ازجمله این یادمان‌ها، تندیس‌هایی است که در زبان لری بختیاری به آن «برد شیر» به معنای «شیر سنگی» گفته می‌شود.
دراین میان سنگ‌تراشی درچهارمحال‌وبختیاری با وجود پراکنش درسطح شهرها و روستاهای مختلف این سامان، به طور خاص هنر مردمان پرتلاش هفشجان است.
اهالی هنرمند این محل که در روزگاران قدیم، درچارواداری (چارپاداری) و حمل‌ونقل مسافر و کالاها درمیانه نجد مرکزی ایران تا جلگه خوزستان زبانزد بودند و کاروان‌های بزرگ را درمسیر جاده دزپارت ( اتابکی، سلطانی) مدیریت می‌کردند، سنگ‌تراشی را کناردست استادان سنگ‌تراش ارمنی، که در عهد صفویه به منطقه چهارمحال‌وبختیاری کوچ داده شده بودند، فرا گرفتند و در اندک زمانی خود به سنگ‌تراشان زبردستی تبدیل شدند.
وجود معدن تاریخی سنگ «بُزلر» در هفشجان در این میان باعث شد تا سنگ مانند موم در دستان هنرمندان این دیار قرار گیرد و به این ترتیب آثار فاخری اعم از سنگ‌نوشته، سنگ‌نگاره، سنگ‌مزار و شیرهای سنگی خلق شود که نمونه‌هایی از این آثار سنگی در مسجد جامع شهر کیان، قلعه چالشتر و آرامستان‌های مختلف هنوز هم قابل مشاهده هستند.
هفشجان به عنوان مرکز هنر سنگ‌تراشی چهارمحال وبختیاری با وجود استمرار این هنر در کارگاه‌های معدود باقی مانده‌اش در محله و کوچه سنگ‌تراش‌های این شهر، روزگاری بیشترین شیرهای سنگی را بر فراز مزارهای جوانان سلحشور ظلم‌ستیز و پرتلاشش درجای‌جای آرامستان تاریخی «بزلر» جای داده بود تا جایی که می‌شد در ورودی آن باغ، شیرهای سنگی را به تماشا نشست.
پر واضح است که آثار تاریخی گویای پیشینه چند هزار ساله سرزمین ما و گنجینه‌ای ارزشمند هستند که همت والای مسئولان و متولیان فرهنگی برای مرمت و حفاظت این آثار لازم و ضروری است.
بابک زمانی‌پور، کارشناس ارشد تاریخ و مدیر گنجینه آموزش و پرورش چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به شیرسنگی (بردشیر) به عنوان یکی از مصادیق بارز هنر سنگ‌تراشی مردمان این دیار، اظهار کرد: اگرچه ساخت آثار سنگی درحاشیه رشته کوه زاگرس از آذربایجان تا کرمان همواره مورد توجه بوده است و از دیرباز، از سنگ به عنوان یادمانی برای بقای نام و یاد افراد متوفی چه در شکل سنگ‌مزار و چه به عنوان نماد معرف ویژگی‌ها آن فرد، مورد استفاده قرارمی‌گرفته است اما با بررسی‌های انجام شده مشخص شده است که در مناطق ترک‌زبان بر اساس فرهنگ مردمان آن دیار، از قوچ سنگی برای معرفی مزار دلاوران بهره برده می‌شده که نمونه‌هایی از این قوچ‌های سنگی در چهارمحال‌وبختیاری و در روستاهای کردشامی و گشنیزجان بر جای مانده است.
این کارشناس تاریخ محلی استان در خصوص کارکرد شیرهای سنگی بیان کرد: از عصر صفویه به این سو، نماد شیرسنگی به عنوان معرفی برای تجسم بخشیدن به باورهای فرهنگ شیعی دوازده‌امامی در پیروی از حضرت علی(ع) که دارای لقب «اسدالله الغالب»، «شیر خدا» بوده باعث شده تا در محدوده فرهنگی چهارمحال‌وبختیاری، نه برای تمام متوفیان مرد بلکه برای آن دسته از پهلوانان نامی که در زندگی خود از صداقت، شجاعت و مردانگی برخوردار بوده‌اند و یا مرگی شجاعانه در راه آرمان‌ها داشتند، نمادی از شیرسنگی که ملهم از شیر نر شرزه بختیاری بود بر مزارشان استفاده شود.
زماپی‌پور افزود: بر این اساس، تندیس‌های نماد دلاوران تاجیک (غیر ترک) که در منطقه فرهنگی وسیعی از آذربایجان تا همدان و نیز درچهارمحال‌وبختیاری به وفور و نمونه های متنوع از حیث قامت و اندازه وجود داشته‌اند دیده می‌شوند که به صورت شیرسنگی تراش داده می‌شده‌اند و براین اساس، قدیمی‌ترین آنها که دارای نام متوفی است متعلق به دوره صفویه بوده و در روستای دزک قرار دارد که در ابعاد و نمونه‌های متنوع تراشیده شده‌اند.
وی در خصوص وجود نسل شیر بختیاری تصریح کرد: متأسفانه امروزه نسل این شیر به واسطه تغییرات اقلیمی و شکار بی‌رویه منقرض شده است و تجسم آن‌را تنها در قالب تندیس‌های شیر سنگی تاریخی می‌توان ملاحظه کرد اگرچه با تأسف فراوان، به واسطه جهل و سودجویی عده‌ای از افراد، بسیاری از این شیرهای سنگی از آرامستان‌ها ربوده و یا تخریب شده‌اند.
زمانی‌پور در خصوص جایگاه فرهنگی شیر سنگی در میان اهالی چهارمحال‌وبختیاری، گفت: این نماد از دیرباز و در طول زمان به عنوان معرف فرهنگ مردمان این دیار جایگاه خود را تثبیت کرده است به گونه‌ای که در ورودی شهر اصفهان از سمت چهارمحال‌وبختیاری، تندیس‌های الهام گرفته از شیرهای سنگی به عنوان نماد استان ما با الهام از تندیس‌ها شیرسنگی واقع در دو سوی پل خواجو که از آرامستان تخت فولاد به آنجا منتقل شده و قرار یافته‌اند و یادمان دو دوره جشنواره ملی سینمای کمدی برگزارشده در شهرکرد نیز بوده است.
وی تأکید کرد: شیرسنگی در تمام ادوار تاریخی همواره ایستاده و در حال غرش تراش خورده است، زیرا برگرفته از هیبت شیر شرزه بختیاری در طبیعت چهارمحال‌وبختیاری بوده است اگرچه امروزه برخی ازسنگ‌تراش‌ها شیرهای سنگی منبعث از تصویر شیرهای آفریقایی را آن هم در حالت نشسته تجسّم می‌بخشند.
زمانی‌پور در پایان گفت: هم اکنون رشته هنر تراش شیر علاوه بر هفشجان، در دشتک، سورشجان، خراجی و برخی نقاط دیگر همچنان توسط علاقه‌مندان به آن دنبال می‌شود و سوسوی شعله چراغ آن با وجود مشکلات فراوان، همچنان فروزان است.
در ادامه واحد جولایی، مسئول حرایم اداره‌کل میراث فرهنگی-گردشگری و صنایع دستی چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به شناسایی ۴۲۱ گورستان تاریخی از دوره‌های مختلف در استان، اظهار کرد: تا کنون ۵۶ گورستان به ثبت رسیده‌اند و در مجموع حدود ۳۰ شیر سنگی در این گورستان‌ها موجود است که دارای شماره ثبت ملی هستند.
وی با اشاره به تمهیدات اداره میراث فرهنگی برای حفظ و نگهداری از این آثار تاریخی در استان، گفت: آسیب و تخریب آثاری که ثبت شده‌اند مشمول قوانین و مجازات‌های تعرض و آسیب شده و جرم محسوب می‌شوند و حفاظت قانونی از این آثار صورت می‌گیرد.
جولایی خاطرنشان کرد: در راستای حفاظت از این آثار، سرکشی یگان حفاظت به صورت مستمر در دستور کار قرار دارد، ضمن اینکه آثار شاخص شیرسنگی به موزه‌های سنگی دزک و چالشتر منتقل شده و به دقت نگهداری می‌شوند، به انجام کارهای حفاظتی نظیر حصارکشی و نصب تابلو در قبور تاریخی نیز توجه ویژه‌ای شده است.
انتهای پیام