دکتر مرتضی رهبر در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: با وجود تمام معایب و مشکلاتی که شیوع ویروس کرونا ایجاد کرده است یکی از مزایای آن، افزایش آگاهی و ظرفیت استفاده از آموزش مجازی در ایران است؛ به عبارت دیگر شیوع ویروس کرونا و عدم امکان تشکیل کلاس های حضوری در مراکز آموزشی باعث شد تحولی در سیستم آموزشی ما ایجاد شود و بتوانیم در آینده در کنار آموزشهای حضوری از ظرفیت های آموزش مجازی نیز به صورت همزمان استفاده کنیم.
وی افزود: به دلیل شرایطی که ایجاد شد همه دانشگاه‌ها و استادان مجبور بودند از پلتفرم‌های آموزش مجازی استفاده کنند. قبل از شیوع ویروس کرونا به دفعات در باب لزوم استفاده از پلتفرم‌های مجازی در راستای راهنمایی رساله دانشجویان، برگزاری جلسات و نشست های علمی و همچنین برگزاری بخشی از آموزشهای آکادمیک بحث و تبادل نظر شده بود که به دلایل مختلف به سختی مورد استقبال قرار می گرفت. در شرایط کنونی و با افزایش آگاهی دانشجویان و اساتید نسبت به ظرفیت های آموزش آنلاین، شرایط برای تداوم بهره گیری از این ظرفیت فراهم شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علم‌وصنعت ایران با بیان این که پیشتر در بسیاری از دانشگاه های برتر دنیا و ایران از جمله دانشگاه علم و صنعت به اهمیت نقش فضای مجازی در آموزش عالی پی برده شده بود گفت: در برخی از دانشگاه‌های اروپایی برای حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از آلودگی‌های ناشی از رفت و آمد بالاخص در مقیاس تعاملات برون شهری و کشوری، توصیه‌هایی جهت استفاده از ظرفیت‌های آنلاین برای برگزاری جلسات دفاع رساله ارائه شده است. بر اساس این توصیه‌ها دیگر الزامی به حضور فیزیکی استاد راهنما یا داور در جلسه مذکور وجود ندارد و استاد می‌تواند با رعایت آیین‌نامه‌های مرتبط به صورت مجازی در جلسات دفاع شرکت کند. در دانشگاه‌های ایران نیر در چند سال گذشته و در برخی از دانشگاه‌ها نیز در دو دهه گذشته به پلتفرم‌های آموزش مجازی توجه بیشتری شده است. از این زاویه اگر نگاه کنیم شیوع ویروس کرونا و تعطیلی کلاس‌های حضوری دانشگاه‌ها موتور محرکه‌ای برای استادان و دانشجویان شد که اجبارا به آموزشهای آنلاین روی بیاورند و بیش از پیش با مزایا و فرآیندهای آموزش آنلاین آشنا شوند.
رهبر درباره مزایایی که آموزش مجازی دارد گفت: به طور کلی، یکی از مهم‌ترین مزایای آموزش آنلاین دسترسی آزاد دانشجو به تمام منابع آموزشی طول ترم است. فیلم‌های کلاس‌ها ضبط می‌شود و در سامانه قرار می گیرد و دانشجو می‌تواند به دفعات آنها را ببیند. یکی از مهم‌ترین نتایح آموزشهای آنلاین در سطح ملی و بین‌المللی، امکان بهرمندی دانشجویان از آموزشهای به روز و علمی از هر نقطه دنیا است. سیستم آموزش آنلاین به نوعی امکان دسترسی عادلانه هر دانشجو از هر نقطه کشور به مباحث علمی روز را فراهم کرده است. برنامه‌ریزی بر روی ظرفیت‌های آموزش آنلاین می‌تواند به نوعی موجب گسترش عدالت آموزشی و متعاقبا افزایش ظرفیت‌های علمی کشور شود. در این شیوه آموزشی، دانشجویان و دانش‌آموزان دورترین نقاط ایران هم که دسترسی به برخی اساتید و امکانات آموزشی مطلوب را ندارند می‌توانند در فضای آکادمیک و همچنین سایر فعالیت های علمی و پژوهشی آزاد، آموزش های مورد نظر را دریافت کنند. از سوی دیگر، امسال شاهد برگزاری آنلاین بسیاری از کنفرانس‌های بین‌المللی هستیم. دانشجویان ما که در گذشته باید با صرف هزینه‌های بسیاری در این کنفرانس‌ها شرکت می‌کردند تا مطلبی را یاد بگیرند، اکنون از ایران و با هزینه‌های کمتر یا بعضا رایگان می‌توانند در این مجامع علمی شرکت کنند.
وی افزود: با شیوع ویروس کرونا و گسترش آموزش آنلاین، تعامل‌های بین‌المللی نیز افزایش پیدا کرده است. برای نمونه همکاری پژوهشی اینجانب با انستیتو هنرهای بصری شانگهای که پیشتر به صورت حضوری و به صورت ورکشاپ پژوهشی-آموزشی مشترک با دانشگاه علم و صنعت برگزار شده بود، اکنون به صورت آنلاین پیگیری می شود. وقتی فضای تدریس و پژوهش، از ظرفیت های پلتفرم های مجازی بهره مند می‌شود امکان ارتباط و تعاملات علمی با سایر مراکز آکادمیک دنیا تسهیل شده و امکان آموزش متقابل ایجاد می شود.
رهبر با بیان این که در نظام آموزش آنلاین، ظرفیت‌های درک و فهم در برخی دروس بالاتر است، گفت: در کلاس‌های حضوری، محل نشستن دانشجو و فاصله وی تا تخته در یادگیری موثر است. اما در آموزش آنلاین، دانشجو خیلی راحت در پشت سیستم خود از آموزش بهره‌مند می شود و اگر مطلبی را هم از دست بدهد با توجه به این که فیلم کلاس‌ها ذخیره می‌شود می‌تواند مجددا آنها را مرور کند و در آینده هم آنها را در اختیار دارد. البته لازم است زیرساخت های اینترنت نیز تقویت شود تا در آینده دسترسی سریع و بدون وقفه برای همه دانشجوها امکان پذیر شود.
استادیار دانشگاه علم‌وصنعت در ادامه، درباره معایبی که آموزش مجازی داشت گفت: از سوی دیگر شاهد ضعف‌هایی هم بودیم. به طور مثال یکی از مهم‌ترین ویژگی های آموزشی حضوری، ظرفیت های استفاده از زبان بدن در آموزش است. همچنین در آموزش حضوری، استاد از نوع نگاه و میمیک صورت دانشجو وضعیت کلی دانشجو را درک میکند. در فضای آموزش آنلاین این ارتباط مستقیم کاهش پیدا کرده است که در برخی از مواقع خود نوعی وقفه در فرآیند آموزش و ارتباط متقابل ایجاد می کند. علاوه بر آن، کلاس‌های برخی رشته‌ها و دروس ماهیتا حضوری است؛ در برخی از دروس کارگاهی، لزوم استفاده از ابزار و تجهیزات، مشکلاتی را در آموزش آنلاین ایجاد کرده است.
وی ادامه داد: طبیعتا این دروس باید به صورت حضوری برگزار شوند و از ظرفیت‌های آموزش آنلاین در مباحث تئوری آن استفاده شود. دروس طراحی در رشته‌های معماری و هنر نیز ماهیتا حضوری است و ترکیب همزمان آموزش حضوری و آنلاین می تواند کیفیت آموزشی بهتری ایجاد کند. در حال حاضر اساتید این دروس با تلاش و مطالعه فراوان راهکارهای آموزشی جدید و موثری را در بستر آنلاین ارائه میکنند تا دانشجویان آموزش های لازم را دریافت کنند.
رهبر در پاسخ به پرسشی درباره رعایت عدالت آموزشی در دوران آموزش مجازی و دسترسی همه‌ی دانشجویان به سامانه‌های دانشگاه‌ها گفت: حقیقتا این مشکل که دانشجویی به اینترنت دسترسی نداشته باشد، کم بوده ولی درصدی از دانشجویان ما در حال حاضر دسترسی به اینترنت پرسرعت ندارند. امیدوار هستیم در آینده نزدیک زیرساخت‌های مخابراتی و اینترنت پرسرعت در همه نقاط ایران قابل دسترسی باشد. شاید در حال حاضر در برخی روستاهای دوردست این امکانات وجود نداشته باشد در این راستا تمهیداتی برای دسترسی دانشجویان این مناطق به محتوا آموزشی پیش بینی شده است و ویدیوهای همه‌ی کلاس‌های برگزار شده به صورت آنلاین ذخیره‌سازی می‌شود تا دانشجو در اولین فرصت دسترسی به اینترنت محتوا آموزشی را دانلود کند.
وی افزود: علاوه بر موارد فوق، اگر دانشجویی به دلایل موجه نتواند در جلسه‌ای شرکت کند بر اساس آیین نامه های موجود، تسهیلاتی برای دانشجو فراهم می شود. وضعیت فعلی، درک دو طرفه‌ای را می طلبد تا از این شرایط عبور کنیم و بتوانیم زیرساخت‌های بهتری را برنامه‌ریزی کنیم. همزمان با آموزش های آنلاین، گروه های مهندسی و شرکت های دانش بینیان متعددی بر روی ارتقا کیفیت و رفع مشکلات زیرساختی آموزش آنلاین کار می کنند. در حال حاضر در ایران پلتفرم بومی آموزش مجازی داریم که در مقایسه با پلتفرم های آموزش مجازی بین المللی از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است. همچنین سیستم های رایانش ابری و فضای ذخیره سازی ابری ملی در حال گسترش است.
این استادیار دانشگاه علم‌وصنعت خاطرنشان کرد: در شرایط شیوع کرونا از آن جایی که تقاضا برای استفاده از سامانه‌های آموزش آنلاین بومی افزایش پیدا کرده است، فرصتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد شده که بیشتر در این زمینه فعالیت کنند و ایده های جدید و زیرساخت های لازم برای آینده آموزش آنلاین پیش بینی کنند.
رهبر در ادامه با بیان این که میزان مشارکت دانشجویان در کلاس‌های مجازی بسیار به مدل کلاس و مدل آموزش وابسته است، افزود: برای این که مشارکت جمعی و تعامل دو طرفه افزایش یابد میتوان از ظرفیت‌های تصویری، ویدیوئی و صوتی و دخیل کردن دانشجویان در فرآیند آموزش بهره برد. این مشارکت به نوع آموزش و نوع درس وابسته است. تجربه شخصی اینجانب از مشارکت دانشجویان فوق‌العاده بود. دانشجویان مدام در فرآیند آموزش حضور فعال داشتند و نتیجه مطلوب از آموزش آنلاین حاصل شد.
عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم‌وصنعت درباره مزایایی که آموزش مجازی برای استاد دارد، گفت: آرشیوی که از مطالب بیان شده در کلاس به جا می‌ماند می‌تواند برای استاد مفید باشد. استاد می‌تواند با مرور آنها، مطالب بیان شده و نشده را بازبینی کند و حتی در آینده شیوه آموزش و مطالب علمی خود را ارتقا دهد.
وی در پاسخ به پرسشی درباره انتظاراتی که آموزش مجازی در میان دانشجویان ایجاد میکند، گفت: هنگامی که آسایش و سرعت آموزش در سیستم آنلاین کیفیت بالایی داشته باشد، قطعا انتظاراتی در دانشجویان از آموزش عالی ایجاد می شود. در سایر حوزه های علمی نیز این موضوع قابل تعمیم است. به عنوان نمونه کنفرانس‌های تاپ رنک دنیا که در حال حاضر به صورت آنلاین برگزار می‌شود این انتظار را در میان بسیاری از دانشجویان و اساتید از دانشگاه های دنیا ایجاد میکند که در سال‌های آتی نیز بتوانند به صورت آنلاین در این مجامع حضور پیدا کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علم‌وصنعت درباره عملکرد آموزش عالی در دوران شیوع ویروس کرونا گفت: از دو رویکرد مختلف میتوان به عملکرد آموزش عالی در این دوران نگاه کرد. اگر از رویکرد خدمات آموزش عالی در حوزه حفظ کیفیت آموزش به موضوع نگاه کنیم به صورت خاص در دانشگاه علم و صنعت ایران زحمات زیادی کشیده شده است. البته دانشگاه علم و صنعت ایران از سال‌های ابتدایی دهه هشتاد پلتفرم‌های آموزش الکترونیکی خود را برنامه‌ریزی و راه اندازی کرده بود و سالها تجربه آموزش مجازی را دارد لذا آمادگی کافی و بستر لازم برای گسترش آموزش مجازی درآن وجود داشت. در مجموع دانشگاه‌های کشور در این دوران و در جهت تداوم فعالیت‌های علمی و آموزشی دانشگاه زحمت زیادی کشیدند. در دانشگاه علم و صنعت ایران سمینارهای آموزشی متعددی برای استادان برگزار شد و فرآیند های کار با پلتفرم آموزش آنلاین به تفصیل بیان شد. در حال حاضر در سطح ملی یک سرمایه ارزشمندی برای آموزش عالی کشور ایجاد شده است و اکثر دانشجویان و اساتید، دانش، تجربه و فرآیندهای آموزش مجازی را کسب کرده اند و امیدوار هستیم این موضوع باعث ارتقا هرچه بیشتر سطح کیفی آموزش در کشور شود.
رهبر خاطرنشان کرد: از رویکرد دیگری نیز میتوان به تلاش‌هایی که آموزش عالی در راستای حل مشکلات ایجاد شده در دوران شیوع ویروس کرونا، اشاره کرد. در این راستا، سمینارها، گردهمایی‌های پژوهشی و پروژه‌های تحقیقاتی متعددی در فضای آکادمیک تعریف شده است. در حال حاضر پژوهشگران متعددی بر روی موضوعات مرتبط متمرکز شده‌اند و امیدوار هستیم در آینده نزدیک شاهد نتایج مطلوب این فعالیت های پژوهشی و نتایج مثبت آن در جامعه باشیم.
انتهای پیام