وجود شش مرز و بازارچه مرزی با هر دو بخش عربی و کردی عراق مزیتی است که کمتر استانی از آن برخوردار است و این ظرفیت سبب شده که بتوان از تجارت خارجی به عنوان یکی از کلیدهای اصلی توسعه کرمانشاه نام برد، ظرفیتی که تمرکز بر آن هم به رونق اقتصاد استان کمک می‌کند و هم درمان نسبی برای معضل بیکاری خواهد بود.
به گزارش ایسنا، به مناسبت 5 مرداد روز ملی کرمانشاه و با هدف بررسی پتانسیل‌های تجاری استان گفت و گویی با دکتر سهراب دل انگیزان استاد اقتصاد دانشگاه رازی کرمانشاه داشتیم.
آیا حوزه تجارت واقعا یک مزیت برای کرمانشاه محسوب می‌شود؟
به چند دلیل تجارت و صادرات در کرمانشاه به عنوان یک مزیت به شمار می‌رود که مهمترین دلیل آن وجود نزدیک به 370 کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق و بازارچه‌ها و مرزهای رسمی متعدد در استان است.
از سوی دیگر کرمانشاه از دیرباز در مسیر تردد زوار عتبات عالیات قرار داشته که بعد سیاحتی و تجاری را با هم در برمی‌گیرد.
پتانسیل‌های تجارت و صادرات کرمانشاه بگونه‌ای است که طی چند سال اخیر میزان صادرات سالانه سه میلیارد دلار هم در ایامی که شرایط مساعد بوده در کرمانشاه به ثبت رسیده است.
این میزان صادرات در زمانی صورت گرفته که هم تعداد مرزهای رسمی ما در آن زمان کمتر بود و هم زیرساخت‌های کمتری در مرزهای ما فراهم بود.
کرمانشاه پتانسیل افزایش صادرات را دارد؟
امروز تعداد مرزهای رسمی در کرمانشاه نسبت به گذشته افزایش یافته و سال گذشته شاهد اعلام رسمی شدن مرزهای سومار، شیخ صله و شوشمی بودیم که این امر به افزایش پتانسیل‌های صادراتی ما کمک خواهد کرد.
به علاوه اقداماتی هم برای توسعه زیرساخت‌ها در برخی مرزها در حال انجام است که اگرچه هنوز تکمیل نیست، اما می‌تواند به افزایش توان صادراتی ما کمک کند.
اگر شرایط و امکانات چه از بعد زیرساختی و چه مدیریت مرزها فراهم باشد، امکان صادرات حتی تا چند برابر نیز در کرمانشاه فراهم است.
چند سال قبل که در سال‌های رونق صادرات قرار داشتیم هدفگذاری برای صادرات 10 میلیارد دلاری از مرزهای کرمانشاه در نظر گرفته شده بود که عقیده دارم پتانسیل بالقوه این میزان صادرات از مرزهای کرمانشاه وجود دارد، اما نیازمند ملزوماتی است که باید فراهم شود.
البته مهمتر از همه باید در سمت بازار هدف که عمدتا هم کشور عراق است، تقاضای کافی در این زمینه وجود داشته باشد.
برای توسعه صادرات استان باید چکار کرد؟
برای این منظور باید چند کار در بخش‌های مختلف انجام شود، خصوصا باید تلاش کنیم سهم استان کرمانشاه از صادرات بیش از 10 میلیارد دلاری که به عراق در کشور داریم افزایش پیدا کند.
اگرچه بخشی از صادراتی که از مرزهای کرمانشاه به عراق می‌رود از تولیدات خود استان است، اما بخش دیگری هم مربوط به تولیدات و کارخانجات سراسر کشور است که از مرزهای ما عبور می‌کند که می‌توان آن را به صورت یک زنجیره در نظر گرفت.
باید بتوانیم این زنجیره تجارت را خصوصا در حلقه‌های انتهایی مانند بسته بندی و ... در کرمانشاه تقویت کنیم و سهم بیشتری از آن بگیریم.
از همه مهمتر زیرساخت‌های مرزی ما هم باید اصلاح و تقویت شود. برخی از مرزهای ما هنوز در زمینه راه دسترسی مناسب با مشکل مواجهند. انبار، سردخانه، فراهم کردن امکانات مناسب تخلیه و بارگیری، خدمات رفاهی در مرزها و... از مهمترین این زیرساخت‌ها است.
در حوزه نرم افزاری بایدچه اقداماتی برای استفاده بیشتر از ظرفیت مرزها انجام داد؟
یکی از مهمترین موارد توجه به مدیریت مرزها است که چند مورد را شامل می‌شود.
یکی از این موارد کاهش بروکراسی و کوتاه کردن فرآیندها است و روندهای اضافه باید در این بین حذف شود.
از سوی دیگر تعدد تصمیم‌گیری در مرزها باید کاهش یابد و به موضوع مدیریت واحد در مرزها توجه داشته باشیم.
یکی دیگر از مواردی که باید به آن توجه کرد کارا کردن مرزها است، برای مثال ساعت فعالیت در مرزها طولانی و روند کارها سریع شود، به گونه‌ای که بتوانیم به سمت 24 ساعته شدن فعالیت مرزها پیش برویم.
معضل دیگری که اکنون در زمینه صادرات با آن مواجهیم تخلیه و بارگیری است که زمان و هزینه صادرات را بالا می‌برد و ضایعات خصوصا در برخی محصولات صادراتی مانند مواد غذایی و محصولات کشاورزی را بالا می‌برد که باید برای این مورد نیز با همکاری طرفین راهکارهایی اندیشیده شود که البته بسیاری از آنها نیازمند حل و فصل شدن مسائل بین دو طرف باشد
استفاده کامل از ظرفیت تجارت کرمانشاه چه تاثیری در اقتصاد و اشتغال استان خواهد داشت؟
فعالیت‌های بازرگانی بر اساس تا چه مرحله‌ای از زنجیره تولید و تجارت در استان تکمیل شود می‌تواند ارزش افزوده قابل توجهی نصیب استان کند و به همین نسبت سهم قابل توجهی هم در اشتغال دارد.
در استانی مانند کرمانشاه با این نرخ بیکاری، استفاده از ظرفیت مرزها کمک بسزایی به وضعیت اشتغال خواهد کرد.
از سوی دیگر فعالیت‌هایی که در مرزها صورت می‌گیرد معمولا فعالیت‌های هایتک نیست و نیروی کار نیاز دارد، پس اشتغالزایی آن زیاد خواهد بود، به شرط آنکه به فعالیت‌های تکمیل زنجیره مانند خدمات، حمل و نقل، وجود انبار و سردخانه و ... نیز توجه شود.
شرایط بین‌المللی چه تاثیری در استفاده از پتانسیل‌های صادراتی کرمانشاه دارد؟
شرایطی که کشور ما با آن مواجه است و خصوصا شرایط ناشی از تحریم‌ها، دست طرف مقابل را بیشتر باز گذشته است. از سوی دیگر این طرف مقابل است که در نهایت خرید می‌کند و پول میپردازد پس گاهی قدرت مانور بیشتری دارد.
به علاوه برخی رفتارهای تجار تازه کار نیز بر رفتار طرف مقابل ما در بازار صادراتی تاثیر گذاشته و همه این موارد شرایط و میزان صادرات ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بخشی از مشکلات با انجام دیپلماسی بین دو کشور قابل حل است و نیازمند رایزنی و استفاده از ظرفیت‌های طرفین می‌باشد، اما بخشی متاثر از شرایط کلی کشور است.
بازارهای جدید تا چه اندازه می تواند به صادرات استان کمک کند؟
در درجه اول درباره کشور عراق که شریک اصلی تجاری ما است باید به این نکته توجه کنیم که در سال‌های گذشته عمده تمرکز بر اقلیم کردستان عراق بوده که یک دلیل آن به قرابت فرهنگی ما با هم برمی‌گردد. از سوی دیگر زمانی به دلیل حضور داعش در بخش عربی و مشکلاتی که در این زمینه وجود داشت، برای صادرات به حوزه عربی با محدودیت‌هایی مواجه بودیم.
به علاوه بخش زیادی از تعاملات با عراق در بخش عربی از طریق مرزهای دیگر استان‌ها مانند خوزستان صورت می‌گیرد، اما این بدان معنا نیست که نباید از پتانسیل‌های صادرات کرمانشاه به بخش عربی که سهم بزرگی از بازار عراق را دارد غافل شویم.
در استان کرمانشاه هم برای تعامل با بخش کردی مرز داریم که شامل مرزهای پرویزخان، شوشمی و شیخ صله است و در بخش عربی نیز مرزهای سومار و خسروی را داریم.
طی سال‌های اخیر تمرکز خوبی بر مرز سومار که مسیر اصلی تبادل با بخش عربی است وجود داشته که باید سرمایه‌گذاری بیشتری روی این مرز داشته باشیم.
به علاوه کرمانشاه از گذشته در مسیر جاده تجاری به سمت بغداد تا دمشق و از آنجا به سمت مدیترانه قرار داشته که باید تلاش کنیم دوباره این مسیر احیا شود و بتوانیم از طریق آن به بازارهایی مانند سوریه و دیگر کشورها دسترسی پید ا کنیم.
واحدهای تولیدی چه نقشی در استفاده بهینه از ظرفیت‌های تجاری استان دارند؟
قطعا کالایی در بازار هدف به فروش می‌رسد که کیفیت خوب و قیمت رقابتی داشته باشد و تولیدکنندگان ما باید این موضوع را مد نظر قرار بدهند.
تولیدکنندگان ما حتما قصد دارند بهره‌وری تولید خود را بالا ببرند اما شرایط تحریم‌ها و عدم دسترسی مناسب به مواد اولیه و تکنولوژی روز برای برخی صنایع در این زمینه بی تاثیر نبوده است.
البته در زمینه کالاهایی که مواد اولیه آنها تولید داخل است خصوصا مواد غذایی و محصولات کشاوزی مشکل کمتری داریم و بسیاری از این محصولات خصوصا رب گوجه فرنگی و ... در بازارهای صادراتی به خوبی به فروش می‌رسد.
شرایط ناشی از تحریم‌ها نباید باعث شود تولیدکنندگان به مواردی مانند ارتقا مهارت نیروی انسانی و به روز کردن تکنولوژی خود بی توجه باشند.
انتهای پیام