به گزارش ایسنا بر اساس خبر رسیده، مراسم پایانی شانزدهمین دوره جشنواره «نقد کتاب» یکشنبه (۲۴ آذر ماه) با حضور نیکنام حسینی‌پور - مدیرعامل موسسه خانه کتاب -، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدحسن اسلامی اردکانی - دبیر علمی این دوره از جشنواره - ، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زائری - عضو هیات مدیره موسسه خانه کتاب -، اکبر ایرانی - مدیرعامل مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب -، جان‌الله کریمی - مدیرمسئول پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی -، علیرضا مولایی - معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی - و سعید عدالت‌پژوه - از داوران جشنواره - در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.
حوصله نقد کردن نداریم یا از هزینه‌هایش می‌ترسیم
نیکنام حسینی‌پور در ابتدای مراسم درباره جایگاه نقد بیان کرد: نقد کتاب پدیده‌ای اجتناب‌ناپذیر است. بدیهی است دانش و معرفت بشر آمیخته از خطا و لغزش است و برای کشف حقایق و حرکت متعالی باید به بازنگری آن پرداخت، از کاستی‌ها پرده برداشت و نقاط قوت را برجسته کرد. از این‌جاست که نقد ضرورت می‌یابد و شکوفایی هر دانشی با نقد و نقادی همراه است.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب افزود: نویسنده‌ای که معرفت خود را می‌نویسد و نوشته خویش را منتشر می‌کند، خود، خوانندگان را به نقد اثرش دعوت می‌کند زیرا نوشتن گفت‌وگویی مکتوب است و هر گفت‌وگویی دو طرف دارد در نتیجه آن‌که از نقد اثر خود پرهیز دارد از منطق نوشتن بی‌خبر است و اجازه نمی‌دهد اثرش تعالی یابد و کاستی‌های آن برطرف شود بنابراین نباید نقد منصفانه را به دست فراموشی سپرد.
او در ادامه اظهار کرد: باید شرایط اجتماعی را برای نقد فراهم کنیم تا ناقدان بتوانند به صورت دلیرانه به نقد بپردازند؛ زیرا بخشی از آن به حکومت و دولت به معنی عام بستگی دارد که شرایط را مهیا کند اما بخش دیگرش به خود منتقدان بستگی دارد که عالمانه نقد کنند.
حسینی‌پور خاطرنشان کرد: نقد مثل قضاوت است و باید عدالت را در قضاوت رعایت کرد. نقد کردن صرفا قلم را بر کاغذ کشیدن و سیاه کردن آن نیست، بنابراین ناقد باید در حوزه مورد نظر نیز تخصص داشته باشد. تجربه نشان می‌دهد در ایران یا کم‌حوصله هستیم یا اصلا حوصله نقد کردن را نداریم، و یا از هزینه‌هایش می‌ترسیم. نقد جزئی از زیبایی‌شناسی و هنر زندگی است. با نقد جامعه تعالی می‌یابد و تمیز و منزه می‌شود یعنی ما آن‌را پالایش می‌کنیم.
مدیرعامل خانه کتاب با بیان این‌که ما به نقد منصفانه نیاز داریم، گفت: در این وادی که احساسات بر همه چیز غلبه دارد باید عقلانیت را گسترش دهیم، آن هم عقل انتقادی. پس خردورزی نیاز ماست به خصوص در شرایطی که دچار یک نوع فرسایش اجتماعی هم شده‌ایم و حتی روح جمعی ما ایرانیان در حال فروپاشی است و نیاز به همبستگی اجتماعی بیشتر احساس می‌شود.
او ادامه داد: وضعیت نقد هم مثل هوای تهران است، شرایط سالمی ندارد و بعضی از مواقع مثل امروز هم به شرایط قرمز نزدیک است و منجر به تعطیلی می‌شود. به نظرم باید اندیشمندان ما از این حالت رخوت و بی‌تفاوتی خارج شوند و نقد را جدی بگیرند.
حسینی‌پور همچنین درباره رویداد جشنواره «نقد کتاب» گفت: جشنواره «نقد کتاب» اینک در گام شانزدهم است و موسسه خانه کتاب مفتخر است که با یاری خداوند تاکنون از حدود ۳۰۰ نفر از منتقدان برجسته تقدیر کرده و مقالات ارزشمند و منتقدانه آن‌ها را از لابه‌لای کثرت اوراق جراید و انبوه نشریات بیرون کشیده و به جامعه علمی و ادبی معرفی کرده است. موسسه خانه کتاب در کارنامه خود انتشار بیش از ۴۰ عنوان کتاب با موضوعات مجموعه مقالات نقد، تئوری نقد و اخلاق نقد و ...، انتشار فصلنامه‌های تخصصی نقد کتاب و جلسات روزانه نقد و بررسی کتاب را دارد و امید که بتواند در راستای اهداف خود با یاری اصحاب قلم، همواره برای تداوم آموزه نقد و فضای نقادی که از اهداف جشنواره نقد کتاب است فرهنگ‌سازی کند و نویسندگان را به سوی نقد کتاب سوق دهد.
مدیر عامل موسسه خانه کتاب بیان کرد: امیدواریم دانشجویان، ناشران، استادان و صاحبان معرفت نیز بتوانند در فضایی سالم که برای نقد ایجاد می‌شود به طرح دیدگاه‌های خود بپردازند، زیرا نقد باعث ارتقای دانش بشری می‌شود و دانش‌های جدید با همین روش تعالی و رشد کرده‌اند.
لزوم نقد را فهمیده‌ایم اما ابزارش فراهم نیست
در ادامه این برنامه، فرهنگ ارشاد - جامعه‌شناس و برگزیده بخش علوم اجتماعی شانزدهمین دوره جشنواره «نقد کتاب» - ، درباره چیستی نقد و جایگاه نقد در علم بیان کرد: نقد مکمل کوشش‌های علمی است؛ به‌عبارت دیگر علم بدون نقد به مقوله‌ای ایستا تبدیل خواهد شد. نقد تلاش، کوشش و بسترسازی برای توسعه و همچنین ضرورت علم است.
او با بیان این‌که علم حقیقت‌جویی نسبی را دنبال می‌کند، افزود: نمی‌توان برای معادله‌های علمی پاسخ‌های قطعی ارائه کرد و اما اگرها بعد از هر پاسخ با نقد دنبال می‌شود.
ارشاد با اشاره به این‌که در امر نقد سه کارگزار وجود دارد، بیان کرد: متن، مخاطب فعال و پرسشگر پرسش موثر که در ارتباط دیالکتیکی قرار دارند و توسعه نقد را دامن می‌زنند، سه کارگزار امر نقد هستند.
این مدرس دانشگاه به سابقه طولانی جریان نقد در ایران اشاره کرد و افزود: ایران دارای سابقه طولانی در نقادی است و نقد سنتی در کشور ما رواج داشته است. امروزه اما با توجه به توسعه رسانه‌های مختلف و آگاهی‌رسانی به مردم، نقد با گذشته بسیار متفاوت شده است.
ارشاد همچنین با بیان این‌که نقد در گذشته مانند علم، حالت فردی و اختصاصی داشت، در تشریح ویژگی‌های نقد در دنیای امروز گفت: امروزه با توجه به این‌که علم یک فرآورده جمعی شده، نقد نیز خاصیت جمعی پیدا کرده است. نقد با عیب‌جویی و ایراد گرفتن متفاوت است. نقد امروز، داوری یا قضاوت نیست. نقد بار ایدئولوژیک ندارد؛ نه به این معنا که نقاد ایدئولوژی ندارد. نقد فضل‌فروشی نیست اما به قول افلاطون، نقد فضیلت است. علاوه بر این، نقد مبتنی بر سلیقه شخصی نیست.
این برگزیده شانزدهمین دوره جشنواره «نقد کتاب» اظهار کرد: نقد نه‌تنها حق بلکه تکلیف همه است و در عین حال هر کس قصد نقد دارد، باید براساس معیار و اصول به این کار دست بزند. نقد، سنجش‌گری و ارزیابی است که این ویژگی‌ها تلاشی برای توسعه و تقویت آگاهی‌ها و بلوغ فکری به‌شمار می‌آید.
ارشاد افزود: براساس رابطه متقابل ساختار و کارگزار، نقاد باید براساس ساختار عمل کند. نظام آموزشی از ساختارهای نقد است اما در نظام آموزشی ما نقد را آموزش نمی‌دهند؛ بنابراین ابزار و ساز وکارهای نقد آماده نیست. نظام آموزشی پرسش‌گری را آموزش نمی‌دهد؛ به‌عبارت دیگر انسان پرسشگر تربیت نشده است. به قول پائولو فریره، نظام آموزشی در جهان سوم نظام القایی است. لزوم نقد را فهمیده‌ایم اما ابزار نقادی مهیا نشده است؛ بنابراین بهتر است رویدادهایی مانند جشنواره نقد تقویت شود. ترویج تفکر انتقادی در جامعه ما ضروری است؛ علاوه بر این به‌نظر می‌رسد از نقد هراس داریم و البته نقدپذیر هم نیستیم.
جامعه نقدناپذیر
بهزاد کریمی، برگزیده شاخه تاریخ و جغرافیای شانزدهمین دوره جشنواره «نقد کتاب» نیز در بخش دیگری از این مراسم، با بیان این‌که در جامعه ما نقد هم در سطح فرهنگ و سیاست امری مطرود و به حاشیه رانده‌شده است، گفت: جامعه ما به دلیل میراث تاریخی، دچار نقدناپذیری است و وضعیت نقد کتاب نیز تابعی از این وضعیت است.
او با اشاره به تاثیر منفی نقدنویسی بر روابط انسانی منتقد و صاحب اثر نقدشده در ایران، اظهار کرد: تاثیرگذاری منفی موجب شده تا بسیاری از منتقدان با اسم مستعار نقد منتشر کنند. به‌عبارت دیگر موقعیت مناسب، آزادی، به‌ویژه آزادی بعد از انتشار نقد مهیا نیست. علاوه بر این، نشریات نقد کتاب با توجه به انتشار ۱۰۰ هزار عنوان کتاب در سال بسیار اندک هستند.
کریمی درباره نبود مجلات علمی و پژوهشی نقد افزود: از یک سو بابت نبود مجلات نقد کتاب ناراحت و از سوی دیگر خوشحالم؛ چراکه اگر این مجلات وجود داشتند، موج مقالات isi به سمت این نشریات می‌آمد و سطح کیفی این دست مقالات را کاهش می‌داد.
او خاطرنشان کرد: اگر بپذیریم جامعه ما کاملا اخلاق‌مدار است، ناقد چندان میل به نقد ندارد و به نظر می‌رسد بخش قابل‌توجهی از نقدهای منتشرشده با نیت تسویه‌حساب شخصی است.
با نقد آرام آرام هویت علمی خود را شکل می‌دهیم
در ادامه، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدحسن اسلامی اردکانی - دبیر علمی شانزدهمین دوره جشنواره «نقد کتاب» - با انتقاد از توجه صِرف پژوهشگران و دانشگاهیان به انتشار مقاله‌های علمی و پژوهشی، بیان کرد: به نظر می‌رسد به سمت و سویی حرکت می‌کنیم که روح نقادی در حال پژمرده شدن است. با وجود همه این شرایط باید همچنان به نقد کتاب توجه کرد، چراکه بخشی از وظیفه علمی، اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی ما باید به نقد اختصاص پیدا کند.
او افزود: نقد، بخشی از فرایند خود شدن فردیت و تفرد ماست و با نقد آرام آرام هویت علمی خود را شکل می‌دهیم؛ به‌عبارت دیگر نشان می‌دهیم با چه کسانی فاصله داریم و با چه کسانی فاصله نداریم. نقد بحث عیب‌جویی نیست، بلکه بحث «خود شدن» است و اگر کسی ده‌ها مقاله علمی و پژوهشی منتشر کند اما نقد ننویسد وارد مرحله فردیت که عالی‌تری مرحله انسانی محسوب می‌شود، نشده است؛ بنابراین تاکید داریم با وجود همه تنگناها همچنان باید نقد نوشت.
اسلامی اردکانی درباره گزارش کمّی شانزدهمین دوره جشنواره نقد کتاب گفت: در مجموع ۷۱۳ عنوان مقاله از سوی داوران ارزیابی شده است. زبان پاک و پیراسته، ساختارمند و منسجم بودن همچنین محتوای قوی از جمله معیارهای داوری مقالات در این دوره از جشنواره بود. در مجموع ۱۴ مقاله به مرحله پایانی رسید که از این تعداد شش مقاله برگزیده شدند و هشت مقاله، البته با فاصله اندکی با آثار برگزیده در ردیف مقالات شایسته تقدیر قرار گرفتند.
اردکانی با بیان این‌که یکی از کارکردهای نقد دروازه‌بانی علم و معرفت است، گفت: همانند دوره قبل در هفت گروه علمی ازجمله علوم تربیتی و روان‌شناسی، کلیات اسلام، اخلاق، اقتصاد، هنر، زبان و ادبیات عربی و شعر منتخب نداشتیم. نبود نقد در این حوزه‌ها به این معنا است که کتاب اندکی منتشر شده، اگر هم منتشر شده منتقدی حوصله نقد آن‌ها را ندارد یا این‌که می‌ترسد بنویسد. منتقد باید به مخاطب کمک کند سره را از ناسره تشخیص دهد.
در این مراسم، برگزیدگان و شایستگان تقدیر شانزدهمین دوره جشنواره «نقد کتاب» به شرح زیر معرفی شدند:
کلیات
در این حوزه یک اثر شایسته تقدیر شناخته شد:
«نقد و تحلیل کتاب روش تحقیق به زبان ساده»، مراد اسماعیلی، پژوهشنامه انتقادی متون، ش۲، اردیبهشت۱۳۹۷.
فلسفه، کلام و عرفان
در این حوزه یک اثر شایسته تقدیر شناخته شد:
«آسیب‌شناسی کتاب درسی مبانی عرفان نظری با رویکرد تحلیل محتوا و روش»، محمدرضا ارشادی‌نیا، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، بهار و تابستان ۱۳۹۷.
الف) قرآن و حدیث
در این حوزه یک اثر شایسته تقدیر شناخته شد:
«بازخوانی نقادانه و واکاوی روایات عاشورایی کتاب الهدایةالکبری خصیبی»، محسن رفعت و وحید شریفی گرمدره، پژوهشنامم امامیه، ش۸، پاییز و زمستان ۱۳۹۷.
ب) فقه و حقوق
در این حوزه یک اثر شایسته تقدیر شناخته شد:
«نقد کتاب مبانی حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، ابراهیم موسی زاده، پژوهشنامه انتقادی متون، ش۵، مرداد ۱۳۹۷.
علوم اجتماعی
الف) علوم اجتماعی
در این حوزه یک اثر برگزیده شناخته شد:
«بررسی و ارزیابی کتاب ایدئولوژی و اتوپیا: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی شناخت»، فرهنگ ارشاد، پژوهشنامه انتقادی متون، ش۱۲، اسفند ۱۳۹۷.
ب) علوم سیاسی
در این حوزه یک اثر برگزیده شناخته شد:
«روانکاوی لاکانی و امکان بازآفرینی امر سیاسی: بازخوانی انتقادی لاکان و امرسیاسی»، علی‌اشرف نظری، پژوهشنامه انتقادی متون، ش۶، شهریور ۱۳۹۷.
ج) ارتباطات
در این حوزه یک اثر شایسته تقدیر شناخته شد:
تولید علم انسانی قرآنی بدون التزام به قواعد تفسیر: نقد کتاب همشناسی فرهنگی...»، مصطفی همدانی، دین و سیاست فرهنگی، ش۱۰، بهار و تابستان ۱۳۹۷.
زبان و زبانشناسی
در این حوزه یک اثر شایسته تقدیر شناخته شد:
«نقد و معرفی کتاب نظام انطباق در زبان تاتی»، جهاندوست سبزعلی‌پور، پژوهش های زبانشناسی تطبیقی، ش۱۶، پاییز و زمستان ۱۳۹۷.
ادبیات
الف) نقد ادبی
در این حوزه یک اثر شایسته تقدیر شناخته شد:
«یادداشت‌هایی درباره فردوسی و شاهنامه»، سجاد آیدنلو، آینه پژوهش، ش۱۶۹، فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۷.
ب) متون کهن
در این حوزه یک اثر برگزیده شناخته شد:
«میل در چشم جهان بینش کشید: نورالعیون زرین دست و تصحیح آن»، گلپر نصری و یونس کرامتی، آینه میراث، ش۶۲، بهار و تابستان ۱۳۹۷.
ادبیات داستانی
در این حوزه یک اثر شایسته تقدیر شناخته شد:
«نقد فمنیستی بومگرای رمان جای خالی سلوچ»، بهزاد پورقریب، ادبیات پارسی معاصر، ش۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۷.
تاریخ و جغرافیا
در این حوزه یک اثر برگزیده شناخته شد:
«نقدی بر کتاب ایران در عصر صفوی»، بهزاد کریمی، پژوهشنامه انتقادی متون، ش ۱۰، دی ۱۳۹۷.
علوم و فنون
در این حوزه یک اثر برگزیده شناخته شد:
«نقدی بر کتاب تاریخ و فلسفه ریاضیات»، حسن امینی، پژوهشنامه انتقادی متون، ش۱، فروردین ۱۳۹۷.
کودک و نوجوان
در این حوزه یک اثر برگزیده شناخته شد:
«درآمدی بر بوم‌فمنیسم: مطالعه موردی دو دوست و دیلینگ دیلینگ»، مسیح ذکاوت، مطالعات ادبیات کودک، ش۱۸، پاییز و زمستان۱۳۹۷.
انتهای پیام