مصطفی آجرلو در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه شرایطی که کشور در آن قرار دارد موقعیتی پیچیده است که اصطلاحاً جامعه شناسان به آن شرایط خاص یا موقعیت استثنایی می‌گویند اظهار کرد: در این شرایط فضا از رفتارهای منبعث از فرهنگ مسلط توسط جامعه خارج می‌شود، یعنی اگر در یک روز عادی من ساعت ۸ صبح در خانه ام را باز کنم و بیایم در خیابان همه رفتارهایی که از شهروندان در جامعه می‌بینم، فرهنگ‌های قالب گرفته مشخص و معمول است که متاثر از حالت خودآگاه و قالب‌های شکل گیری شده در ذهن آدم‌ها است، که بر اساس تجربیات تاریخی و فرهنگیشان بر اساس کلیشه‌ها، باورها و دانش مشترک جمعی این رفتارهای متعارف را از خودشان بروز می‌دهند.
وی در ادامه افزود: اما در موقعیت استثنایی خصوصا زمانی که افراد با "بحران جان" خود به طور فراگیر مواجه باشند، با یک شرایط خاص مواجهیم که در این شرایط رفتارها از حالت خودآگاه به حالت ناخودآگاه کشیده می‌شود و مردم آن فرهنگ واقعی را که به اصطلاح اندیشمندان از اندرونی ذهنشان به سمت بیرون، به نمایش می‌گذارند و همه باورهای پیدا و پنهان را در این موقعیت آشکار می‌کنند و می‌توان پشت صحنه خیلی از ذهنیت‌ها و رفتارها را در این شرایط خاص دید قطعا این شرایط نشانه امنیت و آرامش نیست و در این شرایط همه چیز تبدیل به مسئله فرهنگی می‌شود .
مردم در این شرایط پیام‌پذیرتر می‌شوند
آجرلو با اشاره به اینکه در این شرایط اگر ما به آن چیزی که در حافظه تاریخی بلند مدت خودمان داریم مراجعه کنیم درمی‌یابیم در کشور خودمان تاثیرات متفاوتی را برای رفتار جمعی ما به لحاظ فرهنگی گذاشته‌اند که بعضی از معانی به طور خاص مغشوش و متفاوت می‌شود و معانی هستندکه رفتار را شکل می‌دهند و موجب کنش‌کنشگران می‌شود تصریح کرد: در این شرایط مردم به لحاظ ارتباطی پیام پذیرتر و به عبارت دیگر حرف گوش‌کن‌تر می‌شوند، شما تصور کنید در یک موقعیت عادی اعضای یک خانواده دور هم نشسته‌اند پدر در حال چک کردن گوشی موبایل، مادر داخل آشپز خانه و بچه‌ها در حال تماشای تلویزیون هستند، زنگ در به صدا در می‌آید و مادر به یکی از بچه‌ها می‌گوید ببین کیست و در را بازکن، ممکن است این دستور با تاخیر اجرا شود، شاید فرزند بخش حساسی از یک برنامه تلویزیونی را نگاه می‌کند، این کودک به خواهر کوچکتر می‌گوید تو برو در را باز کن و شاید دست آخر خود مادر یا پدر بروند در را باز کنند، یک درخواست خیلی سطحی و کوچک با تاخیر انجام می‌شود اما اگر همین خانواده به یک شرایط خاص و استثنایی دچار شوند یعنی نیمه شب در حالی که همه خواب هستند و متوجه شوند دزد قصد ورود به داخل خانه را دارد، یا اتفاق بدی برای یکی از این اعضا بیفتد، این دیگر یک موقعیت خاص است، در این زمان کوچکترین پیام مادر و پدر توسط فرزندان شنیده می‌شود و بالعکس .
وی در ادامه افزود: در شرایط خاص اگر فرمانی صادر شود با قوت و سرعت پیاده می‌شود چون شرایط از حالت عادی خارج شده است و البته این تجربیات و تاثیرات شرایط سخت به دلیل حجم بالای استرس و شرایط روحی و روانی که در آن وجود دارد را با خود تا مدت طولانی حفظ می‌کند، افراد ممکن است اینگونه تجربیات را حتی بعد از ۱۰، ۲۰ یا ۳۰ سال با خود داشته باشند، چه بسا در بسیاری از این اتفاقات شاهد تغییر رفتار افراد باشیم .
این کارشناس فرهنگ و ارتباطات با بیان اینکه تجربیات تاریخی در سال‌های جنگ تحمیلی، زلزله رودبار، منجیل، زلزله بم و ماجراها و حوادث اخیرکه اتفاق افتاد شاهد همگرایی، دلسوزی و همراهی مردم بوده‌ایم گفت: بعد از ماجرای پلاسکو و اتفاقاتی تلخی که در آنجا برای بسیاری از شهروندان افتاد بر اساس پیام‌های فرهنگی که داده شد، بسیاری از مردم چه در تهران و چه در شهرهای دیگر، توجه بیشتری به پیام‌های خودرو های امدادی در خیابان‌ها پیدا کردند زیرا دریافتند ثانیه‌های حضور این خودروها می‌تواند به زنده ماندن یک انسان ربط داشته باشد و نگاهشان به این موضوع متفاوت شد.
بسیاری از افراد جامعه ما به طور عادی نمی‌توانند زندگی خود را بگردانند
آجرلو در ادامه با اشاره به اینکه در شرایط فعلی که همه حواس ها وتمرکزها به سمت عدد و تعدادکشته شدگان این بیماری، نوع مراقبت‌ها و جستجوی اخبار پزشکی معطوف می‌شود تصریح کرد: باید حواسمان باشد ضمن اینکه رعایت جان خود را می‌کنیم به اقشاری که شرایط عادی زندگی ممکن است برای آنها سخت باشد اما در این موقعیت به شدت زندگی برای آنها بسیار سخت‌تر خواهد بود هم توجه کنیم، زیرا رعایت بهداشت و مراقبت‌های پزشکی سطحی از تمکن مالی را می‌طلبد.
وی با توضیح اینکه در حال حاضرکه مسئولین صرفا مردم را به انجام مراقبت‌های مختلف از جمله درخانه ماندن، رعایت بهداشت، در محل کار حاضر نشدن و دستورات دیگر را تقریر می‌کنند باید حواسشان باشد، بسیاری از افراد جامعه ما به طور عادی نمی‌توانند زندگی خود را بگردانند گفت: سرکار نیامدن و همچنین الزام رعایت بهداشت نیازمند سطح متوسطی از درآمد است، از همان جهت اگر چه تکلیف نهادهای مسئول و بخش‌های مختلف از جمله نهادهای حاکمیتی در اینجا یک اصل و فرض مسلم است، اما خوب است که در این ایام و روزها این فرهنگ توجه به دیگران، رعایت حال مردم و دردمندی را که یکی از مهمترین شاخصه‌های انسان بودن در فرهنگ ایرانی و اسلامی ما است نسبت به محنت، مشکلات و مسائل دیگران بی درد و بی غصه نباشیم و این نکته را در مسائل فرهنگی در هشدارهای اجتماعی و فرهنگی خودمان در رسانه ها پیگیری کنیم .
آجرلو با تصریح اینکه در این شرایط که عقل و منطق اقتضا می‌کندکه در حوزه پیشگیری و درمان نهایت تلاش خودمان را در این وانفسای بیماری فراگیر داشته باشیم گفت: دستور علم و پزشکی بر مقتضای عدم ارتباط، درخانه ماندن، حضور نیافتن در مجالس و برگزار نکردن مهمانی‌ها و قرنطینه‌های خانگی شکل می‌گیرد و افراد در منازل خود می‌مانند، آن موقع به واسطه نیاز و خواست اجتماعی افراد بر شکل گیری، ارتباط همه وسایل ارتباط جمعی اینجا به شدت محل مراجعه می‌شوند، از تلویزیونی که ممکن بود در روزها و ماه‌های گذشته اهالی خانواده کمتر به آن توجه کنند تا گوشی‌های موبایل و همه برنامه‌هایی که می‌تواند افراد را به یکدیگر مرتبط کنند و ایجاد گروه‌های در شبکه‌های اجتماعی شکل و رویکرد جدید خودش را ایجاد می‌کند و همه شبکه های ارتباطی با توجه به نوع کاربرد، شکل گیری، هر کدام سواد رسانه‌ای از حیث مصرف و تولید را به طور مجزا اقتضا می‌کند .
رسانه این روزها جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است
وی با بیان اینکه تلویزیون در این شرایط نسبت به شرایط قبل جایگاه ویژه ای در خانواده‌ها دارد و ماموریتش بسیار جدی‌تر است اظهار کرد: الان تلویزیون در بالای محل پذیرایی خانه که قبلا بزرگترها می‌نشستند قرار گرفته و در حال پخش پیام‌های متفاوت و مختلف است و مردم گاهاً کسانی که شاید اخبار عادی را به صورت مختصر تماشا می‌کردند ، الان تمام بخش‌های خبری را با دقت دنبال می‌کنند برای اینکه از غافله مطلعین خبرهای این برنامه و حادثه ای که برای جامعه ایجاد شده است عقب نمانند.
آجرلو تصریح کرد: در موقعیتی که تلویزین محل رجوع مردم است باید نسبت به تولید پیام‌ها و نوع رویکرد خود با تسلط بیشتری به تولید پیام بپردازد .
وی افزود: در حوزه سیاستگذاری دقیقا باید با رعایت شئونات لازم از حیث پزشکی و فرهنگی، توجه کردن به وضعیت حال و پیش بینی وضعیت آینده و آینده نگری‌ها را مد نظر قرار داد و از سوی دیگر به لحاظ فرهنگی باید بعد از گذشت سال ها از دفع و رفع این مشکل را در نظر گرفت و بر اساس آن برنامه ریزی که بسیاری از نکات و مشکلات ممکن است که در شرایط فعلی وجود داشته باشد و بعدها به صورت باور جمعی برای ما باقی بماند مثل رعایت و مراقبت‌های بهداشتی ویژه که در شرایط عادی مورد نیاز نیست، رفتارهایی که در شرایط عادی لازم نیست نسبت به آن نگرانی داشته و حساسیت داشته باشیم، و ماندن این عوارض در بدن فرد مثل ماندن عواض بیماری تا زمانی که زندگی می‌کند باقی می‌ماند و از نظر فرهنگی این عوارض در بدنه جامعه در نسل های بعد نیز باقی می‌ماند و از این حیث باید درسیاستگذاری‌هایی که انجام می‌شود و همچنین در پیوست های فرهنگی این موضوع بسیار مراقبت داشته باشیم .
آجرلو بیان کرد: به نظر می‌رسد مقابله با ویروس کرونا در جامعه ما هم باید پیوست فرهنگی و به طور خاص پیوست رسانه ای داشته باشد و جامعه را در این شرایط می‌توان چنانچه به لحاظ بهداشتی و رعایت نظافت و نکات ایمنی حساس می‌کنیم نسبت به رعایت بهداشت روانی و بهداشت مصرف رسانه و بهداشت فرهنگی هم حساس کرد که آحاد خانواده های ما درجامعه آلوده به این ویروس بدخیم کشنده نسبت به ویروس‌های فرهنگی ، رسانه‌ای نشوند و خودشان را ضد عفونی کنند و در موقعیت پاک و بدون خطر قرار دهند که بتوانیم خوبی های کسب شده در این روزهای سخت را در تجربه های تاریخی خودمان و برای نسل های آینده به جای بگذاریم.
ترس مطلق از کرونا یا ساده‌انگاری، کدام رویکرد درست است؟
وی ادامه داد: در برخی پیام‌هایی که در جامعه تولید می‌شود دو رویکرد مختلف را شاهد هستیم که اولین رویکرد، جامعه را به سمت هراس و ترس مطلق از کشته شدن سوق می‌دهد و رویکرد دوم ساده انگاری این موضوع است، مطلقاً هر کدام از این دو نگاه محکوم به شکست است، ضمن اینکه نباید در اینجا از ترس مرگ خودکشی کرد و از هراس این خطر بزرگ مخاطرات را برای خودمان ایجاد کنیم، اما باید بپذیریم خطر، خطری جدی است و اگر مراقبت نکنیم همه ما ممکن است دچار این عوارض شویم.
همه باید آمادگی ذهنی ابتلا به کرونا را داشته باشیم
آجرلو ادامه داد: بنابراین همه افراد باید به لحاظ ذهنی آمادگی پذیرش قرار گرفتن در این موقعیت را در ناخودآگاه خودشان داشته باشند، چه بسا ممکن است افرادی مبتلا به این بیماری شوند و بدنشان ایمنی لازم را نداشته باشد و از حالا باید به فکر آن موقعیت بود که در آن شرایط انسان بتواند خود را به طور بهتری مدیریت کند و تصمیمات خوب را بگیرد .
وی در پایان خاطر نشان کرد: در شرایط ایجاد شده همه مردم می‌پذیرند فضا را چون پمپاژ احتیاط و هشدارهای لازم به جامعه داده شده است و البته باید این ارتباطات و ایجاد نگرانی ها از سمت رسانه‌ها مدیریت شود .
انتهای پیام