اتومبیل آرام‌آرام دل برف را می‌شکافد و پیش می‌رود، ساعت تلفن همراهم را نگاه می‌کنم، یک دقیقه به ده مانده نزدیک سر درب عالی‌قاپو در خیابان سپه از تاکسی پیاده می‌شوم، لحظه‌ای می‌ایستم و به دولتخانه صفوی که در گذر زمان هنوز استوار ایستاده خیره می‌شوم.

محوطه مسقف عالی‌قاپو مأمن جمعیت کمی است که در هوای برفی اواخر دی ماه برای بدرقه دکتر اشراقی به سوی آرامگاه ابدی آمده‌اند؛ اطرافم را نگاه می‌کنم، انگار با برف دی ماه برف غم بر در و دیوار عمارت تاریخی عالی قاپو پاشیده‌اند، همه کسانی که می‌شناسم و نمی‌شناسم سر در گریبان فرو برده گوشه‌ای ایستاده‌اند؛ رفعت خواجه یار از شاگردان قدیمی استاد گوشه‌ای ایستاده و به عکس دکتر خیره شده و اشک در چشمانش حلقه زده است؛ دکتر حکاک، علی‌اصغر یوسف گمرکچی و محمدعلی حضرتی همه یک‌به‌یک می‌آیند؛ به سمتشان می‌روم هرچند سخت است اما لحظاتی با آن‌ها به گفت‌وگو می‌ایستم.

یک عمر تلاش برای کسب علم

به گزارش ایسنا، محمدعلی حضرتی پژوهشگر و نویسنده درخصوص این مورخ قزوینی گفت: یکی از مهمترین ویژگی‌های شخصیتی استاد اشراقی روحیه پژوهشگری و تکاپو برای کسب دانش بیشتر بود که شخصیت ایشان را ممتاز ساخته بود.

وی اضافه کرد: این ویژگی تا پایان لحظات عمر با ایشان همراه بود، میل به دانستن بیشتر و دریافت‌های جدید از حوزه‌های مختلف علمی ویژگی دیگری بود که دکتر اشراقی داشت، دکتر به حوزه‌های مختلف علوم تسلط داشت هم جغرافی خوانده بود و هم تاریخ و در حوزه جغرافیای تاریخی یکی از صاحب نظران کشور تلقی می‌شد. علاوه بر این دکتر در حوزه علوم تربیتی نیز تحصیل کرده بود.

حضرتی در ادامه بیان کرد: دکتر اشراقی علاوه بر تاریخ صفویه در حوزه تاریخ پیش از اسلام نیز پژوهش داشت؛ ایشان به متون ادبی مسلط بود و بخش‌های بسیاری از شاهنامه، حافظ، سعدی و بزرگان دیگر ادب ایران را به خاطر داشت.

این نویسنده گفت: استاد احسان اشراقی به لحاظ شخصی هم ویژگی‌های ممتازی داشت؛ تواضع و فروتنی او کم‌نظیر بود و علیرغم اینکه یک علامه به حساب می‌آمد در مواجهه با دانشجویان فروتن بود و دانشجوها نسبت به ایشان عشق می‌ورزیدند.

وی تصریح کرد: شاید آنچه باعث شد تألیفات استاد نسبت به سال‌های عمرشان کمتر باشد دانشجو و شاگرد پروری است، با اطمینان می‌توانم بگویم همه کسانیکه در دانشگاه‌های ایران در رشته تاریخ تدریس می‌کنند مستقیم و یا بعضاً غیرمستقیم شاگرد دکتر اشراقی بودند.

دکتر اشراقی با دانشجویان دوست بود

رفعت خواجه یار یکی از شاگردان استاد اشراقی به ایسنا گفت: دکتر اشراقی یک شخصیت برجسته علمی و اخلاقی بود؛ بیش از ۳۵ سال است که من دانشجوی ایشان هستم و خاطرات زیادی از ایشان دارم؛ نه تنها در ایران بلکه در صحنه بین‌المللی و دانشگاه‌های خارج از کشور هم دکتر را می‌شناختند.

وی خاطرنشان کرد: رفتار ایشان با دانشجویان فوق‌العاده صمیمانه و دوستانه بود؛ من یادم نمی‌آید دکتر با دانشجویی بلند صحبت کرده باشند؛ عشق به وطن و عشق شدید استاد به قزوین واقعاً ستودنی بود که به نظر من این عشق ویژگی کسانی است که تاریخ می‌خوانند.

اشراق برازنده نام این استاد است

لیلا روغنگیر قزوینی که تاریخ خوانده و مراسم تشییع پیکر دکتر اشراقی حضور دارد به ایسنا گفت: من از زمان تحصیلم ایشان را می‌شناختم با استاد کلاس مستقیم نداشتم ولی از محضر شاگردهای ایشان بهره بردم؛ مدت‌ها پیش برای اجرای یک پروژه تحقیقاتی به دانشگاه تهران مراجعه کردم و از نزدیک با ایشان ملاقات داشتم، تلاش استاد با وجود سن و سال بالا برای من ستودنی بود؛ کسی که اشراف زیادی روی مسائل تاریخی به خصوص دوره صفویه داشت و به نظر من تاریخ زنده بود و به راستی اشراق برازنده نام این استاد بزرگ است.

دکتر اشراقی گمنام زیست و گمنام رفت

من با دکتر اشراقی اوایل دهه ۷۰ آشنا شدم؛ هر چند رشته تحصیلی من در آن مقطع تاریخ نبود اما به لحاظ علاقه‌ای که به موضوعات تاریخی داشتم تلاش می‌کردم که به‌صورت جسته‌وگریخته در کلاس اساتید تاریخ هم شرکت کنم، گاهی فرصتی دست می‌داد که در کلاس درس و مباحث دکتر اشراقی حضور پیدا کنم؛ حضور در محضر استاد علایق من را به تاریخ متحول کرد و منجر شد برای ادامه تحصیل وارد حوزه مطالعات تاریخی شوم.

دکتر اشراقی در واقع یکی از اساتید یگانه حوزه تاریخ‌نگاری به‌ویژه در مقطع صفویه است، ما در دوره صفویه به‌خصوص در زمان رسمیت یافتن تشیع در ایران ناگفته‌های فراوانی داریم که دکتر اشراقی زوایای پنهان و مختلف تاریخ صفویه را با مقالات و آثاری که از خود به‌جای گذاشتند آشکار کردند.

به نظر بنده همه کسانی که در حوزه صفویه شناسی کار کردند ناگزیر خواهند بود که از آثار ایشان به‌صورت ویژه استفاده کنند، این استفاده نه فقط به صورت منبعی که به صورت موضوعی و متنی است زیرا مطالب و یافته‌های دکتر اشراقی پیش از ایشان توسط هیچ‌کس صورت نگرفته بود.

دکتر اشراقی نه تنها در حوزه تاریخ صفویه جزو بزرگان است بلکه در حوزه قزوین شناسی نیز آثار و یافته‌های قابل‌توجهی دارد و جزو مورخین نادری است که بی‌ادعا، ساده‌زیست و متواضع بود.

امیدوارم به‌روزی برسیم که مردم قزوین مشاهیر و معارف خود را بشناسند؛ مراسم بدرقه استاد غریبانه برگزار شد درحالی‌که می‌بایست مملو از جمعیت و کسانی بود که خدمات برجسته و شایان دکتر اشراقی را دیده بودند؛ اما زهی تأسف که ایشان گمنام زیست و گمنام رفت و به‌جز محافل علمی کمتر کسی ایشان را شناخت.

استاد در حُسن خلق زبانزد بود

اکبر ایرانی، مدیرعامل موسسه پژوهشی میراث مکتوب به ایسنا گفت: حدود ۲۵ سال است که افتخار آشنایی با استاد اشراقی را دارم، ایشان یکی از اساتید درجه یک تاریخ به ویژه دوره صفویه بودند.

ایران بیان کرد: دکتر اشراقی به حسن خلق مشهور و زبانزد بود و من هیچ‌وقت ندیدم ایشان اخم و خشم بکند و از کسی بد بگوید.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در موسسه توفیق داشتیم «کتاب افضل التواریخ» که زندگانی شاه طهماسب صفوی است را منتشر کنیم؛ سال‌ها بود این کار در دست تحقیق و تصحیح بود و چند ماه پیش منتشر شد.

هوا بس ناجوانمردانه سرد است، مراسم خاکسپاری به پایان رسیده، طبق معمول «ردیف اولی‌ها» همگی آمدند،‌ عکسشان را گرفتند و رفتند، در کنار آرامگاه ابدی استاد می‌ایستم و به او که فرزند شایسته قزوین بود فکر می‌کنم، به زوایای تاریک تاریخ که دکتر اشراقی برای انسان امروز روشن کرد، به صدای احسان اشراقی فکر می‌کنم که تا همیشه در گوش تاریخ این مملکت طنین‌انداز خواهد ماند، فکر می‌کنم آیا روزگار کنونی ما بازهم «اشراقی» پرور خواهد بود؟

انتهای پیام