گیتا علی‌آبادی ـ استاد دانشگاه و رئیس دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها ـ با بیان مطلب بالا در گفت‌وگویی با ایسنا، درباره‌ی وضعیت این روزهای ادبیات فارسی (زبان مرجع) در رسانه‌ها، معتقد است: از آنجا که در نگارش خبر کمی سلیقه دخالت می‌کند و سلیقه‌ی کسانی که ویراستاری می‌کنند، متفاوت است، برخی از این موارد به سلیقه کسی برمی‌گردد که ویراستاری یک نشریه را انجام می‌دهد.

وی با بیان اینکه در مطبوعات بیش از فضای مجازی اصول نگارش رعایت می‌شود، گفت: در فضای مجازی به دلیل اینکه خبر ماندگار نیست، زود از بین می‌رود و ممکن است که خیلی کم‌تر دیده شود و کسانی هم که می‌بینند، شاید خیلی پایبند به رعایت اصول نباشند، ممکن است که هر واژه و کلامی را ـ چه غلط و چه درست ـ استفاده کنند که سریع‌تر متن تمام و منتشر شود.

شاید به دلیل این سرعت عمل است که سعی می‌کنند از واژه‌های دم‌دستی استفاده کنند و دنبال واژه‌ی مناسب نیستند که چه چیزی را می‌توانند جایگزین کنند. اما از نظر ادبیات باید بسیار رعایت صورت بگیرد؛ چرا که به هر حال جزو مسئولیت‌های اخلاقی است که یک روزنامه‌نگار باید ادبیات را به درستی رعایت کند. در اینکه چه می‌نویسد، در مورد چه‌ کسی می‌نویسد، آیا کلامش می‌تواند بعدها مسئله حقوقی در پی داشته باشد، واژه‌هایی که واقعا استفاده می‌کند، آن معنایی که می‌تواند در ذهن مخاطب داشته باشد را، رعایت کرده یا نه. همه‌ی اینها تا حد زیادی به نحوه‌ نگارش، دیدگاه نویسنده و اینکه واقعا تا چه حد این نگارش را رعایت می‌کند، برمی‌گردد.

علی‌آبادی با اشاره به وضعیت درست‌نویسی و رعایت شیوه نگارش صحیح ادبیات فارسی در رسانه‌ها با اعتقاد بر اینکه از سال‌های دور این بخش با مشکل مواجه بوده است، گفت: در تاریخ ایران از این دست مسائل بوده است. در سال‌های اواخر دهه‌ی ۳۰ که نشریاتی چاپ می‌شدند و رسانه‌ها به این شکل نبودند، ما شنیدیم و دیدیم که مطرح می‌شد، چرا نگارش ادبیات رعایت نمی‌شود و هر کسی روزنامه‌ای دارد و هر چه دلش می‌خواهد، می‌نویسد. حتی می‌تواند توهین‌آمیز باشد. می‌تواند از واژه‌های سخیفی استفاده کرده باشد. این است که گاهی دوره‌هایی می‌گذرد و موقعیت‌هایی پیش می‌آید که شاید مشابه هم باشند. البته این مساله تا حد زیادی به کسانی برمی‌گردد که مسئولیت نشریه و نگاهی به وضعیت جامعه دارند.

وی با تایید اینکه قبح اشتباهات در رسانه‌ها ریخته شده است، گفت: ویراستاری اصولا سلیقه‌ای است. در حوزه دستور زبان هم تا حدی سلیقه‌ای است و این سلیقه‌ای بودن باعث شده که این تنوع نگارش در نشریات و رسانه‌ها تا حدی پیش بیاید و نمی‌شود جلوی آن را هم گرفت؛ چرا که گاهی نگاه ادبی نسبت به موضوع از جنبه‌ی یک ادیب است که نگاهش به ویراستاری با یک روزنامه‌نگار فرق کند. به همین دلیل است که درسی با عنوان شیوه نگارش فارسی در دانشگاه‌ها برای رونامه‌نگاران در مطبوعات وجود دارد. برای اینکه خوانندای که مطلب را می‌خواند برایش قابل هضم باشد و راحت آن را درک کند و یا مثلا نوشتن اعداد در رسانه‌ها که عنوان می‌شود به گونه‌ای بنویسید که خرد باشد و در خواندن راحت باشد. اینها شیوه‌هایی است که برای رسانه‌ها وضع شده است و به کار برده می‌شود.

پیش از این هر رسانه‌ای سعی می‌کرد شیوه‌نامه و رسم‌الخطی داشته باشد چه برای نگارش چه برای رعایت اخلاق رسانه‌ای؛ اینکه چه مطالبی مناسب است مطرح شود و چه مطالبی مناسب نیست و به جامعه و ذهن و افکار عمومی آسیب می‌زند. این شیوه‌نامه‌ها را خود نشریات و رسانه‌ها دارند.

علی‌آبادی در پاسخ به اینکه آیا بهتر نیست شیوه‌نامه و رسم‌الخط کلی برای همه‌ی رسانه‌ها وضع شود؟ اظهار کرد: فرهنگستان زبان و ادب فارسی واژه‌هایی در زبان جایگزین می‌کند که تا جا بیفتد و قابل استفاده شود، خیلی زمان‌بر است. ممکن است که یک دهه طول بکشد که واژه‌ای جا بیفتد، اگر این اتفاق بیفتد خیلی خوب است اما چون بحث ویراستاری سلیقه‌ای است، همین سلیقه‌ای نگاه کردن به واژگان و کلمات فارسی باعث می‌شود این کار به تاخیر بیفتد، بنابراین هر رسانه‌ای خودش شیوه‌نامه می‌دهد.

این استاد دانشگاه در ادامه درباره‌ی وضعیت تنظیم خبر در رسانه‌ها نیز اظهار کرد: وقتی خبر تهیه‌ می‌شود باید دقت زیادی روی آن صورت بگیرد. به نظر می‌آید در حوزه‌ی نگارش یک سری چارچوب‌هایی وجود دارد و یک مقداری به این شکل متداول شده که دوستان معتقدند شیوه‌های قدیمی و کهنه وجود دارد و باید به شیوه‌های جدید روی آورد، در حالی که باید چارچوب‌ها را رعایت کرد. خیلی اوقات در روزنامه‌ها می بینیم که تیتر و لید در خبرها ناهماهنگ‌ هستند و معلوم نیست مطلبی که ارائه شده در قالب چه سبکی ارائه شده است؛ در حالیکه اگر این چهارچوب‌ها رعایت شود تا حد زیادی بعضی مشکلات نگارشی هم حل می‌شود. اینکه در تیتر تکرار نداشته باشیم، در لید از مواردی استفاده کنیم که خیلی خلاصه و چکیده باشد و مهم‌ترین بخش مطلب. ولی باز هم می‌بینیم که مشکل وجود دارد و برخی دوستان درک نکردند که این چه خبری است؟! ما نمی‌دانیم آن خبر را مقدمه، لید یا چه چیزی حساب کنیم.

رئیس دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها در پایان درباره‌ی رویکرد دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه در برگزاری نشست‌های تخصصی، نیز توضیح داد: ما سعی می‌کنیم نشست‌هایمان را آن چیزی که مورد توجه و لازم است برگزار کنیم. چرا که گاهی اوقات مواردی پیش می‌آید که ممکن است برخی‌ها با آن آشنایی نداشته باشند. ما نشست‌هایی تا پایان سال داریم که تعداد آنها کم هم نیست و سعی می‌کنیم بر اساس نیاز رسانه‌ها و مطبوعات و نشریات این نشست‌ها را برگزار کنیم.

انتهای پیام