به گزارش ایسنا، دکتر حسن نمکدوست تهرانی، استاد علوم ارتباطات در وبینار "اصول روزنامه نگاری علم" با نگاهی بر بحران کرونا که در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برگزار شد، با تاکید بر ضرورت توجه به سه‌گانه صحت، دقت و جامعیت در روزنامه‌نگاری علم، در ادامه مهمترین معضل درون حرفه‌ای روزنامه‌نگاران را "دقت" عنوان کرد و گفت: اکثر ما روزنامه‌نگاران با چالش "بی دقتی" یا "کم دقتی" روبرو هستیم که راهکار رفع آن بهره‌گیری از توان و دانش متخصصان میان رشته‌ای در تحریریه‌ها به خصوص در زمان بحران است.
این استاد ارتباطات با تاکید بر ضرورت ایجاد میز بحران در تحریریه رسانه‌ها و به صورت ویژه میز بحران کرونا جهت پوشش جامع و بدون اشتباه بحران کرونا، اظهار کرد: مدیریت اطلاعات رسانه‌ای و پوشش بدون اشتباه اخبار این بحران کار یک خبرنگار و روزنامه نگار نیست، بلکه باید یک میز بحران متشکل از خبرنگاران ارشد، خبرنگاران آشنا به موضوع، افراد خلاق و ایده‌پرداز و چندین کارشناس و مشاور پزشکی، آمار، جامعه‌شناسی، روانشناسی و سایر موضوعت مرتبط در کلیه رسانه ها ایجاد شود.
وی ادامه داد: به عبارت دیگر اگر رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها می خواهند به صورت علمی و جدی به موضوع کرونا بپردازد، باید یک تیم میان رشته‌ای در تحریریه‌ها شکل بگیرد تا ضمن توجه به شاخص "دقت" در انتقال پیام، پوشش درستی از وضعیت داشته باشند. در این صورت علاوه بر پاسخگویی به شاخص‌های دقت، صحت و جامعیت، می‌توان با بهره گیری از مشورت جامعه شناس و روان شناس از بروز اضطراب و افسردگی در سطح جامعه پیشگیری کرد.
دکتر نمکدوست با اشاره به چالش عادی شدن موضوع کرونا و به دنبال آن رهاسازی رعایت پروتکل های بهداشتی در سطح جامعه، اظهار کرد: بکارگیری افراد خلاق و ایده پرداز با هدف انتشار بسته‌های جذاب و قابل فهم محتوایی و آموزشی برای کلیه سطوح جامعه مساله دیگریست که باید در رسانه ها مورد توجه قرار بگیرد. به عبارت دیگر باید با ایده‌های خلاقانه از عادی و تکراری شدن موضوع در سطح جامعه پیشگیری کنیم که این مهم با بکارگیری افراد خلاق و متخصصان حوزه تبلیغات و گرافیک محقق می‌شود یعنی تاکید مجدد بر ایجاد تیم‌های چندرشته‌ای در رسانه‌ها.
این پیشکسوت حوزه ارتباطات و رسانه با تاکید بر اینکه بحران کرونا نیازمند موضوعاتی فراتر از توصیه‌های معمول است، اشاره کرد: تعداد کشته‌های کرونا در کشور از میانگین کشته‌های جنگ در حال پیشی گرفتن است، جوامع امروز در وضعیت مشابه جنگ هستند و باید مانند آن زمان که در رسانه‌ها میز جنگ داشتیم، امروز نیز در رسانه‌ها میز بحران متشکل از تخصص‌های بین رشته‌ای ایجاد شود.
وی در ابتدای این وبینار با بیان اینکه ارتباطات کلا مساله پیچیده‌ای است، ولی در وضعیت‌های بحرانی به مراتب پیچیده‌تر و دشوارتر می‌شود، گفت: بحران روند طبیعی ارتباطات را بر هم ریخته و جوامع را دچار تنش، احساس نا امنی، اضطراب و استرس می‌کند، به گونه‌ای که می‌بینیم بحران نوپدید و کم سابقه کرونا چگونه کل جهان را تحت تاثیر قرار داده است.
وی با بیان اینکه روزنامه‌نگاری علم، مسائل و پیچیدگی‌های زیادی دارد، عنوان کرد: یکی از مهمترین موضوعات در روزنامه‌نگاری علم آشناسازی و انتقال موضوعات علمی به صورت ساده و قابل فهم برای افراد جامعه است.
تاکید بر سه گانه مقدس روزنامه‌نگاری یعنی دقت، صحت و جامعیت در شرایط بحران
نمکدوست در این رابطه بر سه گانه مقدس روزنامه‌نگاری یعنی دقت، صحت و جامعیت تاکید کرد و گفت: یکی از چالش‌های روزنامه‌نگاری علم، شناسایی موضوعات دقیق و صحیح و انتشار آن است، به عبارت دیگر پاسخ به این سوال که آنچه گفته می‌شود و صحت دارد، دقیقا چیست؟
وی با بیان اینکه در بحران کرونا همه جامعه جهانی در موضوعات دقت، صحت و جامعیت دچار چالش هستند، اظهار کرد: از طرف دیگر افکار عمومی پرسش‌های جدی در رابطه با بحران کرونا دارند که گاهی جواب روشنی برای آن‌ها پیدا نمی‌شود. به عبارتی از نظر ارتباطی در وضعیت پیچیده ای هستیم که انتقال پیام و دریافت معنا در این شرایط کار آسانی نیست.
وی با بیان اینکه حوزه روزنامه‌نگاری و علوم ارتباطات در بحث کووید ۱۹ با بحران روبروست، تاکید کرد: به همان میزان که جامعه پزشکی در بحران کرونا از خود مایه گذاشته و در این زمینه احساس مسئولیت می‌کند، روزنامه نگاران علم و افراد فعال حوزه ارتباطات علم و سلامت نیز جزئی از این بازی توأم با احساس مسئولیت بوده و باید باشند.
دکتر نمکدوست در ادامه با بیان اینکه جهان ما روزنامه‌نگاران با جهان دانشمندان تفاوتی جدی دارد، یکی از این وجوه تفاوت را مساله زمان مطرح کرد و گفت: به عنوان نمونه شاید مساله سرعت در انتشار نتایج تحقیقات و موضوعات علمی اولویت اول پزشک و دانشمند نباشد ولی برای خبرنگار و روزنامه‌نگار اولویت است، به عبارت دیگر برای ما که می‌دانیم مردم تشنه اطلاعات هستند زمان و عمق موضوع متفاوت است؛ دانشمند در مسائل عمیق‌تر شده ولی روزنامه‌نگار به مساله سرعت در انتشار خبر اولویت بالاتری می دهد، بنابراین ایجاد تعادل در این موضوع موضوعی جدی و قابل پیگیری است.
اضافه بار اطلاعات باعث اضطراب می‌شود
این استاد ارتباطات در ادامه اصطلاع "اضافه بار اطلاعاتی" را از چالش‌های جدی حوزه ارتباطات در بحران کرونا عنوان کرد و گفت: مردم در این شرایط می‌خواهند به اطلاعات بیشتر و سریعتر دسترسی پیدا کنند، ولی باید بدانیم که سرازیر کردن پیوسته اطلاعات به سمت مخاطب تبعات زیادی دارد، به عبارت دیگر مغز باید زمان مناسب برای پردازش اطلاعات را قبل از دریافت اطلاعات جدید داشته باشد، در غیر این صورت ناتوانی در تجزیه و تحلیل اطلاعات افراد را دچار اضطراب می‌کند.
بروز بیماری مختلط افسردگی و اضطراب در سطح جامعه
وی چالش بعدی را ارسال پیوسته اخبار بد در طی بحران عنوان کرد و گفت: زمانی که اخبار بد به طور مستمر و پیوسته در سطح جامعه منتشر شود، منجر به بروز افسردگی درافراد می‌شود. این مساله به خصوص در جامعه ما که همواره در معرض اخبار بد قرار دارد، چالش جدی است که باید برای آن راهکار مناسبی اندیشیده شود؛ از یک طرف اضطراب و از طرف دیگر افسردگی که ترکیب این دو باهم بیماری مختلط افسردگی و اضطراب را ایجاد می‌کند.
وی با تاکید بر ضرورت مدیریت شرایط به گونه‌ای که انتقال اطلاعات منجر به بروز اضطراب و افسردگی در سطح جامعه نشود، اظهار کرد: در کنار این مسئله باید رویکرد آشناسازی عموم با اطلاعات و دستاوردهای جدید به عنوان رسالت روزنامه نگاری مورد توجه قرار بگیرد، چراکه یکی از ماموریت‌های اصلی روزنامه نگاران علم آشنا کردن مردم با موضوعات اصلی بحران پیش آمده در کنار توجه به سه‌گانه دقت، صحت و جامعیت در انتقال پیام است.
چالش بروز شبه علم و ضد علم در شرایط بحران
دکتر نمکدوست با اشاره به نکته مهم دیگری که این روزها بسیار دیده می‌شود، عنوان کرد: متاسفانه شرایط بحران، بازار را برای موضوعات شبه علم و ضد علم باز می کند که شرایط مساعدی نیست، چرا که مردم در شرایط بحران همواره خود را در تنگنا دیده و به هر راه‌حلی برای رهایی از بحران چنگ می‌زنند و در این شرایط توصیه‌های غیرعلمی می‌تواند تبعات و دردسرهای زیادی به دنبال داشته باشد.
این استاد دانشگاه با تاکید بر ضرورت انتقال پیام در شرایط بحران به گونه‌ای نو، اظهار کرد: در بحران کرونا همواره در معرض اخبار و اطلاعات جدید و نو در رابطه با این بیماری نوپدید هستیم که مدیریت این شرایط از چالش‌های روزنامه‌نگاری است، به عبارت دیگر باید بتوانیم مسئله را به گونه ای جذاب، کاربردی و قابل فهم منتقل کنیم که پیشنهاد ایجاد میز بحران در رسانه‌ها و استفاده از افراد خلاق و ایده پرداز در همین راستا مطرح شد.
وظیفه روزنامه نگار ایجاد پل بین سطح دانش متخصصان و دانش عموم است
وی با بیان اینکه هر روز اطلاعات و اخبار تازه ای در رابطه با این بیماری نوپدید مطرح می‌شود، گفت: مردم با ادبیات جامعه پزشکی آشنا نیستند و وظیفه ما به عنوان روزنامه نگار این است که با ایجاد پل بین سطح دانش متخصصان و سطح دانش عموم مردم این اطلاعات را به جامعه منتقل کنیم.
به گفته وی، در زمینه ایجاد میز مدیریت بحران در رسانه‌ها، وزارت ارشاد می‌تواند نقش تسهیل‌گر را ایفا کند و با مشارکت رسانه‌ها در این راستا هم افزایی ایجاد کند.
این پیشکسوت حوزه ارتباطات همچنین در پاسخ به سوالی در زمینه میزان تاثیرگذاری رسانه‌ها در موضوع کرونا، اظهار کرد: هیچ رسانه‌ای نباید فیلتر باشد، چرا که اعمال فیلتر هیچ کمکی به حکومت‌ها نکرده و نخواهد کرد. البته در پاسخ به این سوال، اگرچه نمی‌توان پاسخ دقیقی برای میزان و اندازه‌گیری تاثیر رسانه ها در افکار عمومی ارائه کرد، ولی می‌توان گفت که همان میزان که یک رسانه همچون صدا و سیما می‌تواند تاثیرگذار باشد، رفتار جامعه پزشکی و انتقال اطلاعات صحیح در جامعه پزشکی نیز می‌تواند تاثیرگذار باشد.
مسئولیت سنگین رسانه‌ها در موقعیت‌های بحرانی
دکتر نمکدوست با تاکید بر اهمیت مسئولیت اجتماعی روزنامه نگاران برای انتقال اطلاعات عنوان کرد: مهمترین جلوه این مسئولیت در شرایط بحران و در زمان پوشش اخبار مرتبط با بحران بروز پیدا می کند، در این شرایط اولویت اول رسانه کمک به حل بحران بوده و رقابت در اولویت بعدی قرار می‌گیرد.
این استاد دانشگاه با اشاره به مسئولیت سنگین رسانه‌ها در موقعیت‌های بحرانی عنوان کرد: انتقاد مبتنی بر دانش و اطلاعات صحیح و مبتنی بر اصول و اخلاق حرفه‌ای روزنامه نگاری در این میان اهمیت زیادی دارد. به عبارت دیگر روزنامه‌نگار در همه حال و در همه پلتفرم ها باید اصول حرفه‌ای روزنامه‌نگاری را رعایت کند.
وی با تاکید بر نقش سنگین و پررنگ سردبیری برای مدیریت شرایط در زمان‌های بحرانی، گفت: مهمترین مسئولیت رسانه در زمان بحران کمک به حل مسئله، کاهش آسیب‌ها و افزایش همدلی‌هاست و البته باید واقعیت‌ها را در صورت مبتنی بودن بر دانش تخصصی بلند عنوان کنند.
روزنامه‌نگاری باید تخصصی باشد
دکتر نمکدوست در پایان با تاکید بر اینکه روزنامه‌نگاری باید تخصصی باشد، گفت: رشته خبرنگاری باید در مقطع فوق لیسانس و بعد از گذراندن یک دانش تخصصی در مقطع لیسانس ارائه شود، به عنوان نمونه فردی که لیسانس اقتصاد دارد باید وارد رشته کارشناسی ارشد روزنامه نگاری اقتصاد شود. به زبان ساده‌تر باید بتوانیم در عرصه‌ها و رشته‌های تخصصی مختلف عادل فردوسی پورهای زیادی را تربیت کند.
انتهای پیام