روی دار قالی گل‌ها جوانه می‌زدند، غنچه‌ها گشوده می‌شدند، پرنده‌ها می‌خواندند. بهار به خانه می‌آمد اما این روزها که فرش‌های ماشینی به صورت انبوه تولید می‌شوند و در روزگار رونق قالی‌های چینی و در روزهای تحریم و نوسان دلار حال فرش ایرانی حال و روز خوبی ندارد.
در سالیان دور، تولید فرش و قالی دستباف و سنتی یکی از تولیدات درآمدزا و قابل توجه در همدان به حساب می‌آمده است اما اکنون بافت فرش در این استان از رونق افتاده و به گفته فعالان بازار فرش دیگر بافنده‌ای در همدان وجود ندارد.
آنطور که فعالان بازار فرش می‌گویند صادرات است که به فرش ایرانی رونق می‌دهد و علت اصلی بی‌رونقی بازار فرش همدان نبود صادرات فرش و نبود بافنده‌های خبره است.
در بازار فرش همدان راسته فرش فروشان که هنوز رنگ و بوی دوران دور را می‌دهد، گشتی زده و پای درد دل فعالان بازار فرش می‌نشینم تا آنها از وضعیت این بازار برایمان سخن بگویند.
بازار فرش زمانی رونق داشت که صادرات بود
«ترابی» از حجره‌داران قدیمی در بازار فرش است، او با تأکید بر اینکه بازار فرش همدان در گذشته رونق زیادی داشت، علت اصلی بی‌رونقی بازار فرش همدان را نبود صادرات می داند و می‌گوید: بازار فرش زمانی رونق داشت که صادرات بود اما الان چون صادرات فرش وجود نداریم، بافنده‌ای هم نیست.
این فروشنده که ۵۰ سال است در بازار فرش همدان فعالیت دارد، ادامه می‌دهد: در حال حاضر تمام مغازه‌ها قالی ماشینی را تبلیغ کرده و می‌فروشند این درحالیست که در سال های دور در بازار فرش همدان حتی یک تخته فرش ماشینی وجود نداشت اما امروز از ابتدای بازار، فرش‌های ماشینی به معرض نمایش گذاشته شده‌اند.
او با بیان اینکه در قدیم در هر روستای همدان حداقل بین پنج تا شش بافنده قالی وجود داشت، یادآور می شود: امروزه مشاغل کاذب زیاد شده و بافنده‌های فرش به سمت این مشاغل می‌روند و از طرفی زنان امروزی با وجود موبایل، تلویزیون و ... قالیبافی نمی‌کنند.
این فروشنده فرش درباره تأثیر کرونا بر بازار فرش، بیان می‌کند: کسادی بازار از قبل وجود داشت و کرونا هم باعث شده بیشتر شود و فروش فرش ما خانه‌داری شده است و خانه‌دار هم فرشی را که خریداری می‌کند، چندین سال استفاده می‌کند اما صادرات هر هفته بود.
ترابی با اشاره به اینکه بافندگان قدیمی همدان فرش‌های خوبی می‌بافتند که به کشورهای اروپایی صادر می‌شد، اضافه می‌کند: امروزه قالیبافی به آن صورت وجود ندارد و مردم به سمت قالی‌های ماشینی می‌روند.
نبود خرید و فروش در بازار فرش همدان
«سیدحمزه حسینی» که از قدیمی‌های بازار فرش است، با بیان اینکه وضعیت بازار فرش همدان قابل مشاهده است و نیازی به گفتن ندارد، می‌گوید: صادر نشدن فرش و عدم رسیدگی مسئولان به بازار فرش موجب شده فروشندگان فرش صبح تا بعدازظهر در حجره‌های خود بیکار بنشینند.
این فروشنده فرش دستباف همدان با اشاره به نبود خرید و فروش فرش در بازار همدان، ادامه می‌دهد: اگر یک هفته در بازار فرش همدان بنشینید فروشی نمی‌بینید.
او درباره شرایط بازار فرش در سالجاری، تصریح می‌کند: قبل از کرونا هم بازار خراب بود اما الان به طور کلی بازاری وجود ندارد چراکه قالیبافی به طورکلی از بین رفته است و کسی نیست قالی ببافد.
این حجره دار با سابقه فرش همدان با تأکید بر اینکه فرش دستباف را کشتند، می‌گوید: با ورود فرش ماشینی فرش دستباف از بین رفته و بازار فرش دستباف دچار رکود است و بازاری نیست.
حسینی با بیان اینکه در گذشته فرش ایرانی در جهان حرف اول را می‌زد، ادامه می‌دهد: فرش دستباف باید صادر شود همانطور که در گذشته صادر می‌شد اما امروز صادراتی وجود ندارد.
این فروشنده فرش دستباف همدان از دولت می‌خواهد فرش دستباف را حمایت کند و می‌افزاید: دولت باید از همه نظر فرش دستباف را حمایت کند چه بافندگان و چه فروشنده اما در حال حاضر حمایتی وجود ندارد.
تولید فرش ماشینی؛ خیانت به فرش دستباف
«مهدی دانایی‌فر» فروشنده جوانی است که بیرون محوطه بر روی تخته‌های قالی نشسته است، به بحث ما اضافه می‌شود و می‌گوید: بزرگترین خیانت به فرش دستباف همین تولید فرش‌های ماشینی است.
او با اشاره به اینکه ۵۰ تا ۶۰ درصد بازار فرش همدان فرش ماشینی شده است، ادامه می‌دهد: زیبایی و ارزان بودن قیمت فرش‌های ماشینی باعث شده مردم به سمت این نوع قالی روی بیاورند در حالیکه فرش دستباف با همان ابعاد ممکن است تا ۱۰۰ میلیون تومان فروخته شود.
این فعال بازار فرش مطرح می‌کند: با توجه به اینکه مردم قدرت خرید ندارند، به سمت خرید فرش‌های ماشینی می‌روند.
دولت از صادرات قالی‌های بی کیفیت جلوگیری کند
او با بیان اینکه فرش‌های چین، پاکستان، هند و نپال جای فرش ایرانی را گرفته است، یادآور می‌شود: در سال های اخیر بافندگان ایرانی تا دیدند فرش ایرانی خریدار دارد، تقلبکار شدند و فرش زر چارکی که ۱۰ کیلو خامه نیاز داشت، با شش کیلو بافتند و همین باعث شد جنس مرغوب صادر نشود و دیگر خارجی‌ها فرش ما را نخرند و امروز کشورهای دیگر نقشه قالی ایران را می‌برند و می‌بافند و به عنوان قالی ایرانی می‌فروشند.
این فروشنده معتقد است: وقتی قالی بی کیفیت صادر شود باعث خراب شدن وجهه فرش دستباف ایرانی می‌شود و باید از صادرات فرش‌های بی‌کیفیت به خارج جلوگیری شود.
او با اشاره به اینکه دولت نباید اجازه دهد قالی بی کیفیت صادر شود، می‌گوید: صادرات قالی بی کیفیت باعث می‌شود بازارهای صادراتی خود را از دست بدهیم. ما چرا باید برویم افغانستان بازاریابی کنیم؟ در حالیکه در گذشته قالی ما به آمریکا و اروپا صادر می‌شد.
این فروشنده جوان با تأکید بر اینکه کار باید به دست کاردان سپرده شود، یادآور می‌شود: باید کسی مدیریت این بخش را به عهده بگیرد که درد فرش فروشان را بداند و فرش دستباف را بشناسد.
هزینه‌های تولید فرش بالا رفته است
دانایی‌فر با بیان اینکه در سالیان گذشته فرش فروشان همدان ۵۰ بافنده داشتند، خاطرنشان می‌کند: خیلی از مغازه‌های فرش فروشی همدان بافنده داشتند اما امروز صرفه ندارد و بافنده‌ها هم برای روزی ۱۰ یا ۲۰ هزار تومان قالی نمی‌بافند.
او با اشاره به اینکه هزینه‌های تولید بالا رفته و از طرفی قالی‌ها خریداری نمی‌شوند، ادامه می‌دهد: امروزه نه تنها مشکل بافنده داریم بلکه تمامی خامه‌ها و مواد اولیه فرش بی کیفیت شدند به طوریکه در گذشته خامه‌ها گیاهی بود اما الان بی کیفیت شده است.
دانایی‌فر خاطرنشان می‌کند: طرح‌های حاج خانمی نقش جوزان از طرح های فرش دستباف همدان بوده است اما متأسفانه امروز کسی از این طرح‌ها نمی‌بافد چون صرفه اقتصادی ندارد.
این فروشنده فرش دستباف همدان معتقد است: امروزه روز کسی برای روزی ۲۰ هزار تومان پای دار قالی نمی‌شیند چراکه اگر مطابق پول قالی را به بافنده بدهند، باز هم خرج خوراک روزانه‌اش نمی‌شود به همین علت کسی فرش نمی‌بافد و اگر فرش‌های موجود صادر شود دیگر فرشی نخواهیم داشت.
با راهنمایی یکی از قدیمی‌های بازار فرش همدان که خود در گذشته بافنده بوده، به حجره دیگری می‌روم که دو برادر مشغول بافت قالی هستند. کنارشان می‌نشینم و سر صحبت را باز می‌کنم، از آنها می‌خواهم خود را معرفی کنند که برادر بزرگتر شروع به صحبت می‌کند.
«علیرضا ولدی» با بیان اینکه از سن هشت سالگی بافت قالی را آغاز کرده است، می‌گوید: امروز بازار فرش دستباف خوابیده است و استادکارهای بافت فرش در همدان دیگر وجود ندارد.
این بافند فرش دستباف همدانی که مشغول بافت فرش بیجار انگوری است، ادامه می‌دهد: امروزه دیگر در همدان بافنده فرش نیست چراکه هم سرمایه می‌خواهد و هم استادکارهای قدیمی نیستند که پای کار باشند.
ولدی با گلایه از نداشتن بیمه قالی بافی، خاطرنشان می‌کند: در دوره‌ای فردی که مکانیک بود بیمه قالیبافی می‌شد اما من که از کودکی قالیباف هستم، موفق به دریافت بیمه قالیبافی نشدم و در حال حاضر هم به علت بالا رفتن سن نمی‌توانم بیمه شوم.
این بافنده فرش درباره سرمایه مورد نیاز برای بافت یک تخته قالی، می‌گوید: برای بافت یک دار قالی هفت میلیون تومان هزینه کرده‌ام و به قیمت هفت میلیون می‌خرند در حالیکه باید این فرش ۲۰ میلیون فروخته شود.
بافندگی فرش با هزینه‌های موجود صرف نمی‌کند
به حجره دیگری سرمی‌زنم و با فروشنده‌ای که از سال ۱۳۳۰ در این راسته مشغول به فعالیت در عرصه قالی دستباف بوده گپ و گفتی می‌کنم. او که نامش «یدالله نجفی» است، می‌گوید: از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۶ در بازار فرش همدان فعالیت داشتم و از سال ۱۳۳۶ شروع با بافندگی کردم.
این فروشنده و بافنده قدیمی همدانی با بیان اینکه بازار فرش دستباف دچار رکود شده است، ادامه می‌دهد: بافندگی فرش با هزینه‌های موجود صرف نمی‌کند چراکه دستمزد بافت با هزینه های زندگی همخوانی ندارد.
او با اشاره به اینکه بافنده‌های قدیمی همدان بیمه نمی‌شدند، اظهار می‌کند: بافنده‌های قدیمی همدان جمع شدند و همدان بافنده ندارد.
نجفی با تأکید بر اینکه دولت باید از بافندگان فرش حمایت کند، می‌گوید: دولت به بافندگان قدیمی ماهیانه مبلغ معقولی را بدهد تا بافندگان ترغیب شوند وارد عرصه شوند.
این فروشنده فرش دستباف درباره راه‌اندازی کارگاه‌های قالی بافی توسط بخش خصوصی نیز می‌گوید: بخش خصوصی هم حمایت نمی‌کند به طوریکه سرمایه‌داران همدانی هم در شهر خودشان سرمایه‌گذاری نمی‌کنند.
او اظهار می‌کند: بخش خصوصی زمانی وارد می‌شود که بتواند صادرات داشته باشد که این هم به برداشتن تحریم‌ها بستگی دارد تا فرش تولیدی را خریداری کنند.
این فروشنده فرش تعدادی از حجره‌های تعطیل را نشان می‌دهد و یادآور می‌شود: به علت نبود رونق تعدادی از فروشندگان ترجیح دادند مغازه‌های خود را ببندند.
وجود ۵۰ هزار بافنده فرش در همدان
رئیس اداره فرش استان همدان با بیان اینکه در استان همدان ۵۰ هزار بافنده فرش وجود دارد، می گوید: در حال حاضر اکثر فرش‌های همدان در خانه بافته می‌شوند و آمار رسمی از کارگاه‌های قالیبافی نداریم.
خزندی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه تعداد بافندگان فرش همدان کم نشده است، اظهار می کند: تعداد بافندگان کم نشده است بلکه به فراخور وضعیت موجود فعالان در حوزه کم شده به طوریکه برخی به به صورت فصلی در این کار فعالیت دارند.
او با تأکید براینکه خوشبختانه فعالیت فرش در همدان وجود دارد، تصریح می کند: هزینه‌های تولید فرش به علت بالا رفتن مواد اولیه بالا رفته و قطعاً به تبع آن قیمت فرش هم افزایش یافته اما آنچه باعث شده بافندگان کمتر فرش ببافند، پایین بودن اُجرت بافت بوده است.
بیش از ۱۳ هزار قالیباف بیمه هستند
این مقام مسئول با بیان اینکه در حال حاضر ۱۳ هزار و ۷۰۰ نفر بیمه شده قالیبافی در استان همدان وجود دارد، می افزاید: به منظور راستی آزمایی بیمه شدگان قالیبافی، به طور مستمر هر روز در سراسر استان از واحدهای خانگی بازدید به عمل می‌آید.
خزندی با اشاره به اینکه ۹۰ تا ۹۵ درصد بیمه شدگان قالیبافی واقعی هستند، یادآور می شود: اینکه گفته می‌شود افراد غیرقالیباف تحت پوشش بیمه قالیبافی هستند، صحت ندارد. در ۱۰ سال پیش شاید که خیلی از بافنده‌ها تمایل به بیمه نداشتند، افراد غیرقالیباف بیمه می‌شدند اما مورد پالایش قرار گرفتند و درحال حاضر ۹۰ تا ۹۵ درصد افراد باقیمانده قالیباف هستند.
او درباره جاماندگان از بیمه قالیبافی نیز ادامه می دهد: هشت سالی است که سهمیه‌ای برای بیمه قالیبافی اختصاص داده نشده است.
رئیس اداره فرش استان همدان با تأکید بر اینکه صادرات فرش از استان همدان خیلی ضعیف است، خاطرنشان می کند: سال گذشته ۲۳۲ هزار دلار فرش از استان همدان صادر شده است و امسال با وجود تحریم‌ها آمار صادرات کاهشی خواهد بود.
امسال هیچ فرشی از گمرک همدان صادر نشده است
مدیرکل گمرک استان همدان نیز با بیان اینکه در سال جاری صادرات فرش دستباف از گمرک استان انجام نشده است، می گوید: در چهار ماهه امسال هیچ گونه صادرات فرشی از گمرک استان صورت نگرفته است.
نجفی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار می کند: در چهار ماهه اول سال گذشته نیز صادرات فرشی در همدان نداشتیم اما در سه ماهه پایانی سال مقداری صادرات شد.
وی تصریح می کند: در دی ماه سال گذشته ۲۳ هزار و ۸۰۰ کیلوگرم فرش به ارزش ۲۳۲ هزار و ۲۹۱ دلار از گمرک همدان صادر شده است.
انتهای پیام