگیری بیشتر وقت می‌گذارند. جالب اینکه اختلاف اشتغال بین روزهای تعطیل و غیرتعطیل تنها یک ساعت در روز است، به این معنی که زمان صرف‌شده برای اشتغال در روزهای غیرتعطیل تنها یک ساعت بالاتر از روزهای تعطیل است. در حالی‌که انتظار بر این بود که در روزهای تعطیل، زمان کمتری صرف شغل و کسب درآمد شود. البته بخشی از بالا بودن میانگین احتمالا به‌دلیل مشاغلی است که تعطیلی نمی‌شناسد، همچون کار در بیمارستان، آتش‌نشانی، پلیس و ... متوسط زمان فعالیت‌های مرتبط با کسب درآمد در روزهای غیرتعطیل ۲ ساعت و ۵۹ دقیقه و در روزهای تعطیل یک ساعت و ۵۱ دقیقه است. در زمستان گذشته متوسط زمانی که هر شهروند ایرانی برای کار در روز تعطیل می‌گذاشت، در حدود یک ساعت و ۳۳ دقیقه بود. اختلاف بین زمان کار در روزهای تعطیل و غیرتعطیل در زمستان حدود ۴۷ درصد بوده، یعنی در روز تعطیل ایرانیان ۴۷ درصد کمتر از روز غیرتعطیل کار می‌کردند، این عدد در بهار به ۴۲ درصد رسیده است.
این آمار درحالی به‌دست آمده که متوسط ساعت کار شاغلان در سال اخیر ۷ ساعت و ۱۰ دقیقه برآورد شده است. در کشور آمریکا متوسط ساعت کار در روزهای تعطیل برای کل جمعیت حدود ۳ ساعت از روزهای غیرتعطیل کمتر (معادل ۷۳ درصد) است. پایین بودن درآمد و نیاز به‌کار بیشتر و پایین بودن نسبت اشتغال در ایران، می‌تواند اختلاف میزان کار ایرانیان در روز تعطیل با سایر کشورها را توضیح دهد.
از طرفی برای کارهایی همچون کار داوطلبانه و خدمات مراقبتی و خانگی و تولید کالا، مدت زمان صرف‌شده در روز تعطیل و غیرتعطیل، تقریبا ثابت است و افراد اولویتی به این کارها در روزهای تعطیل نمی‌دهند.
اثر وضعیت زناشویی بر گذران وقت
با توجه به آمار به‌دست آمده، ازدواج اثر چشمگیری بر گذران وقت ایرانیان ندارد. با این حال تفاوت‌هایی میان افراد مجرد و متاهل دیده می‌شود. افراد متاهل نیم ساعت بیشتر از افراد هرگز ازدواج نکرده کار می‌کنند. اولویت‌ها بین افراد ازدواج نکرده و متاهل متفاوت است. کسانی که هرگز ازدواج نکرده‌اند یک ساعت کمتر زمان برای خودمراقبتی صرف می‌کنند؛ در عوض یک ساعت بیشتر از متاهلان به امور فرهنگی و ... اهمیت می‌دهند. جالب اینکه ازدواج نکرده‌ها یک ساعت بیشتر از سایر افراد برای مراقبت از خانواده زمان می‌گذارند و یک ساعت کمتر از سایر افراد کارهای خانه را انجام می‌دهند. کسانی که بر اثر فوت همسر مجرد هستند، یک ساعت بیشتر از دیگران برای رسیدگی و خودمراقبتی زمان صرف می‌کنند.
انتهای پیام