آزیتا محمدکریمی در گفت وگو با ایسنا ضمن اشاره به اهمیت بحث مسئولیت پذیری اجتماعی در مواقع بحرانی، عنوان کرد: افراد معمولا در زمان بحران 3 نوع الگو از خود نشان می‌دهند؛ گروه اول در نقش قربانی ظاهر شده و دائماً در حال غر زدن و انتقاد از دیگران و یا رواج نا امیدی و پراکنده‌سازی اخبار و شایعات منفی در سطح جامعه هستند که این مسئله نشان دهنده الگوی مسئولیت‌ناپذیر آنهاست.
وی با بیان اینکه غر زدن و مسئولیت را بر دوش دیگران انداختن هیچ کمکی به حل بحران در جامعه نمی‌کند، اظهار کرد: این نوع رفتار و عملکرد تنها موجی از یاس و نا امیدی را به جامعه منتقل کرده و عاقبت آن چیزی نیست جز ایجاد بحران و نا امیدی بیشتر در سطح جامعه.
وی الگوی منفعت طلب را الگوی بعدی عنوان کرد و ادامه داد: احتکارکنندگان کالاهای سلامت و گرانفروشان، جزو افراد تابع الگوی منفعت طلب هستند، این افراد در زمان بحران تنها به فکر منفعت خود بوده و به اصطلاح بدون توجه به نیاز دیگران، از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند.
تعریف الگوی مسئولیت‌پذیر در بحران
موسس انجمن دنیای امن با اشاره به الگوی مسئولیت‌پذیر در بحران به عنوان بهترین الگو در این شرایط، گفت: الگوی مسئولیت‌پذیر 4 راهبرد و راهکار اساسی دارد؛ عدم وارسی و کنکاش‌های بیمارگونه در اخبار و اتفاقات پیرامون، عدم انتشار اخبار منفی و نا امید کننده و مسئولیت پذیری در انتشار اخبار، کسب و ارایه اطلاعات درست برای کمک به تصمیم‌گیری درست و واقع‌بینانه افراد و در نهایت ایفای نقش توسط افراد مسئولیت پذیر، 4 راهبرد اساسی این الگوست.
اهمیت سنجش تبعات و بررسی صحت و سقم اخبار پیش از انتشار
وی ادامه داد: این روزها همه با موجی از اخبار درست و نادرست مرتبط با بحران کرونا روبرو هستیم، اما در این میان هستند افرادی که برای کاهش بار اضطراب و استرس ناشی از آن، مطالب را بدون توجه به اثرات منفی آن در سایرین، به سرعت در فضای مجازی منتشر می‌کنند، در حالیکه سنجش تبعات و بررسی صحت و سقم اخبار پیش از انتشار نشان دهنده مسئولیت پذیری ماست.
وی کسب و ارایه اطلاعات درست برای کمک به تصمیم‌گیری واقع بینانه افراد را راهبرد دیگر الگوی مسئولیت پذیر معرفی کرد و گفت: طی این روزها بسیاری از پزشکان، روانشناسان و افراد صاحبنظر در تلاشند که اخبار و اطلاعات صحیح علمی، موثق و تخصصی را در اختیار مردم قرار دهند که این مساله نشان از مسئولیت‌پذیری افراد در شرایط بحرانی دارد.
ضرورت تقویت مسئولیت‌پذیری اجتماعی در جامعه
وی با بیان اینکه بحران جهانی کرونا نشان داد که روابط و مسئولیت‌پذیری اجتماعی یکی از شاخص‌های مهم نیازمند تقویت در سطح جامعه است، گفت: به عبارت دیگر در این شرایط سطح زندگی، تحصیلات و محل زندگی افراد تفاوت چندانی در میزان و حدت و شدت بحران ایجاد نمی کند، چراکه همه با یک بحران سر و کله می‌زنیم و تنها ناجی ما کسب و بکارگیری مهارت‌های اجتماعی و انسان دوستانه است. به عبارت دیگر این بحران به ما گوشزد کرد که از این پس باید در نظام آموزش و پرورش و فرزندپروری‌های خود بیش از پیش به ارایه آموزش‌های مهارتی از جمله حل مساله، انتخاب‌های مسئولانه و مسئولیت‌پذیری‌های فردی و اجتماعی بها داده و توجه کنیم.
ایفای نقش توسط افراد مسئولیت‌پذیر
این روانشناس ایفای نقش توسط افراد مسئولیت‌پذیر را آخرین راهبرد در الگوی مسئولیت پذیر دانست، گفت: در این راهبرد باید در مقابل دیگران نقش حامی داشته باشیم، از خود سوال کنیم حالا که بحران ایجاد شده، برای کمک به دیگران چه کاری از ما ساخته است؟ مثلا از یک روانشناس، پزشک، محقق، کارمند یا هر فرد عادی دیگر چه کمکی بر می‌آید. به عنوان نمونه پزشک و روانشناس می‌تواند دوره‌های آموزشی آنلاین و یا مشاوره‌های آنلاین و تلفنی برگزار کند و یا تشکل‌های مردمی می‌توانند نسبت به تولید و توزیع ماسک، گان یا محلول‌های ضدعفونی اقدام کنند، همه‌ی این‌ها نمونه‌هایی از مسئولیت‌پذیری اجتماعی افراد و ایفای نقش حامی برای گذران مطلوب‌تر شرایط بحران است.
کریمی با تاکید بر اهمیت همبستگی، همدلی و همراهی همه اقشار جامعه در شرایط بحران، اظهار کرد: تقویت و ترویج این 4 راهبرد اساسی در الگوی مسئولیت پذیر از سوی رسانه‌ها و مسئولان، می‌تواند نقش مهمی در تعدیل شرایط ایفا کند. البته مهارت‌های مرتبط با الگوی مسئولیت‌پذیر در بلندمدت باید در نظام آموزشی و خانواده نهادینه شود.
رشد و تکامل فرد و جامعه در گرو مسئولیت‌پذیری
این مشاور و روان‌درمانگر در تشریح صحبت های خود، با بیان اینکه مسئولیت‌پذیری از ویژگی‌های اصیل افراد بوده و رشد و تکامل فرد و جامعه در گرو آن است، اظهار کرد: با مسئولیت‌پذیری رابطه انسان با خود، همنوعان و محیط زندگی متعادل می‌شود، به عبارت دیگر مسئولیت‌پذیری یک مهارت اجتماعی اکتسابی است که نقش زیادی در زندگی اجتماعی و شخصی افراد ایفا می‌کند.
وی با بیان اینکه مسئولیت‌پذیری به چندین مولفه بستگی دارد، عنوان کرد: انتخاب رفتار برای برآورده شدن نیاز، با آگاهی از پیامدهای احتمالی آن در زندگی فرد و سنجش تبعات آن در جامعه، مسئولیت پذیری اجتماعی است، به عبارت دیگر باید بررسی کرده و ببینیم که عملکرد ما علاوه بر رفع نیاز فردی، منجر به نقض حقوق اجتماعی دیگران می‌شود یا خیر.
این روانشناس تاکید کرد: مسئولیت‌پذیری اجتماعی موضوعی است که در بحران خود را نشان می‌دهد، به گونه‌ای که رعایت و عدم رعایت آن به کنترل و یا دامن زدن به بحران منجر می‌شود.
اگر در بحران کرونا منسجم عمل نکنیم، کل جامعه به خطر می‌افتد
وی با تاکید بر اینکه هزاران رشته انسان‌ها را به هم مرتبط می‌کند، اظهار کرد: در بحث کردارشناسی در مواقع بحران؛ حتی در میان حیوانات؛ گونه‌ای شرایط بحرانی را تحمل کرده و بقا پیدا می‌کند که انسجام داشته و هماهنگ‌ترعمل کند، در غیر این‌صورت ناگزیز از نابودی است. بنابراین سیر کردارشناسی هم نشان‌دهنده آن است که اگر مسئولیت‌پذیری اجتماعی نداشته و هماهنگ عمل نکنیم، احتمال آسیب به گونه بشر بسیار بالاست، همان چیزی که در بحران کرونا میبینیم، اگر منسجم عمل نکنیم، در واقع کل جامعه را به خطر انداخته‌ایم.
این مشاور و روانشناس با بیان اینکه مسئولیت پذیری یک مهارت شکل گرفته از دل خانواده است، اظهار کرد: به عبارت دیگر باید در سطح خانواده و محیط‌های آموزشی به این مقوله پرداخته شود. البته مسئولیت‌پذیری به شاخص‌های دیگری مانند عزت نفس نیز وابسته بوده و طی آن افراد فاقد عزت نفس مطمئناً مسئولیت‌پذیری اجتماعی بالایی ندارند، چراکه هیچ الزامی برای سنجش و بررسی پیامد و عواقب رفتار خود حس نمی‌کنند. بحث انتخاب رفتار در مسئولیت پذیری اجتماعی اهمیت بالایی دارد، به عبارت دیگر باید رفتاری انتخاب شود که در کنار رفع نیاز فرد، صلاح و نیازهای سایر افراد جامعه نیز در نظر گرفته شود.
موسس انجمن دنیای امن با اشاره به مقوله فرزندپروری و تاثیر آن در مسئولیت‌پذیری‌های اجتماعی، تصریح کرد: نظام تنبیه و تشویق چه در کانون خانواده و چه در سیستم آموزش و پرورش معمولاً افراد را بی مسئولیت بار می‌آورد، چراکه انتخاب رفتار با نظام تنبیه و تشویق شرطی شده و بحث مسئولیت‌پذیری ارزش خود را از دست می‌دهد.
به عبارت دیگر در بحث مسئولیت‌پذیری، ضمن سنجش عواقب رفتارها، باید مسئولانه پای انتخاب‌ها ایستاد، درحالیکه در نظام تنبیه و تشویق، دیگران برای فرد تصمیم‌گیری می‌کنند و به هیچ عنوان نمی‌توان وارد آموزش مهارت مسئولیت‌پذیری شد.
متاسفانه مسیر مسئولیت‌پذیری در جامعه ما دچار بحران است
وی با بیان اینکه متاسفانه مسیر مسئولیت‌پذیری در جامعه ما دچار بحران است، گفت: در جامعه ما مسئولیت پذیری مترادف با وظیفه شناسی تعریف می‌شود، درحالیکه این دو مقوله تفاوت‌های زیادی باهم دارند. مسئولیت‌پذیری حاصل یک فرایند عمیق و درونی است که از مجموع تصمیم گیری و انتخاب آگاهانه، مسئولانه پای انتخاب ایستادن، پیش‌بینی پیامدهای ناشی از انتخاب و توجه به ارزش‌ها و نیازهای دیگران حاصل شده و با وظیفه شناسی متفاوت است.
این روانشناس با بیان اینکه بحران این روزها بیش از هر چیز اهمیت سطح مسئولیت پذیری جمعی در جامعه را گوشزد می‌کند، اظهار کرد: به عنوان نمونه فردی که علی‌رغم توصیه‌ها و هشدارها به مسافرت رفته و یا در اجتماعات حاضر شده، چه میزان به مصالح، نیازها و ارزش‌های دیگران و همچنین پیآمدهای رفتار خود توجه کرده؟
این روان درمانگر با بیان اینکه بحران کرونا نشان داد که جامعه ما در زمینه مسئولیت‌پذیری اجتماعی اشکالاتی دارد، گفت: البته این روزها افراد زیادی را میبینیم که تلاش دارند مسئولیت اجتماعی خود را ببینند و با هدف حفظ سلامت و مصالح خود و دیگر افراد جامعه، در خانه مانده و اصول مرتبط را رعایت می کنند، با این حال همچنان ما اشکالات زیادی در این حوزه داریم.
وی تاکید کرد: در عین حال توجه به این نکته ضروریست که عدم مسئولیت‌پذیری فردی مطمئنا به مسئولیت ناپذیری اجتماعی منجر می‌شود، به عبارت دیگر افراد فاقدمسئولیت پذیری اجتماعی قطعا به فکر سلامت خود و اطرافیان خود هم نبوده و حاصل فکر نکردن به خودشان در اجتماع متبلور می‌شود، مانند همین چیزی که در مساله شیوع پاندمی و اپیدمی کرونا در جامعه شاهدیم.
نقش مهم رسانه‌ها در آموزش و نهادینه سازی مهارت مسئولیت پذیری
محمدکریمی با بیان اینکه بحران کرونا همچنین نشان داد که مسئولیت پذیری در بخشی از جامعه نهادینه شده ولی متاسفانه در بخش دیگر جامعه دیده نمی‌شود، عنوان کرد: در این میان رسانه‌ها نقش مهمی در آموزش و نهادینه سازی مهارت مسئولیت پذیری ایفا می‌کنند. به عبارت دیگر با بکارگیری راه‌حل‌های کوتاه‌مدت، می‌توان از طریق رسانه‌ها تبعات رفتارهای نامناسب در زمان بحران را برای افراد تحلیل، تشریح و منتشر کرد. اگر رسانه‌های جمعی به سرعت وارد این فضا شده و اطلاعات به سرعت منتقل کنند، احتمال همراهی اقشار مختلف جامعه افزایش پیدا می‌کند.
این روانشناس در خاتمه با تاکید بر اینکه همیشه در شرایط بحران ضعف‌ها نمایان می‌شود، تصریح کرد: باید ضمن عبرت گرفتن از نقاط ضعف موجود، برای مرتفع کردن آنها برنامه‌ریزی و سیاستگذاری‌های جدید داشته باشیم.
انتهای پیام