از طرفی به دانشجویان داروسازی در ایران هیچگونه واحد درسی در این زمینه ارائه نمی‌شود در نتیجه این امر سبب شده داروسازان پس از فارغ التحصیلی هیچگونه آشنایی با اصول اخلاق در داروسازی و قوانینی که در زمینه فعالیت حرفه‌ای خود بایستی بدان پایبند باشند، نداشته باشند و تنها آگاهی آن‌ها از این اصول، مفاد سوگند نامه‌ای است که هنگام دفاع از پایان نامه خود آن را قرائت می‌کنند.

در داروسازی فعالیت‌های اصلی همانند نسخه‌پیچی، مشاوره داروساز با بیمار، جایگزین کردن داروها و مراقبت‌های دارویی همگی تلفیقی از جنبه‌های عمومی و خصوصی یاد شده هستند. داروسازان در این مرحله خاص از مراحل مراقبت‌های بهداشتی درمانی، مسئولیت‌های ویژه‌ای را بر عهده دارند، اگرچه در این مسئولیت‌ها سایر پرسنل درمانی و همچنین بدنه اجتماع نیز سهیم هستند. محققان در پژوهشی با عنوان «اخلاق در داروسازی، تعریفی جدید از مسئولیت حرفه‌ای داروسازان» آورده‌اند: « واژه «مسئولیت» به معنی «پاسخ» مشتق شده است».

در این پژوهش که توسط مریم غلام‌پور، دلارام کاظمی، مهشید پور سعید اصفهانی و لیلا نجف‌نیا؛ در معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی دفتر تحقیق و توسعه انجام شده است آمده است: «شخصی که مسئولیتی را بر عهده دارد باید در برابر آن پاسخگو باشد و بدیهی است که پرسش احتمالی که پاسخ را بر می‌انگیزد و همینطور شخص پرسشگر که می‌تواند بیمار، یکی از بستگان وی یا حتی بدنه جامعه باشد بعداً مشخص خواهد شد.

بنابراین شخص مسئول باید بداند که همیشه برای پاسخگویی به سؤالات احتمالی باید آماده باشد. بدیهی است که برای رسیدن به چنین آمادگی باید مسئولیت‌پذیری را به وسیله مجموعه‌ای از ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی نهادینه کرد. تنها عملکردهایی که بر پایه ارزش‌های به رسمیت شناخته شده باشند قادرند شخص را یاری رسانند تا در زمان مناسب بتواند به نحوی مسئولانه پاسخگوی سوالات مطرح شده بوده و به درستی قضاوت کند.

مسئولیت‌پذیری شامل وجود یک شخص عمل گرا، یک عمل مناسب و پیامدهای این عمل می‌شود تا زمانی که حس مسئولیت‌پذیری عمومی مد نظر است جامعه به دنبال یک راه حل منطقی و قابل درک برای مشکلات می‌گردد خصوصاً هنگامی که صحبت از موضوعات بحران‌زا به میان می‌آید. مسئولیت‌پذیری تنها زمانی می‌تواند نمایان شود که اصول اخلاقی که تصمیمات بر پایه آن گرفته می‌شوند، مشخص شود.

در جامعه ما ارزش‌های اخلاقی و سیاسی که دارای اساس منطقی نیستند، می‌توانند به راحتی منجر به بروز بحران شوند چراکه اصولاً جوامع دارای فرهنگ‌های مختلف، بسیار نسبت به مسائل مبتنی بر اصول منطقی آسیب پذیر هستند. در مقاله‌هایی که پیش از این راجع به اخلاق نوشته شده‌اند، استدلال‌ها بر پایه ارزش‌های اخلاقی که به وسیله جامعه کنونی غرب و افراد ساکن در آن به رسمیت شناخته شده‌اند».

محققان معتقدند: «بدیهی است که می‌توان در جهت ترجمه و تطبیق این ارزش‌ها براساس چهارچوب‌های منطبق با اصول اخلاقی هر کشور تلاش کرد که نیل به این هدف نیازمند شناخت دقیق از اولویت‌های موجود در حرفه داروسازی است، چراکه پیشرفت‌های سریع در عرصه علوم پزشکی و فن‌آوری، داروسازان و محققان را با چالش‌ها و معضلات جدیدی روبرو می‌کند.

اخلاق پزشکی، با متن سوگندنامه بقراط نیز مرتبط است

اخلاق در پزشکی علاوه بر اینکه اساس قانونی دارد، با متن سوگندنامه بقراط نیز مرتبط است. این کد اخلاقی بیش از ۲۰۰۰ سال است که از سوی شاغلان حرفه پزشکی و داروسازی حمایت می‌شود. این کد(متن سوگندنامه بقراط) نه هرگز به طور جدی موضوع بحث عمومی بوده و نه اینکه توسط سازمان‌های دولتی مورد بررسی موشکافانه قرار گرفته است در ضمن هیچگونه ارتباطی نیز با استانداردهای اخلاقی معمول و تئوری‌های اخلاقی ندارد.

متن سوگندنامه تا حدی به ارزش‌های صنفی کهن برمی‌گردد مانند احترام گذاشتن به همکاران، اساتید و عدم رقابت علنی با همکاران. این کد بعضی از ویژگی‌ها و عقاید جذاب ارسطو را مثل باورهای حرفه‌ای و متعالی که بر پایه مهارت و دانش استوارند، در هم می‌آمیزد. بخش بیمار محور متن یک نگرش پدر سالارانه به موقعیت دارو دارد و آزادی انتخاب به عنوان یک ارزش اساسی در آن مطرح نیست.

در اوایل قرن بیستم با پیشرفت‌های علمی و سیاسی نیاز به وجود یک کد اخلاقی شفاف‌تر بیشتر احساس می‌شود که این مسأله خود نشان دهنده برتری‌های اجتماعی و سیاسی جوامع غربی در طی ۲۰۰ سال گذشته است. تا به حال به نظر می‌رسد که کدهای اخلاقی در حرفه پزشکی و داروسازی به عنوان یک سری قوانین راهبردی با اصول نامشخص هستند تا به عنوان یک نتیجه بحث فلسفی.

مواردی مانند محرمانه بودن خدمات پزشکی، قداست زندگی، حقوق بیمار، سلامت بیمار، سیاست‌های درمانی، نقش فناوری، هزینه‌های زندگی، تعریف زندگی، صداقت، ارتباط پزشک با بیمار، بهداشت و سلامت عمومی نکاتی هستند که خیلی دشوار است که به صورت یک سری قانون درآیند. این مسأله توسط متخصصان اخلاق در پزشکی مانند  Beauchamp و Childress  شناخته شده است.

داروسازان مدرن مسئولیت‌پذیری خاصی در زمینه دارو و دارو درمانی دارند. به طور سنتی موضوعاتی مثل ریسک سنجی، هزینه‌ها، دسترسی به محصولات و آموزش‌های عمومی و سنتی با موضوع مسئولیت‌پذیری ارتباط دارند. سؤال این است که چگونه یک نفر مسئولیت‌پذیری و قوانین رفتاری را تعریف می‌کند. مطالعه ارزش‌های اخلاقی که توسط فرد و جامعه شناخته می‌شوند به نظر می‌رسد که نقطه شروعی منطقی باشد.

به نظر می‌رسد که حس مسئولیت‌پذیری شامل ارتباط با بیمار می‌شود تا حدی که اصول اولیه خود مختاری، ترحم و دلسوزی و عدالت برای هر دو طرف این ارتباط به یک میزان اهمیت داشته باشند. تصمیماتی که از این جنبه به دست می‌آید، این طور به نظر می‌رسد که مسئولیت و توانا ساختن ما در پاسخ به سؤالات دیگران باشد. این مسئولیت، تجربه و دانش عملی را می‌طلبد و نیاز به یک محیط فرهنگی که به وسیله قانون‌گذاری و تعیین خط مشی بتوان آن را تدوین کرد، دارد».

این پژوهش در فصلنامه اخلاق پزشکی منتشر شده است.

انتهای پیام