به گزارش ایسنا، شاید سال ۱۳۴۸ زمانی که کلید رسمی بزرگترین و مهم‌ترین آزمون ملی کشور زده شد کسی باورش نمی‌شد که پس از نیم قرن این آزمون در صدر اولین و پرحاشیه‌ترین خبر کشور قرار بگیرد به گونه‌ای هر فردی از مسئول و غیر مسئول گرفته در خصوص آن اظهار نظر کنند و از طرف دیگر دستاویزی برای عده‌ای سودجو برای نمایش هر چه بیشتر صفحات مجازی آنها باشد!
داستان کنکور در ایران از وقتی شروع شد که همه می‌خواستند دکتر شوند! رقابت برای ورود به دانشکده پزشکی دانشگاه تهران پایه‌گذار امتحانی سراسری در ایران شد. در واقع تا دهه ۴۰ شمسی هر دانشگاهی در ایران، شیوه‌ای متفاوت برای گزینش دانشجو داشت؛ امتحان یا مصاحبه علمی. دانشگاهها محدود بودند و البته متقاضیان تحصیل هم محدود؛ دانشگاه تهران، دانشگاه پُلی تکنیک سابق (امیرکبیر فعلی)، دانشگاه ملی سابق(شهید بهشتی فعلی)، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه جُندی شاپور اهواز سابق(شهید چمران فعلی) و دانشگاه پهلوی سابق( شیراز فعلی) بودند و ظرفیت‌هایی که تکمیل نمی‌شد. تا اینکه به تدریج تقاضای ورود به دانشگاه افزایش یافت و شرایط تغییر کرد. کنکور آمد و ماندگار و پزشکی اولین رشته‌ای بود که در دانشگاه‌های ایران پرطرفدار شد.
نخستین کنکور ایرانی
نخستین بار در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران به دلیل تعداد زیاد متقاضیان امتحانی هماهنگ برگزار شد. بعد دانشکده‌های حقوق و فنی نیز امتحان ورودی برگزار کردند. شرایط چنین بود که اغلب متقاضیان ورود به دانشگاه ابتدا در امتحان دانشکده پزشکی شرکت می‌کردند و اگر قبول نمی‌شدند، می‌رفتند سروقت باقی رشته‌ها و دانشکده‌ها. سال‌ها وضعیت بر همین منوال بود تا اینکه در سال ۱۳۴۱ قرار شد امتحانی سراسری برای دانشگاهها برگزار شود. مشکل این بود که متقاضیان باید بارها از سراسر ایران به تهران و سایر شهرها سفر می‌کردند تا در امتحانات دانشکده‌های مختلف شرکت کنند. برای رفع این مشکل و با ایده برگزاری امتحانی باکیفیت بالاتر برای تعیین دقیق‌تر سطح علمی افراد، نخستین امتحان سراسری دانشگاهها در سال ۱۳۴۲ برگزار شد؛ نخستین کنکور ایرانی. این کنکور را هیات مسابقات ورودی دانشگاهها که هیاتی تازه تأسیس از اساتید و مسئولان دانشگاه‌های ایران بودند، برگزار می‌کردند تا اینکه شیوه برگزاری کنکور و مشکلاتی که برای هماهنگی‌ها پیش آمد با انتقاد جامعه علمی مواجه شد و مجدد وضعیت به روال سابق بازگشت.
در واقع تا آغاز سال تحصیلی ۱۳۴۲، هر دانشگاه با گرفتن امتحان ورودی خاص، اقدام به پذیرش دانشجو می‌کرد اما سنجش و پذیرش دانشجویان برای سال تحصیلی ۱۳۴۲ بر عهده «هیات مسابقات ورودی دانشگاهها» گذاشته شد. «مسابقه»ای که بعدها «کنکور» نام گرفت.
سئوالات اولین کنکور
در دهه ۴۰ دانشگاه‌های جدیدی از راه رسیدند؛ ازجمله دانشگاه صنعتی آریامهر سابق( صنعتی شریف فعلی) و دانشگاه رضائیه سابق (ارومیه فعلی). تب تحصیلات دانشگاهی هم در جامعه مدام بالا می‌رفت و کنکور سراسری همچنان روشی مناسب برای پذیرش دانشجو به‌نظر می‌رسید. با تأسیس وزارت علوم و راه‌اندازی واحدی با نام مرکز آزمون‌شناسی در سال ۱۳۴۷ دوباره برگزاری کنکور سراسری در دستور کار قرار گرفت؛ اتفاقی که سال ۱۳۴۸ رخ داد.
تا اینکه چهارشنبه ۱۵ مرداد سال ۴۸ کنکور با شرکت ۴۷ هزار و ۷۰۳ نفر برگزار شد و داوطلبان برای حضور در ۱۲ دانشگاه و در ۳۰ رشته تحصیلی با یکدیگر به رقابت پرداختند. این آزمون به‌صورت سؤالات پاسخ کوتاه (به‌جای تستی) برگزار شد و داوطلبان همزمان با آزمون ۱۰ رشته را انتخاب کردند. نکته مهم اینکه منابع سؤالات ناشناخته بود و داوطلبانی که از امتحان بیرون آمدند نخستین نسل ایرانی‌هایی بودند که سختی کنکور را درک کردند. از آن پس کنکور به‌طور مرتب برگزار شد و به همین دلیل آزمون سراسری سال ۴۸ نخستین کنکور رسمی ایران معرفی می‌شود.
در واقع با اینکه سئوالات در آن دوره بر اساس سئوالات امتحانات سالهای قبل بود، اما شیوه مزبور عاری از عیب و نارسایی نبود. در این روش تحصیلات قبل داوطلب به صورت سئوالات کوتاه جواب که برایش ناآشنا بود مورد امتحان قرار می‌گرفت و پذیرفته‌شدگان بدون اینکه نتیجه آزمون خود را بدانند ضمن امتحان نسبت به انتخاب رشته مبادرت می‌کردند.
سال ۱۳۵۴ با تاسیس سازمان سنجش آموزش کشور به جای مرکز آزمون‌شناسی کنکور در ایران وارد مرحله‌ای جدید شد. از آن سال معدل امتحانات نهایی ششم متوسطه و نوع مدرک (دیپلم ریاضی، طبیعی و ادبی)، جنسیت، وضعیت نظام‌وظیفه و سهمیه منطقه نیز در قبولی کنکور تأثیر داشت. البته در سال ۵۷ این شرایط دیگر اعمال نشد و داوطلبان این آزمون در بحبوحه تحولات انقلاب اسلامی قرار گرفتند اما با این وجود کنکور در سال ۵۸ هم برگزار شد اما پس از آن این آزمون نیز همزمان با تعطیلی دانشگاهها در پی انقلاب فرهنگی تعطیل شد. تا اینکه سال ۶۱ مجدداً کنکور در رشته‌های پزشکی، فنی و مهندسی، کشاورزی، الهیات و معارف اسلامی برگزار شد. سهمیه‌ها نیز از همین سال آمدند؛ سهمیه مناطق، رزمندگان و.... در این بین دانشگاه آزاد هم در همین سال تأسیس شد. طی سالهای بعد با توجه به رشد جمعیت، ظرفیت دانشگاه‌های دولتی و تعداد رشته‌ها افزایش یافت و کنکور مدام به مسابقه‌ای بزرگ‌تر و حساس‌تر تبدیل می‌شد. به دلیل تقاضای فزاینده برای ورود به دانشگاه، به‌تدریج دانشگاه‌های پیام نور، شبانه، غیرانتفاعی و مراکز تربیت معلم به ظرفیت پذیرش دانشجویان افزود و کنکور هرسال با داوطلبان بیشتری برای تحصیل در رشته‌های بیشتر برگزار شد تا اینکه داوطلبان کنکور در دهه‌های اخیر به یک میلیون نفر افزایش یافت. در حال حاضر نیز از ۴۹ آزمون سراسری برگزار شده در ایران، ۱۱ آزمون قبل از انقلاب فرهنگی در سالهای ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۸ و ۳۸ آزمون در سالهای ۱۳۶۱ تا ۱۳۹۸ بعد از انقلاب فرهنگی برگزار شده است.
برگزاری کنکور روش مردود در دنیا!
حال که بعد از گذشت بیش از نیم قرن از برگزاری کنکور، مسئولان و متولیان به این نتیجه رسیده‌اند که این شیوه جذب و پذیرش دانشجو در دانشگاهها علاوه بر آسیب‌های روانشناسی و جامعه‌شناسی که بر جامعه تحمیل می‌کند، روش مردودی در سیستم‌های آموزشی دنیا محسوب می‌شود. بر این اساس نیز طرح اصلاح قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی، سال ۱۳۸۶به مجلس رفت و تصویب شد؛ طی این قانون قرار بود نقش کنکور در پذیرش دانشجو به تدریج کم و نهایتاً تا سال ۹۰ کنکور حذف شود، اتفاقی که تا امروز محقق نشده تا فقط بحث دامنه‌دار کارشناسان و مسئولان حوزه آموزش و پرورش و آموزش عالی باشد.
البته تلاش برای حذف کنکور در ایران از همان دوران قبل از پیروزی انقلاب نیز کلید خورد، به طوری که روزنامه اطلاعات در آن زمان اعلام کرده بود وزارت علوم در پی تایید مسئولان ارشد وقت کشور، مشغول مطالعه و بررسی این طرح است تا نواقص موجود در آن رفع شود و در همین حال وعده داده شده بود که از ابتدای سال تحصیلی ۱۳۵۰، دانش‌آموزان ششم متوسطه به موازات تحصیلات عادی درباره شیوه امتحانات نهایی جایگزین کنکور، آموزش خواهند دید اما پیش از انقلاب اسلامی نیز بحث حذف کنکور نتوانست حتی به تصویب قانونی منتهی شود.
پس از انقلاب هم وقتی در سال ۱۳۸۶ این موضوع تبدیل به قانون شد، در اجرا دچار تغییرات مداوم در نهادهای اجرایی و همچنین مجلس شورای اسلامی شد که که در نهایت نتیجه‌ای نداشت به طوری که هنوز هم سال دقیق پایان کنکور مشخص نیست.
اگرچه در این راستا پذیرش بیش از ۸۵ درصد رشته‌های دانشگاهی بدون آزمون صورت می‌گیرد و دانشگاه های دولتی نیز ۲۰ درصد از ظرفیت پذیرش خود را با این شیوه پر می‌کنند، اما گویا تا رسیدن به روش جایگزین مطلوب برای شیوه فعلی پذیرش دانشجو راه زیادی در پیش است به طوری که بسیاری از دانشگاه‌های برتر حتی یک رشته نیز برای پذیرش بدون آزمون به سازمان سنجش اعلام نکرده‌اند و برای سال ۹۹ اغلب دانشگاه‌های دولتی سطح دو و سه و حتی دانشگاه پیام نور و مراکز غیرانتفاعی در نیمی از رشته‌های موجود، بر اساس سوابق تحصیلی عمل می‌کنند و رشته‌های پرطرفدار و دانشگاه‌های پرطرفدار که اساس ایجاد اشکال و تصویب قوانینی چون «حذف کنکور» بودند، همچنان بر اساس کنکور پذیرش می‌گیرند.
اگر چه اولین طرح لغو کنکور در ایران که همانطور که گفته شد در سالهای دور وارد مراحل مطالعاتی و برنامه‌ریزی در وزارت علوم وقت شده بود، اما این طرح هیچ‌گاه به نتیجه نرسید و حتی با تشکیل سازمان سنجش آموزش کشور در سال ۱۳۵۴جایگاه کنکور در نظام آموزشی ایران جدی‌تر و سازمان‌یافته‌تر از پیش شد.
زور کرونا به حذف غول کنکور می‌رسد؟
موضوع حذف کنکور و تعیین جایگزین دقیق برای این آزمون، امسال همزمان با شیوع کرونا ویروس و تعطیلی تمامی فعالیت‌های حضوری دانشگاهها و مراکز آموزش عالی بسیاری با اهمیت‌تر و جدی‌تر از سالهای گذشته به نظر می‌رسد به گونه‌ای که داوطلبان آزمون‌های مختلف سال ۹۹ شاهد تغییر در زمان برگزاری این آزمون‌ها بودند، در این میان زمان برگزاری برخی آزمون‌ها با تصمیم مسئولان بیش از چهار بار نیز تغییر کرد. داوطلبان بزرگترین و کلیدی‌ترین آزمون زندگی تحصیلی، یعنی کنکور نیز از تبعات ناشی از این مهمان ناخوانده در امان نماندند و با ادامه‌دار شدن شیوع کرونا و همچنین تعطیلی و محدود شدن بخشی از فعالیت‌های اقتصای و اجتماعی کشور برگزاری این آزمون در موعد مقرر به یکی از مباحث اصلی کشور تبدیل شد.
به گونه‌ای که اظهارنظرهای متعددی در خصوص برگزاری یا عدم برگزاری آن صورت گرفت و افراد به دو گروه موافق و مخالف تبدیل شدند، موافقان معتقد هستند با توجه به اینکه زمان پایان کرونا در کشور مشخص نیست بنابراین ما نمی‌توانیم زمان قطعی بدون ویروس را برای برگزاری این آزمون در نظر بگیریم و از طرف دیگر نمی‌توان فعالیت دانشگاهها را تعطیل کنیم و این مراکز باید برای ترم آینده دانشجو پذیرش کنند، در نتیجه داوطلبان با رعایت پروتکل‌های بهداشتی می‌توانند در جلسه آزمون حضور یابند. در گروه دیگر مخالفان برگزاری این آزمون بدون ارائه دلایل منطقی و ارائه راهکار تهدید سلامت را مهم‌ترین بهانه خود برای تعویق آزمون می کنند و بر مخالفت خود نیز اصرار می‌کنند.
پس از کش و قوس‌های فراوان در خصوص حذف کامل کنکور، در حالی که شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرده بود تا پایان سال ۹۸ تکلیف کنکور مشخص می‌شود و با تعیین مدل جایگزین آن نسخه‌ای همیشگی برای این موضوع که یکی از با اهمیت‌ترین موضوعات آموزش عالی است، نوشته می شود، اما با اتمام سال ۹۸ و ورود به سال ۹۹ مسئولان نتوانستند در خصوص این موضوع تصمیم جدی و اساسی بگیرند و به نظر می‌رسد تا رسیدن به روش جایگزین مطلوب پذیرش دانشجو فاصله زیادی داریم.
به گونه ای که دکتر سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی سال گذشته در دومین نشست تخصصی کنکور، چالش‌ها و راهبردها که امروز با حضور روسای دانشگاه‌های برتر تاکید کرد: تاکنون چندین بار مجلس شورای اسلامی، وزارت علوم و نهادهای تصمیم‌گیر تلاش نمودند تا موضوع کنکور را حل کنند و یا اینکه برای این موضوع جایگزینی را قرار بدهند. حتی برای این موضوع مهلت زمانی تعیین شد اما این اتفاق تاکنون نیفتاده است. در واقع وقتی تلاشی صورت می‌گیرد اما اقدام واقعی صورت نمی‌گیرد این سوال ایجاد می‌شود که چه اتفاقی افتاده است؟ و ممکن است گمانه زنی‌هایی را ایجاد کند که این گمانه زنی‌ها بنیانی نیز نداشته باشد.
وی در ادامه تاکید: سیستم فعلی پذیرش در دانشگاهها از طریق کنکور مطمئناً مزایایی دارد که یکی از این مزایا اعتمادی است که به سنجش وجود دارد. در واقع امنیت سنجش امر بسیار مهمی است. چرا که تلاش‌های زیادی در بحث طراحی سوال، حفاظت از سوال، ایجاد امنیت محیط آزمون، هوشمندسازی پاسخ‌های کنکور و ... انجام شده است که این موضوعات سلامت و امنیت کنکور را به عنوان یک سرمایه بزرگ به وجود آورده است. بنابراین هر مدلی که به عنوان جایگزین کنکور پیشنهاد شود باید این امنیت را هم داشته باشد و ما نباید مزایای کنکور را از دست بدهیم.
دکتر عاملی در خصوص معایب کنکور نیز گفت: یکی از معایب برگزاری کنکور اضطرابی است که بین دانش آموزان ایجاد می‌کند و اگرچه بر اساس اعلام سنجش ۱۵ درصد ورودی به دانشگاهها از طریق برگزاری کنکور صورت می‌گیرد اما حتی همین آمار ۱۵، ۲۰ یا حتی ۳۰ درصدی هم می‌تواند در فضای مجازی اضطراب ۱۰۰ درصدی را ایجاد کند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین از نارضایتی دانشگاهها از برگزاری کنکور خبر داد و گفت: دانشگاهها نیز کمابیش از این وضعیت راضی نیستند. چرا که معتقدند دانشگاهی که در تراز دانشگاه درجه یک کار می‌کند باید بتواند این را تشخیص دهد که چه دانشجویی را می‌تواند جذب کند. در واقع باید عرصه‌ای برای استقلال دانشگاهها ایجاد کنیم.
وی همچنین خاطرنشان کرد: بحث برگزاری یک مرحله‌ای کنکور نیز از دیگر موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. چرا که گاه این اعتقاد به وجود می‌آید که اگر کنکور در چند مرحله برگزار شود بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.
دکتر عاملی با تاکید بر اینکه ظرف شش ماه آینده باید مدل جایگزین کنکور مشخص شود گفت: مطمئنا در این زمینه به مطالعات قبلی در حوزه کنکور احترام گذاشته می‌شود. ضمن اینکه همکاران ستاد نقشه در شورای عالی انقلاب فرهنگی تلاش می‌کنند نظرات تمامی حوزه‌ها و ذینفعان این حوزه را دریافت کنند و حتی در این زمینه با موسسات برگزاری کنکور نیز مشورت خواهیم کرد. چرا که معتقد هستیم این بخش خصوصی می‌تواند به تقویت دانش آموزان کمک کند.
در همین رابطه دکتر ابراهیم خدایی رئیس سازمان سنجش آموزش کشور نیز در تازه ترین اظهارنظر خود برای حذف کنکور به آخرین تصمیم وزارت علوم و مسئولان کشوری برای حذف کنکور و شیوه پذیرش در دانشگاهها اشاره می‌کند و به ایسنا می‌گوید: بخشی از برنامه حذف کنکور شروع شده و ظرفیت پذیرش دانشجو براساس سوابق تحصیلی که جزئیات آن نیز بر روی سایت سازمان سنجش آموزش کشور قرار دارد، با احتساب ظرفیت دانشگاه آزاد اسلامی حدود ۹۱۲ هزار ظرفیت است. طبیعتا خیلی مایل هستیم که داوطلبان ورود به دانشگاهها بدون داشتن کنکور و براساس سوابق تحصیلی در دانشگاهها پذیرش شوند.
وی در ادامه می‌گوید: اکثریت مطلق ظرفیت‌های دانشگاه آزاد، پیام نور و موسسات غیرانتفاعی و همچنین حدود ۲۰ درصد ظرفیت‌های روزانه دانشگاهها و موسسات آموزش عالی دولتی براساس سوابق تحصیلی و بدون کنکور دانشجو پذیرش می‌کنند و داوطلبان می‌توانند از این شیوه وارد دانشگاه بشوند.
رئیس سازمان سنجش آموزش کشور ادامه می‌دهد: برخی از رشته‌های دانشگاهها و موسسات آموزشی بسیار پر طرفدار بوده و رقابت در بین رشته‌هایی نظیر رشته‌های علوم پزشکی بسیار سنگین است و داوطلبان برای ورود به دانشگاه‌های بزرگ رقابت می‌کنند. بنابراین با توجه به تقاضای زیاد، تراکم و پراکندگی نمرات نمی‌توانیم پذیرفته شدگان این دانشگاهها را تفکیک کنیم و فعلا به جز آزمون نمی‌توانیم راهکاری برای پذیرش دانشجویان در دانشگاهها داشته باشیم.
دکتر خدایی اظهار می کند: در حال حاضر داوطلبان ورود به دانشگاهها به خصوص در رشته‌های پرطرفدار برنامه‌ریزی‌های خود را انجام داده‌اند و ما نمی‌توانیم ۱۰ روز باقی مانده به آزمون اعلام کنیم شماها که ۴ سال برای این آزمون برنامه‌ریزی کرده‌اید، برنامه‌ریزی های خود را کنار بگذارید؛ ضمن اینکه جایگزین اجرایی پذیرش بدون کنکور نیز وجود ندارد. بنابراین کنکور امسال باید برای رشته‌های پر تقاضای دانشگاهها و موسسات آموزش عالی برگزار شود.
به گزارش ایسنا، اگر چه اولین طرح لغو کنکور در ایران از ۵۰ سال گذشته وارد مراحل مطالعاتی و برنامه‌ریزی در وزارت علوم وقت شده بود اما هیچ‌گاه به نتیجه نرسید و حتی با تشکیل سازمان سنجش آموزش کشور در سال ۱۳۵۴جایگاه کنکور در نظام آموزشی ایران جدی‌تر و سازمان‌یافته‌تر از پیش شد و در حال حاضر نیز مسئولان آموزش عالی طی سالهای اخیر با اعلام آمار ۸۵ درصدی پذیرش دانشگاه ها بر اساس سوابق تحصیلی سعی در کم اهمیت کردن کنکور کرده و برای کاهش تبعات ناشی از استرس های این آزمون تلاش‌هایی انجام داده‌اند، اما باید توجه داشت که متقاضیان ورود به دانشگاهها همچنان کنکور را گزینه اول انتخاب نحوه ورود به عرصه آموزش عالی قرار می‌دهند و سرنوشت خود را منوط به حضور و موفقیت در کنکور می‌بینند. ضمن اینکه با توجه به تغییر شرایط آموزشی کشور به دلیل شیوع کرونا ویروس به نظر می‌رسد تعیین جایگزین درست و علمی یکی از مهم‌ترین ضروریات سیستم آموزشی کشور محسوب می‌شود تا در سالهای آینده این آزمون سرنوشت‌ساز همانند امسال دامن‌گیر حواشی قرار نگیرد و در نهایت اگر هم آزمونی قرار است برگزار شود همانند آزمون‌های دیگر نظیر دکتری و کارشناسی ارشد حجم کمتری از داوطلبان را دربر بگیرد.
انتها یپام