حالا اما بار دیگر شاهد آغاز موجی از تخریب‌ها در بخش‌هایی از روستای سه‌هزارساله کنگ هستیم و این امر نگرانی درباره از بین رفتن هویت تاریخی یکی از قدیمی‌ترین بافت‌های روستایی کشور را در میان دوست‌داران میراث فرهنگی تشدید می‌کند. در این مورد به پیگیری ماجرای تخریب از طریق گفت‌وگو با فرمانداری طرقبه و فعالان میراث فرهنگی استان پرداختیم.
فرماندار طرقبه در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص تخریب بخشی از روستای تاریخی کنگ اظهار کرد: طرح هادی روستای کنگ در سال 88 به تصویب رسید و معابر در آن مشخص شد؛ مشاوران طرح هادی نیز که کارشان طرح‌های روستایی و شهری است، موظف‌اند تمام اسناد مرتبط با محل و روستا را ببینند، اما طبق گفته مشاوران در بررسی‌های اسناد در گذشته و حال که برای ساخت اقداماتی انجام گرفته است، سندی مبنی بر اینکه قسمت تخریب شده جزء بافت ارزشمند میراثی است، وجود ندارد.
سید حسن حسینی افزود: میراث فرهنگی پیشنهاد داده است که این منطقه بخشی از میراث تاریخی و فرهنگی کشور قرار گیرد و پس از ثبت این منطقه، می‌تواند قانونی برای ساخت و سازهای داخل روستا وضع کند. زمانی که قانونی وضع می‌شود می‌توان مردم را مجاب کرد تا از آن قانون پیروی کنند، در حال حاضر قانونی مصوب نشده است تا مردم را به پیروی از آن مجاب کرد.
تخریب صورت گرفته در روستای کنگ به لحاظ قانونی اقدامی خلاف نیست
فرماندار طرقبه ادامه داد: قسمتی که در حال تخریب است، جزء معماری و بافت تاریخی کنگ محسوب نمی‌شود و خانه‌ای گلی است که به واسطه خطری که ادامه وجود این خانه داشته، آن را تخریب کرده‌اند و به دلیل اینکه مالک این خانه تصمیم به چنین کاری گرفته است، نمی‌توان بدون وجود قانونی از حق او جلوگیری کرد.
حسینی خاطرنشان کرد: به لحاظ قانونی کاری که در کنگ انجام می‌شود، خلاف قانون نیست؛ اما به لحاظ تاریخی و میراث فرهنگی همه موظف هستیم که از بافت تاریخی این روستا حفاظت کنیم ، منتهی در طرح هادی جدید روستای کنگ که در حال بازنگری است، قطعا باید یک سری از مولفه‌های میراثی را دقیق‌تر در نظر بگیریم و رعایت کنیم تا مشکلی برای بافت تاریخی منطقه به وجود نیاید.
وی اضافه کرد: از طرفی مردم روستا به دلیل تنگ بودن کوچه‌ها مشکلات فراوانی دارند که همین مساله باعث شده است در مقابل توصیه‌ها و سفارشات ما برای حفظ بافت روستا مقاومت کنند.
فرماندار طرقبه متذکر شد: توقع می‌رود که اداره کل میراث فرهنگی در منطقه هزینه‌هایی انجام دهد و برای روستاییانی که قرار است از منافع شخصی‌شان به دلیل تاریخی بودن روستا بگذرند خساراتی را جبران کند، اما در حال حاضر قانونی برای جلوگیری از خواسته‌های مالکان وجود ندارد و ما تنها با توصیه‌ها و سفارشات جلوی تخریب و از بین رفتن بافت روستا را گرفته‌ایم.
حسینی تصریح کرد: در عین حال روستای کنگ روستایی تاریخی، سه هزار ساله و ارزشمند است، همه ما نیز باید تلاش کنیم تا جایی که ممکن است حتی در صورت نبود قانون مردم را مجاب کنیم که بافت را به دلیل اصالتی که دارد حفظ کنند، به همین دلیل توصیه‌هایی توسط بخشدار و دهیار منطقه نیز در حال انجام است. البته اهالی روستا خودشان بیشتر دغدغه بافت این منطقه را دارند و این طور نیست که خودشان اقدام به تخریب بافت تاریخی روستای خود کنند؛ اما معذوریتی‌هایی دارند که باید به آن‌ها توجه شود.
وی یادآور شد: میراث فرهنگی سال گذشته نامه‌ای به تهران برای تصویب بافت تاریخی روستای کنگ؛ از بافت‌های ارزشمند میراثی ارسال کرده که هنوز نتیجه‌ای نداشته و مصوبه‌ای به ما ابلاغ نشده است.
هیچ‌یک از خانه‌های موجود در محور مذکور متعلق به اهالی نیست
همچنین مسعود نبی‌دوست؛ فعال حوزه میراث فرهنگی و تاریخ شفاهی در این مورد به ایسنا گفت: چندماه پیش قرار بود این اتفاق با همین شکل و شمایل در روستای کنگ رخ دهد و دهیاری و شورای روستا برای تخریب یک محور از روستا پیگیری کنند که از یکی از ورودی‌های جدید تا حسینیه جدید روستا را در بر می‌گرفت. در آن زمان اعتراضاتی صورت گرفت و جلساتی پیرامون موضوع برگزار شد و در نهایت شورا و دهیاری متوجه شدند که اقدام به تخریب اشتباه است و حتی مطرح شد برای اخذ طرح مرمت روستا جلساتی برگزار شود.
وی اظهار کرد: در آن زمان بهانه این بود به جهت این که روستا دارای بافت پلکانی قدیمی است شرکت گاز، گازی در اختیار منطقه قرار نمی‌دهد که فرمانداری در محل روستا حاضر و در نهایت قرار بر این شد که تا برج پنج گازکشی صورت گیرد و از این بابت مشکلی وجود نخواهد داشت.
این فعال حوزه میراث فرهنگی ادعا کرد: بر اساس آنچه از آن مطلعم و در جلسات مطرح شد، کل محوری که قرار است به عنوان یکی از محورهای طرح هادی روستایی بازگشایی شود و طی آن 34 خانه تخریب می‌شود، شورا و دهیاری خریداری کرده و در اصل هیچ‌یک از آن‌ها متعلق به اهالی نیست. بنایراین اصل ماجرای تخریب توسط اهالی صحیح نیست. بلکه این خانه‌ها پیش‌تر تخلیه شده و از سوی دیگر چیزی به عنوان بازسازی در روستای کنگ به کل یک ادعای غلط است. به این معنا که خانه‌ای که با چنین معماری در کنگ ساخته شده، اساسا مهارت و دانش مربوط به آن از بین رفته؛ یعنی اکنون دیگر کسی دانش آن را ندارد که سنگ را با چنین مهارتی روی هم بچیند. در نتیجه چیزی به نام بازسازی در کنگ وجود نخواهد داشت و اگر موضوعی باشد، مرمت روستا است و مرمت یعنی بدون این که بنا تخریب گردد، به تعمیر آن اقدام شود.
نبی‌دوست ادامه داد: بنابراین آنچه اکنون رخ می‌دهد، این است که تعداد 34 خانه موجود که شرح آن ذکر شد، در حال تخریب است و تنها برای این که حساسیت ایجاد نشود، لودر و غیره وارد کار نشده است.
وی در خصوص طرح هادی روستای کنگ یادآور شد: زمانی که طرح هادی روستا به تصویب رسیده، میراث فرهنگی آن را امضا نکرده است. در آن زمان میراث نامه‌ای را ارسال کرده مبنی بر این که معبر مذکور، اساسا معبر صحیحی نبوده و نباید به اجرا برسد. لذا چالش‌هایی که در بافت در این مورد وجود دارد باید به راه دیگر حل و فصل شود؛ نه کشیدن معبری که باعث تخریب خانه‌ها گردد.
این فعال میراث فرهنگی مدعی شد: علاوه بر آن، از این طرح سالیان سال گذشته و هیچ تمهیدی برای این که این منطقه یک روستای هدف گردشگری است، اندیشیده نشده و در نتیجه به نظر می‌رسد این طرح اشتباه است. ضمن این که اکنون دهیاری و شورا نگاهشان این است که با باز شدن این معبر بازارچه قدیمی در آن درست کنند تا به تعبیری ارزش املاک بازارچه افزایش پیدا کند. لذا چیزی که امروز در حال رخداد است صرفا یک انتفاع مالی از معبر است.
وی یادآور شد: نکته مهم این که چون بافت روستای کنگ، به شکل پلکانی است، هر محوری که در جهت عمود بر ارتفاع تخریب گردد، باعث می‌شود وزن سازهای بناهای بالا روی این محور قرار گیرد و در نهایت این امر منجر به تخریب و سست شدن بناهای بالا خواهد شد. لذا اجرای این محور، قطعا شروع تخریب بافت بالادست روستای کنگ خواهد بود که این امری بسیار نگران‌کننده است. بنابراین تخریب 34 خانه موجود، از دست دادن بافت بالادست در سال‌های آینده را در پی خواهد داشت.
روستای کنگ نیازمند اخذ طرح مرمتی و تیم تخصصی مرمتی قوی است
نبی‌دوست ابراز عقیده کرد: متاسفانه میراث فرهنگی ادعایی پس از تخریب بسیاری از بافت‌ها و مکان‌های تاریخی دارد؛ به این معنا که بلافاصله بعد از تخریب بافتی در مشهد، فراوان دیده‌ایم که هر بنایی تخریب می‌شود، میراث بیان می‌کند که می‌خواستیم بنا را ثبت کنیم و حداقل ده‌ها نمونه سراغ دارم که پس از تخریب مکانی مطرح می‌شود که بنا یا بافت موجود در پروسه ثبت بوده است. در مورد روستای کنگ نیز باید گفت که این روستا در میراث فرهنگی صرفا به عنوان روستای هدف گردشگری ثبت شده است.
وی در قالب راهکارهایی برای نجات بافت تاریخی روستای کنگ عنوان کرد: حقیقت این است که این مشکل صرفا متوجه روستای کنگ نیست و بنده خود حداقل در چند روستای دیگر با تخریب بافت ارزشمند روبه‌رو بوده‌ام. ضمن این که بسیاری از روستاها معماری خاص خود را داشته و هیچ‌کجا در دنیا با این سطح وسیع در حال تخریب معماری بومی خود نیستند. لذا به عقیده من اولین اقدامی که باید صورت گیرد، جلوگیری از اقدام ناشایست فرهنگی بنیاد مسکن است. از طرفی در مورد روستای کنگ به نظر می‌رسد باید طرحی تحت عنوان طرح ملی مرمت اخذ گردد تا در درجه اول بودجه‌ها به سمت آن سرازیر شود و ثانیا یک بدنه کارشناسی بسیار قوی برای روستا مد نظر قرار گیرد.
این فعال میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: به عقیده من در ابعاد روستایی چون روستای کنگ باید چند تیم مرمتی تخصصی خارجی و داخلی بسیار با تجربه پای کار آیند و کمک کنند تا یک طرح مرمت جامع با بودجه‌های ملی در این مورد در نظر گرفته شود. از طرف دیگر اهالی کنگ به این جهت که خانه‌هاشان ناپایدار شده نگرانی‌هایی دارند و باید رفع مشکل آن‌ها نیز اتفاق افتد.
بر اساس آنچه در این گزارش گذشت، باید دید موضوع تخریب خانه‌ها توسط اهالی تا چه حد از صحت برخوردار است. آیا صاحبان خانه‌های مربوطه اهالی روستا هستند یا بر طبق ادعا و مشاهدات دیگران خالی از سکنه و فاقد مالک مشخص بوده‌اند؟
از سوی دیگر همزمان با بارش‌های اخیر گفته شده برخی خانه‌ها فروریخته و یا از بین رفته‌اند؛ امری که در مورد چند اثر تاریخی دیگر نیز رخ داده و همزمان با بارش‌ها تخریب شده‌اند. اما در گذشته بعضا ادعا شده برخی از خانه‌های تاریخی برای انتفاع مالی صاحبان بنا، با روش‌های مختلفی چون آب ریختن پای دیوار تخریب و پس از آن از ثبت ملی یا تمهیدات نظارتی برای مرمت توسط میراث فرهنگی خارج شده و تنها زمینی باقی مانده تا مالک از آن بهره ببرد. بنابراین چنین مساله‌ای برای تخریب‌های اخیر روستای کنگ نیز جای پرسش باقی می‌گذارد.
در نهایت این که به نظر می‌رسد دستگاه‌های نظارتی باید در این قضیه و دیگر قضایای مشابه روستای کنگ، یاری‌گر میراث فرهنگی بوده و از طرفی، میراث فرهنگی نیز با جدیت بیشتری در این موارد حضور یابد. به این معنا که اگر هر اثر تاریخی به هر دلیل در حال تخریب است، با آسیب بنا خود را از میدان حذف نکرده و مقاومت کند تا راه برای نابودی اثر هموار نگردد.
انتهای پیام