محبوبه توکلی نجف‌آبادی، سرپرست حوزه بازرگانی معاونت صنایع‌دستی، در نشست تخصصی پژوهش که با موضوع «نگرشی بر تنوع و کیفیت صنایع‌دستی اصفهان» صبح ۲۴ آذرماه در عمارت سعدی برگزار شد، با اشاره به ویژگی‌های صنایع‌دستی اظهار کرد: صنایع‌دستیِ هر منطقه‌ای ویژگی خاص خود را دارد و بومی بودن مصالح، قدمت هنری و سنن و ارزش‌های هر خطه در امتیاز بخشی به آن تأثیر دارد اما یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های صنایع‌دستی این است که یک یا چند مرحله از روند تولید آن، با دست انجام‌شده باشد.
مسئول مرکز نوآوری و شکوفایی صنایع‌دستی اصفهان ادامه داد: کیفیت در استاندارد ایزو ۹۰۰۱ ، میزان و درجه‌ای از برآورده شدن الزامات و خواسته‌هاست؛ به این معنی که برای هر فرد متفاوت است و کنشی و واکنشی دو سویه میان تولید و مصرف‌کننده وجود دارد که به نوع تولید و کیفیت محصول جهت می‌دهد.
وی خاطرنشان کرد: صنایع‌دستی اصفهان بسیار متنوع است و شاخص‌ترین این محصولات که بعد تجاری قوی در کشور دارد شامل محصولاتی با زیرساخت مس، نقاشی سنتی، قلمکار و رودوزی سنتی می‌شود.
محصولاتی با زیر ساخت مس
توکلی با بیان اینکه از مس در ساخت و تولید مینای نقاشی، قلم‌زنی، فیروزه کوبی، خاتم مسی و ... استفاده می‌شود بازیافتی نبودن مس را یکی از شاخص‌های کیفیت آن دانست و گفت: مس بازیافتی معمولاً تاول‌زدگی، پوسته شده و ترک‌خوردگی دارد که باید در خرید محصولات مسی به این موارد توجه کرد.
سرپرست حوزه بازرگانی معاونت صنایع‌دستی، نظافت، پرداخت نهایی، براق بودن، تمیز بودن الحاقات، شره نکردن لحیم، تیز نبودن لبه‌ها و همچنین اکسید یا آبی‌رنگ نبودن مس را ازجمله مواردی دانست که شاخص کیفیت یک محصول صنایع‌دستی مسی را بالا می‌برد.
وی، تأکید کرد که استفاده از پرس برای ایجاد نقش بر روی محصولات مسی مورد تائید صنایع‌دستی نیست.
مینای نقاشی
توکلی، ویژگی‌های مینای نقاشی خوب را چنین شرح داد: زیرساخت مینای نقاشی باید یک‌تکه باشد و پشت و روی آن به‌اندازه کافی لعاب خورده باشد. زبری، سبز و تاری نباید در لعاب مینای نقاشی دیده شود و مواد اولیه آن باید از یک جنس و مارک باشد تا در کوره حرارت یکسان، وضعیت یکسانی را برای آن ایجاد کند.
این دانش‌آموخته صنایع‌دستی یادآور شد: غلظت رنگ، ادغام نشدن رنگ‌ها، یکسان بودن رنگ زمینه، قلم‌گیری دقیق، درج امضا و سال تولید از موارد تأثیرگذار در بالا بودن کیفیت مینای نقاشی است و مینایی که بیش‌ازحد در کوره مانده باشد یا ترک می‌خورد و مات می‌شود و یا روی آن زبری و ناصافی را می‌توان دید.
فیروزه کوبی
توکلی سپس، با اشاره به مواردی که در کیفیت آثار فیروزه کوبی حائز اهمیت است گفت: فیروزه کوبی یکی از رشته‌هایی است که طی صدسال اخیر به مجموعه صنایع‌دستی اضافه‌شده و بحث زیرساخت و کیفیت اجرا در آن اهمیت بسیار دارد.
وی افزود: ریزودرشت بودن سنگ‌های فیروزه تأثیری در قیمت یک اثر فیروزه کوبی ندارد اما مرتب و یکدست بودن و همچنین شیوه چیدمان این سنگ‌ها که باید فیروزه اصل باشد مهم است. ضمن اینکه لایه پلی‌استر روی کار نیز باید درست انجام شود تا روی اثر حباب، شره و اثر انگشت نباشد.
مسئول مرکز نوآوری و شکوفایی صنایع‌دستی اصفهان تصریح کرد که میزان و مساحت استفاده از فیروزه در یک اثر فیروزه کاری شده، در افزایش و کاهش قیمت آن اثرگذار است.
خاتم
توکلی، با اشاره به اینکه اصفهان یکی از مهم‌ترین قطب‌های تولید خاتم است گفت: هر چه مفتول‌های سطح خاتم صیقلی‌تر باشد و چیدمان درست‌تری داشته باشد کیفیت یک محصول خاتم نیز بیشتر می‌شود. البته باید توجه داشت که مفتول برنجی مرغوبیت بالاتری به یک اثر خاتم می‌بخشد و چوب مصرفی، ریز بودن نقش و طرح، کیفیت روکش و همچنین جفت بودن اجزای کار به‌ویژه در گوشه‌ها، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
نگارگری
این دانش‌آموخته صنایع‌دستی ویژگی‌های یک اثر نگارگری خوب را قلم‌گیری دقیق، چهره‌نگاری اصولی، تذهیب صحیح و پرداز ریز دانست.
قلمکار
وی با شرح جزییاتی که باید در خرید یک اثر قلمکار موردتوجه قرار بگیرد ادامه داد: حین خرید یک محصول قلمکار باید به تراکم پارچه، ریشه تابی ظریف و ابعاد استاندارد پارچه توجه کرد. مهرها باید جفت باشند و رنگ‌های آن جابجا نشده باشد. ضمن اینکه یکدست بودن رنگ و شدت کوبیده شدن مهر نیز در جای‌جای پارچه باید یکسان باشد.
توکلی خاطرنشان کرد: چشم انسان با دیدن یک اثر قلمکار مرغوب در همه جای این پارچه می‌چرخد. طرح ریز و پرنقشه و همچنین ثبات رنگ نیز از دیگر مواردی است که کیفیت داشتن یک قلمکار را اثبات می‌کند.
ترمه
مسئول مرکز نوآوری و شکوفایی صنایع‌دستی اصفهان گریزی نیز به ویژگی‌های ترمه مرغوب زد و گفت: ترمه در اصل با ابریشم بافته می‌شد اما در حال حاضر بخش اعظمی از ترمه‌های بازاری جنس ویسکوز و پلی‌استر دارند که جنس پلی‌استر مورد تائید معاونت صنایع‌دستی نیست و بیشتر در ترمه‌های چهار یا پنج رنگه بکار برده می‌شود.
وی ادامه داد: جنس پلی‌استر زبر و پارچه آن سبک است، الیاف آن نیز با سوختن جمع می‌شود درحالی‌که الیاف ویسکوز خاکستری نرم دارد.
توکلی با اشاره به رودوزی‌هایی که روی ترمه انجام می‌شود و آن را جزو صنایع‌دستی قرار می‌دهد اظهار کرد: سرمه‌هایی که روی ترمه دوخته می‌شود، سابقاً از مس ساخته می‌شد اما در حال حاضر جنس آن‌ها پاکستانی و مخلوطی از آهن و حلب است به همین دلیل بعد از گذشت مدتی سیاه می‌شود.
این دانش‌آموخته صنایع‌دستی تأکید کرد که تیپ قدیمی، میزان سرمه دوخته‌شده روی ترمه و تعداد رنگ‌های بکار رفته در ترمه در کیفیت و قیمت این محصول اثرگذار است و ادامه داد: در شناخت کیفی صنایع‌دستی، بحث طراحی در فرم، زیرساخت، اکونومی محصول و کاربرد و نقش‌ها و تزیینات بسیار مهم است.
وی خاطرنشان کرد: از ۲۹۵ رشته مصوب و کد دار صنایع‌دستی، ۱۹۹ رشته آن در اصفهان فعال است و امروز اصفهان به‌عنوان مرکز اصلی تولید قلمکار، مینای نقاشی، زری‌بافی، فیروزه کوبی، قلم‌زنی، نگارگری، مخمل بافی، طلاکوبی، شعربافی و خاتم در ایران شناخته می‌شود.
توکلی، همچنین اعلام کرد که هنرمندان اصفهان در طول ۱۱ سال گذشته، ۱۱۵ نشان بین‌المللی و ۴۵۴ نشان ملی مرغوبیت صنایع‌دستی را دریافت کرده‌اند.
انتهای پیام